विकासप्रेमी तिब्बती महिला

         छिङ हाइ-तिब्बत पठारको दक्षिणी भेगमा एउटा पुरानो तथा गोप्य जाति बसोबास गर्छ। उनीहरुको आफ्नो विशेष भाषा छ तर लिपि अर्थात् अक्षर छैन। उनीहरु लामो समयसम्म लिन्ची, मिलिन आदि यातायात असुविधा क्षेत्रमा बसेका थिए र बाहिर दुनियाँको सम्पर्कमा थिएनन्। उक्त जातिको जनसंख्या अत्यन्त कम छ। उनीहरुको जनसंख्या लगभग तीन हजार मात्रा रहेको छ। चीनका अल्पसंख्यक जातिमध्ये सबैभन्दा कम जनसंख्या भएको जाति हो लो पा जाति। लो पा जातिका सर्वसाधारणलाई कसरी अझ धनी बनाउने र उनीहरुको जीवनस्तर उकास्ने भन्ने विषयमा लामो समयदेखि धेरैको ध्यान तानेको छ। चिनियाँ जनराजनीतिक परामर्शदात्री सम्मेलनमा लो पा जातीय सदस्य गसाङजोगा यिनीहरुमध्येका एक हुनुहुन्छ। उहाँले जन्मथलोको आर्थिक तथा सांस्कृतिक विकासमा ध्यान दिइरहनुहुन्छ। उहाँ भन्नुहुन्छ

        केही वर्षयता लो पा जाति बसोबास भएको क्षेत्रमा राम्रोसँग विकास सुरु भएको छ। पुरातात्विक वस्तुको संरक्षणलाई नियाल्दा केही वर्षदेखि केन्द्रीय सरकारले धेरै नीति चालेको छ र हामीले पनि सक्रियता लिइरहेका छौँ।

        गसाङजोगाले जानकारी दिएअनुसार, लो पा जातिको आफ्नो अक्षर छैन त्यसैले हाल अलिखित रुपमा लोक संस्कृतिका माध्यमबाट सक्रिय रुपमा व्यवस्था तथा पुस्तान्तरण हुँदै आएको छ। दुई वर्षअगाडि मिलिन जिल्लाको लो पा जातीय पोशाक संस्कृतिलाई स्थानीय अमूर्त सम्पदा सूचिमा राखिएको थियो। गसाङजोगा बस्नुभएको मोथो जिल्ला दामु क्षेत्रको लो पा जातीय गाउँले जातीय नाचगान, खाद्य संस्कृति आदिको उत्तराधिकार तथा संरक्षण गर्न पनि सक्रिय प्रयास गरिरहेको छ।

        संस्कृतिक विकास र संरक्षणबाहेक केही वर्षदेखि आर्थिक विकास र परिवाहन निर्माणमा देशले पनि लो पा जातिलाई ठूलो सहयोग प्रदान गरेको छ। सन् 2013 को अक्टोबरदेखि मोथो राजमार्ग संचालन भएपछि मोथोमा चीनको अन्तिम मार्ग नपुग्ने जिल्लाको इतिहास पनि मेटियो। जसबाट हिमाली पहाडी क्षेत्र मोथो बासिन्दा र बाहिरसँग सम्पर्कको अवरोध हटेको छ। यातायात सुविधा भएपछि मोथो स्थानीय बासिन्दाको जीवनमा पनि ठूलो परिवर्तन भएको छ।

        उहाँ भन्नुहुन्छ : गत अक्टोबरदेखि राजमार्ग संचालनमा आएको छ। राजमार्ग संचालन त भयो तर मौसमी राजमार्ग बनेको छ। मार्चदेखि अप्रिलसम्म हिउँ पहिरो जान्छ। जुलाइदेखि अगष्टसम्म त्यहाँको राजमार्गका लागि सबभन्दा राम्रो मौसम हो। अहिले धेरै सर्वसाधारणले गाडी किनेका छन्। ट्याक्सी चलाउने मान्छेको संख्या पनि धेरै भयो। पहिला त यस्तो चेतना थिएन। अझ केही व्यक्तिले त गाउँमै सानो पसल पनि खोलेका छन्। पहिला एक प्याकेट तयारी चाउचाउ किन्नका लागि पन्ध्र युआनसम्म पर्दथ्यो। त्यतिबेला परिवाहन खर्च धेरै थियो। हाल लिन्ची क्षेत्रकै मूल्यमा सामान पाउन थालिएको छ।

        गसाङजोगाका अनुसार, राजमार्ग संचालनमा आएपछि मोथोको मुख्य विकासले पनि काँचुली फेरेको छ। स्थानीयहरु अझ राम्रो अनि अझ तिव्र विकासको आशामा छन्। विकासका लागि समय अपुग भएको जस्तो उहाँलाई लागेको छ। आफ्नो चिनियाँ जन राजनीतिक परामर्शदात्री सम्मेलनको सदस्यका हिसाबले अझ राम्रोसँग पालना गर्नका लागि उहाँले शाननान, लिन्ची आदि लो पा जाति बसोबास क्षेत्रमा पुगेर अनुसन्धान गर्नुभयो। यसैगरी दुईवटा अधिवेशनमा उहाँले जातीय कार्यकर्ता चयन तथा नियुक्ति हुने संख्या बढाउने प्रस्ताव पनि गर्नुभयो।

