फन्ट डाउनलोड
सि.आर.आइको संक्षिप्त परिचयनेपाली सेवाको संक्षिप्त परिचयसम्पर्कका लागि

नेपालमा बसोबास गर्ने तिब्बतीहरूको एक जीवन्त कथा 1

(GMT+08:00) 2011-08-17 19:37:23

                हरेक वर्षको डिसेम्बरमा हिमालय पर्वतको उत्तरी भागमा पर्ने छिङहाई-तिब्बत पठारभूमिमा हिउँ पर्ने बेलामा हिमालय पर्वतको अर्कोपट्टि वसन्त ऋतु जस्तो हुन्छ। त्यो भनेको "पर्वतहरूको मुलुक"नेपाल हो। त्यसको न्यानो मौसम आनन्ददायी छ। आजको चीनको तिब्बत कार्यक्रममा म नेपालमा बसोबास गर्ने तिब्बतीहरूबारे जानकारी गरानेछु।

              नेपाल चीनको तिब्बत स्वायत्त प्रदेशसँग सीमा जोडिएको मुलुक हो। त्यसको सिमावर्ती रेखाको लम्बाइ एक हजार चार सय किलोमिटर पुगेको छ। इतिहासमा नेपाल र तिब्बतबीचको घनिष्ठ आदान-प्रदान थियो। हिमालय पर्वत क्षेत्रमा नेपालका शेर्पा तथा तामाङलगायत केही अल्पसंख्यक जाति तिब्बती भाषा बोल्छन् साथै तिब्बती तिनीहरू बुद्ध धर्म मान्छन्। उनीहरू र चीनको तिब्बती जातिबीचको घनिष्ठ सम्बन्ध छ। पहिले नेपाल र चीनका विभिन्न राज्य वंशबीचको आवत-जावतमा तिब्बत पार गर्नुपरेको थियो।

               तिब्बतको चि लुङ जिल्लामा चीनको थाङ बंशका पदाधिकारीले नेपालको भ्रमण गरेका कुरा शिलापत्रमा लेखिएको छ। इतिहास तथा भूगोलको कारण बितेका दर्जनौं वर्षदेखि नेपाल सरकार र चीनबीचको मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध रहँदै आएको छ। विशेष गरी चीनको सुधार तथा खुलापनपछि चीन र नेपालबीचको व्यापार, पर्यटन तथा साँस्कृतिक आदान-प्रदान निकै सक्रिय रहेका छन्। चीनले विश्वमा गतिशीलताका साथ प्रवेश गर्नुका साथै छिमेकी मुलुक नेपाललाई नजर पुर्‍याएको छ। काठमाडौं, लुम्बिनी, पोखरालगायत नेपालका केही महत्वपूर्ण शहरमा घुम्न अथवा व्यापार गर्न आएका चिनियाँहरू जताततै भेट्न सकिन्छ।

              नेपालमा एउटा आकर्षक सामाजिक समूदाय अर्थात चीनबाट आएका तिब्बतीहरू हुन्। नेपालमा धेरै वर्ष अगाडिदेखि तिब्बतीहरू व्यापार गर्न त्यहाँ बसोबास गरेका थिए। तथापि सन् 1959 देखि प्रशस्त तिब्बतीहरू नेपाल गएका थिए।

              सन् 1959 को मार्च महिनामा तिब्बतको माथिलो तहले सशस्त्र विद्रोहको आयोजना गरेको थियो। यस सशस्त्र विद्रोह विफल भएपछि दलाइ लामा भारत पलायन भएका थिए। विद्रोहीहरू धेरै तिब्बती किसान तथा पशुपालक लिएर विदेश भागेका थिए। तीमध्ये करिब दश हजार जना नेपाल पुगेका थिए। त्यस बेलाको नेपाल सरकारले उनीहरूलाई काठमाडौं, पोखरा, बागलुङलगायत स्थानमा बन्दोबस्त मिलाएर तिब्बतीहरू बस्ने दश वटा बसोबास क्षेत्रको निर्माण गरेको थियो। तिब्बतीहरू नेपाल पुग्नेवित्तिकै उनीहरूको जीवन धेरै कठिन थियो। बाँच्ने समस्याको समाधान गर्नका लागि तिब्बतीहरूले आबास क्षेत्रमा हस्तकला केन्द्रको स्थापना गरी गलैंचा बुन्न शुरु गरेका थिए।

             त्यसपछि तिब्बती विशेषतायुक्त गलैंचा पश्चिमी मुलुकहरूमा राम्रोसँग विक्री गरिएको थियो। बीसौं शताव्दीको असीको दशकदेखि नब्बेको दशकसम्म गलैंचा उद्योग नेपालले विदेशी मुद्रा कमाउन एउटा महत्वपूर्ण उद्योग बनेको थियो। गलैँचा उद्योगको उत्थानले नेपालमा बसेका तिब्बतीहरूको रोजगारी समस्याको समाधान भएको थियो। तीमध्ये केही चलाख तिब्बतीहरूले गलैंचाको व्यापार तथा पर्यटन उद्योगमार्फत धेरै पैसा कमाएर धनी बनेका थिए। तथापि बीसौं शताव्दीको नब्बेऔं दशकको अन्त्यमा अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार संगठनले केही गलैंचा कारखानाले बाल-बालिकाहरूलाई काम गर्न लगाएका कुरा पाएको थियो। बाल-बालिकाको हित-अधिकारको संरक्षण गर्नका लागि पश्चिमी मुलुकहरूले नेपालबाट गलैंचाको आयात रोकेका थिए। त्यसैकारण नेपालको गलैंचा उद्योगमा गम्भीर क्षति पुर्‍याइएको थियो।

जानकारी तथा लेखहरु
सुझाउ
Webradio
सम्वाद संग्रह