दक्षिण-पश्चिमी चीनको स छ्वान प्रान्तको कान च तिब्बत स्वायत्त प्रिफेक्चरमा चिन शा नदी पर्छ। सो चिन शा नदीको दक्षिणी भेगमा एउटा तिब्बती जातीय हस्तकला गाउँ छ। त्यो गाउँ ह फो टाउन्सिपको फु मा पर्छ। त्यहाँ एउटा तीन तले सरल तथा कच्चा काठे भवन छ। त्यो त हजारौँ हस्तकला रहेको राष्ट्रस्तरीय अमूर्त सम्पदा स्कुल—ह फो जातीय हस्तकला स्कुल हो।
उक्त काठे भवन नपुग्दा टाढाबाट पिट्ने आवाज सुन्नपाउँछ। साँघुरो काठे सिँढीबाट दोस्रो तलको धातु हस्तकला क्लास पुग्छ त्यहाँ छ सात जना धातु हस्तकलाकार र उहाँहरुका विद्यार्थीले झ्याल अगाडि बसिरहनुहुन्छ अनि आफ्नो हातमा रहेको कलावस्तुमा ध्यान दिइरहनुहुन्छ।
ह फो धातु हस्तकला नै सुन, चाँदी, तामा आदि सामग्रीको आधारमा मुख्यतः हतियार, बुद्ध, जीवनबस्तु र सिंगार-पटार वस्तु उत्पादन गरिन्छ। त्यस्को इतिहास एक हजार तीन सय वर्षभन्दा लामो छ। किम्बदन्तिअनुसार, पहिला त्यहाँ तिब्बती जातिका बहादुर गेसारको सैन्य हतियार कारखाना थियो। ह फो धातु हस्तकलाको उत्पादन प्रक्रिया निकै जटिल छ। हरेक प्रक्रियाको तिब्बती जातीय सांस्कृतिक विशेषता छ। तीमध्ये सबभन्दा नामी भनेको तिब्बती चक्कु हो। तीव्र तथा सुन्दर छ त्यसैले ह फो तिब्बती चक्कुको व्यवहारिकता, गहनाको रुपमा संकलित मूल्य पनि छ।
ह फो हस्तकलाको लामो इतिहास, गहिरो सम्पर्क आधार अनि विशेष जातीय विशेषता जोडेर उक्त हस्तकलालाई उर्वर कलात्मक जीवनशक्ति दिइएको छ। ह फो टाउन्शिपका अध्यक्ष च्याङ युङ स्याङले जानकारी दिनुहुन्छ
हाम्रो ह फो टाउन्शिपका 571 परिवार छ जनसंख्या तीन हजार आठ सय 87 पुगेको छ। तीमध्ये चार सयभन्दा बढी परिवारले हस्तकलाको काम गर्छन्। लगभग हरेक परिवार एउटा घरेलु कार्यशाला हो।
यत्रो कलाकार छन् तर स्थानीय सरकारले ठूलो परिमाणमा उत्पादन गर्दैन। उनीहरुको विचारमा परिवारको आधारमा उत्पादन र उत्तराधिकारी नै ह फोमा जातीय हस्तकलाको विशेष मौलिक सांस्कृतिक अन्तरिक्ष हो। स्थानीय पर्यटन ब्यूरोका प्रमुख ह्वाङ सिङले भन्नुहुन्छ
त्यस्को इतिहास एक हजार तीन सय वर्षभन्दा लामो छ। परिवारको आधारित मौलिक सांस्कृतिक अन्तरिक्षलाई सम्पूर्ण रुपमा बिग्रनुहुँदैन। किनभने हरेक परिवारको आफ्नो विशेष उत्पादित वस्तुहरु छन्। यो नै यहाँको मुख्य विशेषता हो।