        उहाँ भन्नुहुन्छ : तिब्बती शाननान क्षेत्रमा दुई सयभन्दा बढी लो पा जातीय बासिन्दा बस्छन् र मोथोमा छ सयभन्दा बढी छन्। तर हाम्रो जातीय गाउँमा दुई जना लो पा जातिका कार्यकर्ता मात्रै छन्। नैतिक दृश्यबाट अल्पसंख्यक जातिलाई समर्थन दिइसकेको छ र केन्द्रीय सरकारले अल्पसंख्यक जातिको विकासमा पनि ध्यान दिएको छ। तर काम गर्दा हामीसँग धेरै समस्या देखियो। जस्तो भनौँ, मोथो राजमार्ग भर्खरै संचालन भएको छ, स्थानीय अवधारणा अविकसित छ साथै भाषाले सम्पर्क गर्न पनि समस्या छ। हामीले आफ्नो जातीय भाषामार्फत सम्पर्क गर्न अलि सजिलो छ। देशका अरु ठाउँमा यस्तो समस्या पनि देखिएको होला। हाल मोथोको लागि महत्वपूर्ण विकास अवधि देखिएको छ, स्थानीय कार्यकर्ताको सहयोग हुनैपर्छ।

        गसाङजोगाको विचारमा जीवनस्तर बढेको बाहेक सर्वसाधारणको अवधारणाको परिवर्तन पनि महत्व छ।

        उहाँ भन्नुहुन्छ : हालै सर्वसाधारणको अवधारणामा ठूलो परिवर्तन आएको छ। यो परिवर्तन चाँडो हुँदैछ। मैले सोचेँ यदि हामीले स्थानीय अल्पसंख्यक जातीय कार्यकर्तालाई प्रशिक्षित गर्न अरु प्रबर्द्धन गरेमा उनीहरुले अझै ठूलो चेतनाको विकासमा सघाउनेछन् र आर्थिक विकासका लागि पनि अझ ठूलो भूमिका निर्वाह गर्नेछन्। त्यसबाट हामी अल्पसंख्यक जाति र देशका अरु ठाउँका विकाससँग समानता मिल्नेछ।

        चिनियाँ जन राजनीतिक परामर्शदात्री सम्मेलनका सदस्यबाहेक गसाङजोगा एक महिला र आमा पनि हुनुहुन्छ। आफ्नो बच्चाकफ चर्चा गर्दा उहाँको अनुहारमा गौरवपूर्ण मुस्कान देखियो। यही वर्षको राष्ट्रिय दुई अधिवेशनमा उहाँले अल्पसंख्यक जातीय क्षेत्रमा प्रारम्भिक स्कूलका विद्यार्थीको गुणस्तर शिक्षा बढाउने प्रस्ताव ल्याउनुभयो। उहाँको विचारमा अल्पसंख्यक जातीय क्षेत्रको शिक्षा अझै कमजोर छ साथै गुणस्तरीय शिक्षाका लागि नैतिक शिक्षा बढाउनु आवश्यक छ।

         उहाँ भन्नुहुन्छ : एकातिर पेशागत शिक्षक-शिक्षिका कमी छ अर्कातिर पारिवारिक शिक्षा कमजोर छ। शिक्षाको र चेतनाको अभावले त्यहाँका नागरिकको स्वास्थ्य अवस्था पनि कमजोर बनेको छ। मैले नैतिक शिक्षा र चेतनास्तर उठाउने कुराको प्रस्ताव गरेको छु। त्यहाँ अरु बढी स्थानीय जातीय शिक्षक-शिक्षिकालाई प्रशिक्षित गर्न जरुरी छ। बच्चाको शिक्षा अवस्था कमजोर हुँदा एक आमाको रुपमा रहेको मलाई निकै दुःख लाग्छ।

         अन्तर्वार्ता दिँदाँ गसाङजोको अनुहारमा लाज र तनाव देखिन्थ्यो। तर जन्मथलोको विकास र बच्चाबारे उठाउँदा उहाँ निकै उत्तेजित हुनुभयो। यसै वर्षको राष्ट्रिय दुई अधिवेशन र तिब्बती नयाँ वर्षको समय मिलेको छ त्यसैले अन्तर्वार्ताको अन्तमा गसाङजोमाले तिब्बत भाषामार्फत तिब्बतीलाई नयाँ वर्षको शुभकामना दिनुभयो।

         उहाँ भन्नुहुन्छ : तिब्बती नयाँ वर्षको शुभकामना। सबैको जीवन सुखी रहोस्।