तोछ र छरनचोगा जस्तो छाङ तु क्षेत्रका नर्तकहरु अरु पनि छन्। उहाँहरुको उत्साह सबैका लागि अप्रत्याशित छ। छाङ तु क्षेत्रको संस्कृति विभागका प्रमुख लोसुङनिमा भन्नुहुन्छ
गत वर्षको अगष्टको अन्तमा छाङ तु मुक्ति चोक खुला भएयता हरेक बेलुका आठ बजे स्थानीय बासिन्दाले स्वतःस्फूर्त रुपमा यहाँ भेला भएर छाङ तु क्वो च्वाङ, माङ खाङ स्येन च, तिङ छिङ रबा तीन प्रकारका नृत्य गर्छन्। सुरुमा हामी सँस्कृति विभागले निर्देशन दिन केही गुरु पठायौँ । तर हामीले सोचेका थिएनौँ सर्वसाधारणको उत्साह यति उच्च हुन्छ भनेर। सामान्य समयमा पाँच छ सय जना चोकमा भेला हुन्छन्। अनि शनिबार आइतबार चाहिँ हजार जना पुग्छन्। गत हिउँदे ऋतुमा माइनस पन्ध्र डिग्री तापक्रम हुँदा पनि यत्रो मान्छे आउँथे। त्यसपछि संस्कृति विभागले नियमित रुपमा नयाँ गीत बजाउने र नयाँ नाच सिकाउने कार्य सुरु गरेको छ। त्यहाँ प्रशिक्षकलाई पनि पठाउने गरेको छ।
"चोक नृत्य"बाट सबैको स्वास्थ्यका लागि फाइदा पुग्छ। तर अझ महत्वपूर्ण कुरा भनेको, प्रमुख लोसुनिमाले भन्नुभएको जस्तो, त्यसबाट छाङ तुङ परम्परागत संस्कृति संरक्षण गर्ने काम पनि भएको छ। यस कार्यबाट तीनटा परम्परागत नृत्य स्थानीय परम्परागत संस्कृतिको सबभन्दा बढी उत्तराधिकार र संरक्षण गर्न संभव भएको छ।
संरक्षणको दृष्टिबाट हेर्दा यो गतिशील संरक्षण हो, गतिहीन संरक्षण होइन।
यसबाहेक श्रेष्ठ लोक नाचगानको उत्तराधिकार र संरक्षण गर्नका लागि छाङ तु क्षेत्रले "एक, दश, सय, हजार, दश हजार" योजना निकालेको छ। यस बारेमा प्रमुख नोसुङनिमा जानकारी दिनुभयो
हरेक वर्ष छाङ तु क्षेत्रमा एउटा ठूलो कला महोत्सवको आयोजना हुन्छ जसबाट जिल्लाका श्रेष्ठ लोक कलाकार पत्ता लाग्छन्। एघार जिल्लामा हरेक वर्ष एक एक कला महोत्सवको आयोजना हुन्छ जसबाट टाउन्सिपका श्रेष्ठ उत्तराधिकारी भेटाइन्छ। 138 वटा गाउँमा हरेक वर्ष कला महोत्सवको आयोजना हुन्छ जसबाट श्रेष्ठ लोक उत्तराधिकारी भेटाइन्छ। 1198 वटा गाउँ समितिले लोक कला प्रदर्शन टिमको स्थापना गरेका छन्। तीन र पाँच वर्षमा दश हजार लोक नाचगान उत्तराधिकारीको विकास हुन्छ। अहिले मुक्ति चोकमा सर्वसाधारणको उत्साहबाट उक्त योजनालाई व्यवहारमा उत्तार्न कुनै समस्या पनि छैन। यसबाहेक स्कूलले पनि लोक नाचगान कक्षा सुरु गरेको छ अनि श्रेष्ठ लोक उत्तराधिकारीलाई स्कूल पठाएर नियमित रुपमा सिकाउने व्यवस्था हुँदैछ। त्यसबाट विभिन्न पक्षबाट छाङ तु क्षेत्रको परम्परागत संस्कृतिको संरक्षण र उत्तराधिकार गर्न सकिन्छ।
परम्परागत नाचगान जातीय संस्कृति विकासबाट जन्मिएको हो। सर्वसाधारण नागरिक त्यसका सृष्टिकर्ता हुन्। सर्वसाधारण नै त्यसका साँच्चिकै उत्तराधिकारी र रक्षक हुनसक्छन्। छाङ तु बासिन्दाले "चोक नृत्य" यस्तो विशेष तरिकामार्फत स्थानीय परम्परागत संस्कृतिको साँच्चिकै "गतिशील संरक्षण" गर्दैछन्।