उक्त लोककलाको अझ राम्रोसँग संरक्षण तथा उत्तराधिकार गर्नका लागि सन् 2005 मा चीनको संस्कृति मन्त्रालयले ह फो तिब्बती जातीय धातु हस्तकलालाई राष्ट्रस्तरीय अमूर्त सांस्कृतिक सम्पदा सूचिमा राखेको थियो। त्यसपछिको सन् 2011 मा पाइ यु जिल्लाले ह फो टाउन्शिपमा कान च प्रिफेक्चर तिब्बती जातीय धातु हस्तकला स्कुल स्थापना गरेको थियो। त्यहाँ सिपालु हस्तकलाका कलाकार भेला भएर आदान-प्रदान गर्नुहुन्छ साथै उक्त हस्तकलामा रुचि भएका युवालाई पनि निःशुल्क तालिम दिइन्छ। त्यहाँ सिकेपछि युवाहरुले आफ्नो परिवारको उत्पादित स्तरलाई उकास्न सक्छन्। हरेक वर्ष स्कुलमा दुईवटा कक्षामा चालीस पचास विद्यार्थी भर्ना हुन्छन्। ती विद्यार्थीको शिक्षण शुल्क पाइ यु जिल्ला सरकारले तिर्छ। यसबाहेक ह फो हस्तकला उत्तराधिकार गर्ने कलाकारलाई सरकारले पनि भत्ता प्रदान गर्छ। ह्वाङ सिङले भन्नुहुन्छ
राष्ट्र स्तरीय कलाकारलाई देशले हरेक वर्ष दश हजार चिनियाँ युआनको भत्ता प्रदान गर्छ। अनि प्रान्त स्तरीयलाई हरेक वर्ष चार हजार युआन दिइन्छ। सरकारले स्कूल स्थापना गर्न समर्थन दिन्छ। हरेक वर्ष पन्ध्र बीस हजार चिनियाँ युआनको भत्ता पनि दिन्छ।
सरकारको नैतिक समर्थन र रकम सहायक भएकोले ह फो हस्तकलाकारले हस्तकलामा अझै ध्यान दिनसक्छ। तर हाल यत्रो शान्दार तथा विशेष हस्तकला वस्तुको ठूलो बजार छैन। स्थानीय असुविधा यातायात अवस्था नै त्यस्को महत्वपूर्ण कारणमध्येको एक हो। अध्यक्ष च्याङ युङले भन्नुहुन्छ
हामीले उत्पादन गरेका वस्तु शान्दार छ तर यहाँको यातायात अवस्था त्यति सुविधा छैन। पर्यटक पनि थोरै छ। भविष्यमा राजमार्ग बनाएपछि धेरै पर्यटकले यहाँ घुम्न आउने अनि हाम्रो जातीय हस्तकला वस्तु नै धेरै आकर्षित हुने मेरो विशास छ। त्यसो भएर हाम्रा उत्पादित वस्तुलाई प्रचार-प्रसार गर्नसकिन्छ अनि ह फो जातीय हस्तकला चर्चित पनि हुनसक्छ।
सन् 2012 देखि कान च प्रिफेक्चरमा तीन वर्षसम्म यातायात सुधार योजना सुरु भयो। सन् 2015 सम्म सुविधा राजमार्ग पाइ यु जिल्लामा पुग्छ अनि ह फो हस्तकलाकारसमक्ष पनि अझ राम्रो भविष्य देखिनेछ। यसबाहेक पाइ यु जिल्लाको ह फो टाउन्शिपको फु मा गाउँमा पर्ने उक्त काठे भवनमा ह फो बासिन्दाको ठूलै सम्पना बोकेको छ—उनीहरुले पर्यटकलाई यहाँ भित्र्याउने आशा मात्रै लिएका छैनन् तर आफू बाहिर पुग्ने आशा पनि लिन्छन्। बाहिर निस्केर विश्वका विभिन्न ठाउँमा ह फो हस्तकलाकार पसल खोल्ने उनीहरुको आशा छ जसबाट सबैले आफ्नो घरको छेऊमा ह फो हस्तकला वस्तुको हेर्न तथा किन्न पाइन्छ।
