फन्ट डाउनलोड
सि.आर.आइको संक्षिप्त परिचयनेपाली सेवाको संक्षिप्त परिचयसम्पर्कका लागि

हिउँ चितुवा जोगाउन 12 देश सँगसँगै

(GMT+08:00) 2017-08-27 15:14:16

विश्वमै दुर्लभ हिउँ चितुवा संरक्षणमा सँगसँगै अघि बढ्ने वाचा गर्दै उक्त वन्यजन्तु पाइने 12 देशको उच्चस्तरीय सम्मेलन शुक्रबार किर्गिस्तानको बिस्केकमा सम्पन्न भएको छ। सम्मेलनले हिउँ चितुवाको बासस्थानका रूपमा पहिचान भएका 20 वटा भूदृश्य (ल्यान्डस्केप) संरक्षण गर्दै तिनको वैज्ञानिक अनुसन्धानमा जुट्ने प्रतिबद्धता गरेको कान्तिपुर अनलाइनले लेखेको छ।

सम्मेलनले सबै देशमा हिउँ चितुवाको जीवनका लागि मुख्य चुनौती जलवायु परिवर्तन, चोरी सिकारलाई पहिचान गर्दै त्यसविरुद्ध जुझ्न आवश्यक कार्यक्रम र बजेट तय गर्ने र वैज्ञानिक अनुसन्धानका आधारमा संरक्षण अभियान अघि बढाउने उद्घोष गरेका छन्। 'हिउँ चितुवाको ज्ञान प्रवद्र्धन र विश्वभरको संख्या अनुगमनका लागि सक्रिय हुनेछौं,' बिस्केक सम्मेलनको घोषणामा छ। अधिकांश समय हिउँ क्षेत्रमा बस्ने हिउँ चितुवाको विस्तृत अध्ययन हुन नसक्दा वैज्ञानिक तथ्य अद्यावधिक हुन सकेको छैन।

सम्मेलनमा सहभागी नेपालको वन मन्त्रालयको जैविक विविधता तथा वातावरण महाशाखा प्रमुख डा.महेश्वर ढकालका अनुसार सम्मेलनमा हिउँ चितुवा संरक्षणका लागि 12 वटै देशमा हिउँ चितुवा र हिमाली क्षेत्रको परिस्थितिजन्य प्रणालीको व्यवस्थापन/प्रवद्र्धनमा युवाहरूलाई परिचालन गर्ने घोषणा गरियो। हिउँ चितुवाको चोरी सिकार र तिनको अंगको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार नियन्त्रणका लागि राष्ट्रिय र क्षेत्रीय स्तरमा सञ्जाल बनाउने घोषणासमेत गरेको ढकालले जानकारी दिनुभयो।

हिउँ चितुवाको बासस्थान सुधार तथा व्यवस्थापनका लागि आवश्यक बजेट जुटाउन अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका सहयोगी निकाय र संस्थालाई परिचालन गर्ने र सन् 2018 सम्म हिउँ चितुवा पाइने सबै मुलुकले संरक्षण योजना निर्माणमा लागिपर्नेसमेत घोषणामा उल्लेख छ। 2018 को डिसेम्बरसम्म भूदृश्यस्तरको व्यवस्थापन योजना बनाएर 'सन् 2020 सम्म 20 वटा भूदृश्यको सुरक्षा प्रत्याभूत' गर्ने विश्व अभियानमा 12 वटै देश होमिने घोषणा सम्मेलनले गरेको छ।

यसमा नेपालले अन्य 11 देशलाई उछिन्दै पूर्वी नेपालको हिउँ चितुवाको बासस्थान 'इस्टर्न हिमालय ल्यान्डस्केपको व्यवस्थापन योजना' तयार गरिसकेको छ। हिउँ चितुवा बचाउने यो पहिलो योजना हो। उक्त प्रतिवेदन सम्मेलनकै क्रममा बिस्केकमा वन सचिव प्रकाश माथेमा र डब्लूडब्लूएफका महानिर्देशक मार्को ल्याम्बर्टिनीले सार्वजनिक गरेका थिए। सन् 2017 देखि 2021 सम्मलाई अल्पकालीन र सन् 2022 देखि 2026 सम्मलाई दीर्घकालीन योजना प्रस्ताव गरिएको छ।

