यो चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको नेपाली सेवा हो। आदरणीय श्रोता, पु यी जाति चीनका अल्पसंख्यक जातिहरुमध्येको एक हो। त्यसको जनसंख्या पच्चिस लाखभन्दा बढी छ। तिनीहरु मुख्य गरी दक्षिण पश्चिम चीनको क्वै चौ प्रान्तमा बसोबास गरिरहेका छन। पु यी जाति गीत गाउन र नाच नाच्न निकै सिपालु जाति हो। यस जातिको इतिहास, संस्कृति र रिति रिवाज तथा रहनसहन आदि सबै कुराहरु नाचगानमार्फत देखाउन सक्दछ। तीमध्ये "ली यौ र शे शे" चाहिं पु यी जातिको एक ठूलो ढाँचे नृत्य नाटक हो। "ली यौ र शे शे" पु यी जातिको भाषा हो। त्यसको अर्थ "सबै मानिसको लामो सुख" हो। आजको चीनको अल्प संख्यक जाति कार्यक्रममा म तपाईंहरुलाई पु यी जातिको बारेमा केही जानकारी गराउनेछु। यसलाई दुइ भागमा बाँडिएको छ। गत साता तपाईंहरुले यसको पहिलो भागको रस लिनुभयो। आज म यसको दोश्रो भाग पस्कनेछु
नो अपेरामा प्रयोग गरिएका सबै मुकुण्डो तामाको बोक्राले बनाइएको हो। तामाको एउटा ठूलो बोक्रामा आँखाको ठाउँमा दुइवटा चिरा पारेर नाकको ठाउँमा दुइवटा सानो प्वाल काटेर अनि बलिसकेको कालो रंगमा रहेको सानो काँटाले आँखा, नाक र मुख आदि कोरिएको छ। यसपछि फेरि अनुहारको आकार जस्तो लाइन कोरिएको छ।
सम्पूर्ण संस्कारमा कफीनलाई परिक्रमा खान डोर्याउने व्यक्तिले हातमा रगडेको पा नामक झ्याली जस्तो बाजाको आवाज रोक्नासाथ अरु मानिसले कफीनतर्फ मुख फर्केर ढोग गर्नुपर्छ साथै आँसु पुछ्दै ज्यादै दुखित भाव देखाउनुपर्छ। उक्त संस्कार सकिएपछि लगाइएका सबै मुकुण्डोलाई गाउँबाहिर लगेर जलाइदिनुपर्छ। सहभागी भएका सबै मानिस आगोमाथि उफ्रेर काट्नुपर्छ। यसको अर्थ आगोले भूतलाई जलाइदियो र त्यो अब मानिसमा लाग्न सक्दैन।
"मौन चेहरा" नाटकको सम्पूर्ण अभिनय क्रममा क्रिया मात्र छ र एक लबज पनि बोलिंदैन। त्यसैले यसलाई मूक नाटक पनि भनिन्छ। नयाँ प्राण यस संसारमा आयो र मृतक अर्को संसारमा जानुभयो। पु यी जातिबासीले तामृत नगरा पिट्न थाले।
भनाई अनुसार सो तामृत नगरा देवताले दिनुभएको हो। साथै यो पु यी जातिका पुर्वजले प्राणको बलि चढाएर प्राप्त भएको हो। त्यसैले यो पवित्र, गम्भीर र निकै बहुमूल्य छ। सामान्य दिनमा त्यसै आफू खुशीले पिट्नुहुँदैन र त्यसलाई सात ताल्चा मारेर राख्नुपर्छ। स्वर्गबास भएका बृद्धलाई ज्या प्रायश्चित गराउँदा वा पुर्ख्यौलीहरुलाई पूजा गर्दा मात्र यसको प्रयोग गर्न सकिनेछ। पु यी जातिबासीहरुले जीव मरणको प्रक्रियामा मृतकको आत्मालाई पठाउँदै र नयाँ प्राणलाई स्वागत गर्दै प्राणलाई निरंतरता दिएका छन।
