चिनियाँ व्यञ्जन-प्रणालीको जानकारी

चिनियाँ तिहुन-तरकारी पकाउने अनेकौं विविध पाक-कलाहरु छन। तीमध्येका लु(शान्तुङ), छ्वान(सछ्वान), युए(क्वाङतुङ), मिङ(फुचेन), सु(च्याङसु), च(चच्याङ), स्याङ(हुनान) र ह्वै(आनह्वै) यी आठ ठाउँको संक्षिप्त नाउँले चर्चित व्यञ्जन-प्रणालीको व्यापक प्रतिनिधित्व गरिआएका छ।

कुनै पनि व्यञ्जन-प्रणालीको उत्पत्ति त्यसको लामो इतिहास तथा अद्वितीय विशेषतादेखि अलग्ग रहन सक्दैन। साथै त्यसमा तत्स्थानको प्राकृतिक भौगोलिक स्थिति, हावा-पानी, श्रोत-साधन एवम् विशिष्ट वस्तु र भोजन सम्बन्धी बानी-बेहोरा जस्ता पक्षबाट समेत प्रभाव पर्छ नै। कसै-कसैले मानवीय स्वभावका आधारमा उक्त आठ किसिमका नामी व्यञ्जन-प्रणालीको यसरी चित्रण गरेका छन: सु र च यी दुइवटा व्यञ्जन-प्रणाली याङत्सी नदीको दक्षिणी भेगमा सुशील स्वरुपमा देखिएकी कोमल केटी सरह छन् भने लु र ह्वै यी दुइवटा व्यञ्जन-प्रणाली उत्तरी चीनमा सादा स्वभावमा देखिएको तन्दुरुस्त जवान सरह छन्। युए र मिङ यी दुइवटा व्यञ्जन-प्रणाली आकर्षक शिष्ट कुमार सरह छन् भने छ्वान र स्याङ यी दुइवटा व्यञ्जन-प्रणाली प्रतिष्ठित ज्ञानी पण्डित सरह छन्।

शान्तुङ व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः यो चिनान तथा च्याओतुङ दुइ भागका स्थानीय स्वादिष्ट भोजनका आधारमा बनेको हो। विशेषताः स्वाद तिख्खर हुन्छ। यसमा हरियो प्याज र लसुनको बढी प्रयोग हुन्छ। खास गरी समुद्रमा पाइने माछा र अन्य जन्तु, विभिन्न जीव-जन्तुका भित्री अवयवहरु छुट्टा-छुट्टै पकाउन र सुप पकाउन पनि निपूर्ण रहेको मानिन्छ। नामी परिकारः तातै तेलमा पकाइने सिपीको मासु, सोयाबिनको सोसमा समुद्री शंख र तारेको गुलियो रहू माछा।

सछ्वान व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः यो छन-तु र छोङ-छिन गरी दुइ धाराबाट बनेको हो। विशेषताः स्वाद विविध र तिक्खर हुनुमा यसले आफ्नो नाम कमाइएको छ। नामी परिकारः अमिलो-गुलियो-पिरो सोसमा कुखुराको नरम मासु, भालूको स्वादिष्ट पञ्जा, माछाको जस्तो विशिष्ट स्वादमा बंगूरको मासु, ठूलो समुद्री माछाको पखेटा र तातो तेलमा तारेको पीरो गंगटा।

च्याङ-सु व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः याङ-चौ, सु-चौ तथा नानचिनको स्थानीय परिकारका आधारमा विकसित भएको। विशेषताः सानो आगोमा धेरै बेरसम्म पकाउनु यसको खास तरिका हो। स्वादिलो झोल बनाउन र साबिक रस सुरक्षित राख्नमा बढी ध्यान दिइन्छ। नामी परिकारः कुखुराको शूपमा भटमासको पीठोबाट बनाइएको मसिनो चाउ-चाउ, स्फटिक जस्तो देखिएको बंगूरको तिघ्रा र शुद्ध झोलमा गंगटा तथा बंगूरको मासुको गोला।

च-च्याङ व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः हान-चौ, निन-पो तथा शाओ-सिन जस्ता स्थानीय परिकारबाट बन्न पुगेको हो। तीमध्ये हान-चौको परिकार त सबैभन्दा नामी छ। विशेषताः नरम र कलिलो हुनु अनि बढी चिल्लो अनुभव नहुनु। नामी परिकारः स्थानीय लुङ-चिन चिया-पत्तिसँगै नरम झिँगेमाछा, बाहिरबाट हिलोले बेरेर आगोमा सेकाइएको कुखुरा र सि-हु तालको अमिलो माछा।

क्वाङ-तुङ व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः यसमा क्वाङ-चौ, छाओ-चौ तथा तुङ-च्याङ गरी तीनवटा धारा छन। तर क्वाङ-चौ परिकारले यसको प्रतिनिधित्व गर्दछ। विशेषताः तेलमा तारेर पकाउने र बढी पानी हालेर विस्तारै उमालेर पकाउने तरिकालाई प्राथमिकता दिनु। कम नून हाल्ने र सागपात छिटछिटै पकाउने कुरामा विशेष जोड दिइन्छ। नामी परिकारः सर्प सम्बन्धी विशिष्ट खाना, सेकुवा बंगूर, कुभिण्डोमा मासु तथा च्याउ र गुलियो-अमिलो सोससहित तारेको बंगूर।

हुनान व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः पिरो-टर्रो र अमिलो-पिरो जस्ता मिसिएको स्वाद यसका अनेक परिकारमा पाइन्छ। नामी परिकारः मिश्रीको शूपमा कमलको बियाँ र सोयाबिन सोसमा ठूलो समुद्री माछाको पखेटा।

फु-चेन व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः फु-चौ, छियुआन चौ तथा स्या-मन आदि ठाउँका परिकारका आधारमा विकसित भएर बनेको हो। फु-चौको परिकारले यसको प्रतिनिधित्व गर्दछ। विशेषताः समुद्रमा पाइने माछा तथा अन्य जलज पदार्थलाई परिकारका मुख्य पदार्थ बनाउनु। परिकारको स्वाद र रंग दुबैमा महत्व दिनु। नामी परिकारः विशिष्ट अण्डासहित कुखुरा, सुन्तलाको रससहित तारेको माछा र फरक स्वादको ठूलो झिंगेमाछा।

आन-व्है व्यञ्जन-प्रणाली

मूलधाराः दक्षिण आन-व्है प्रान्त र याङत्सी तथा व्हाइ-ह नदी आसपासका स्थानीय परिकार यसका मुख्य परिकार हुन्। दक्षिण आन-व्है प्रान्तका परिकारले मुख्य प्रतिनिधित्व गर्दछन। विशेषताः स्वाद सुधार्ने मसलाका रुपमा बंगूरको तिघ्राको सुकुटी र मिश्रीको प्रयोग गर्नु अनि पकाउँदा आगोको राप मिलाउनमा खूब ध्यान दिनु। नामी परिकारः तुम्बाका आकारमा पकाइने हाँस र फु-ली बजारको कुखुरा।