"ली यौ र शे शे" नामक यस नृत्य नाटकका प्रधान निर्देशकमा रहनुभएका राष्ट्रिय क श्रेणीका नाटक रचनाकार सु श चिनलाई पनि पु यी जातिको विशेष संस्कृतिले अति लोभ्यायो। उहाँ भन्नुहुन्छ-
"विवाह हुन लागेकी दुलही रुने उदाहरण लिउँ। पु यी जातिमा विवाह गर्ने दिन दुलहीकी आमा रुनुहुन्छ। दुलही रहेको गाउँलेहरु पनि रुन्छन। निज दुलही पनि रुन्छिन। यसको छोड्न मन लाग्ने अर्थ हो। दुलहीले छिटै आफूलाई हुर्काउनुभएका बुबा आमासंग छोड्नुपर्यो र जन्मेदेखि बसिरहेको घरसंग छोड्नुपर्यो। त्यसैले उनले छोड्न मन लाग्ने भाव व्यक्त गर्न चाहन्छिन। यो चाहिं उनको आफ्नै जातिको चरित्र, आनीबानी, संस्कृति र जीवन पद्धति हो। साँच्चिकै एकदमै विशेष खालको मलाई लागेको छ। यो उनीहरुमा जन्मेदेखि भइसकेको गुण हो र उनीहरुको पर्यावरणीय वातावरणबाट उत्पन्न भएको हो"।
पु यी जातिहरु बसोबास गरेका पहाडी भेगमा निर्देशक सु श चिनले अति मनमोहक र शान्त लाग्दो जीवनको महसूस गर्नुभयो। उहाँ भन्नुहुन्छ-
"मलाई सबैभन्दा आकर्षक ठाउँ चाहिं यहाँको मौलिक मानवीय वातावरण। यहाँ मानिस मानिसबीच एकदमै मैत्री भाव कायम रहेको छ र सबैमा हित र पैसाको मतलबै हुँदैन। मानिस र प्रकृतिबीच ज्यादै मेलमिलापपूर्ण जीवन पद्धति देखिएको छ। यहाँको जीवन अति शान्त र आनन्ददायी छ। यहाँ बस्दा मलाई पूर्वी इदेन उद्यान कुँजमा पुगेको जस्तो भान छ।
युगको विकासका साथसाथै पु यी जातिको संस्कृतिको पनि निरंतर विकास भइरहेको छ। यसमा धेरै आधुनिक कारकतत्व चुसिएको छ। उक्त नृत्य नाटकमा एकातिर पु यी जातिको प्राचीन मौन चेहरा, तामृत नगरा जस्ता परम्परागत कलात्मक तरिका छ अर्कातिर हाल प्रचलित संगीत र नाचहरु पनि मिसाइएको छ। राम्ररो बाली भित्र्याएको देखाइने हँसिया नाचमा सडक नाचका धेरै क्रियाको प्रयोग गरिएको छ। आधुनिक कलात्मक तरीकाले मौलिक जीवनको अभिव्यक्त गरिएको छ। यो हेर्दा झन आकर्षक देखिन्छ। निर्देशक सु श चिनले भन्नुभयो-
"एकातिर पु यी जातिको कलात्मक मौलिकता छ। यसमा पु यी जातिमा चलीआएको नाच, संगीत र गीत आदि पर्दछन। अर्कोतिर मानवीय मौलिकता र वातावरण छ। यसमा जातीय जीवन पद्धति, रहनसहन, उनीहरुको व्यक्तित्व, उनीहरुको आफ्नो भाव अभिव्यक्त गर्ने तरीका समावेश छन। तिनलाई वर्तमान विश्वको संगीत र हाल विश्वमा प्रचलित कलात्मक दृष्टिकोणसित गाँसिदिएबाट हाम्रो यस युगको कलात्मक दृष्टिकोण प्रतिबिम्बित हुन सक्नेछ र हाम्रो युगको भावना प्रतिबिम्बित हुन सक्नेछ"।