प्रतिवेदनमा बासस्थान व्यवस्थापन, मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनीकरण, स्थानीयको जीवनस्तर उकास्ने, स्थानीयलाई व्यस्त गराउने, जलवायु अनुकूलित कार्यक्रम, हिउँ चितुवाको आनीबानीबारे जानकारी राख्ने र अवैध चोरी सिकार नियन्त्रण तथा अध्ययन–अनुसन्धानका लागि अन्तरदेशीय सहयोग आदान–प्रदानलगायत कार्यक्रम समेटिएका छन्।

जलवायु परिवर्तनजन्य समस्या समाधानका लागि अल्पकालीन कार्यक्रमअन्तर्गत बासस्थानमा सुधार ल्याउने, जलवायु परिवर्तन अनुकूलित चरन क्षेत्रको विकास, आहारको अध्ययन, उच्च क्षेत्रका सिमसार अध्ययनलगायत छन्। दीर्घकालीन कार्यक्रमअन्तर्गत चारवटै ब्लकको नक्सांकन गर्ने, जलवायु जन्य जोखिमको अवस्था अध्ययन गर्नेलगायत छन्।

मानव–हिउँ चितुवाको द्वन्द्व घटाउन पशुको बिमालगायत अन्य आकर्षक योजना, स्थानीयस्तरमा हिउँ चितुवा लिडर्स बनाउनेलगायतका कार्यक्रम छन्। दीर्घकालीन अन्तर्गत हिउँ चितुवा पाइने देशवीच 'सेभ सिस्टम एप्रोचेच' तयार गर्नेलगायत छन्।

सम्मेलनले हिउँ चितुवा संरक्षणका लागि स्थानीय समुदायको सहयोग र साथ अपरिहार्य ठानेका छन्। नेपालले तयार गरेको कार्यक्रममा स्थानीयको आय आर्जन र उनीहरूको जीविकोपार्जनलाई समेत महत्त्व दिइएको छ। 'एउटा गाउँमा कम्तीमा 30 घरपरिवारको जीवनस्तर उकास्ने किसिमका कार्यक्रम रहनेछन्,' योजना प्रतिवेदनमा छ, 'समुदायमा आधारित पर्या–पर्यटन कार्यक्रमलाई पनि जोड दिइनेछ।' 3 हजार घरपरिवारलाई गैरकाष्ठ वन पैदावारजन्य आय–आर्जनमा व्यस्त बनाइने योजनामा उल्लेख छ।

जलवायुजन्य जोखिम न्यूनीकरणका लागि जलवायु अनुकूलित समाधानका उपाय खोज्दै समुदायका लागि जलवायु अनुकूलित कार्यक्रम प्रवद्र्धन गरिने योजना पनि समेटिएको छ। यी सबै कार्यक्रम सम्पन्न गर्न करिब 31 करोड रुपैयाँ प्रस्ताव गरिएको छ।

हिउँ चितुवा पाइने मुलुकहरूले हिउँ चितुवाको संरक्षणसँगै हिमालय क्षेत्रको जीविकोपार्जन, जनजीवन र संस्कृति जगेर्नामा कटिबद्धता जनाएका छन्। सम्मेलनले हिउँ चितुवा पाइने 12 देश सदस्य रहेको ग्लोबल स्नो लियोपार्ड एन्ड इकोसिस्टम प्रोटेक्सन प्रोग्राम (जीएसएलईपी) लाई सुदृढ र प्रभावशाली बनाउँदै अनुसन्धानका लागि आवश्यक जनशक्ति तयार गर्ने घोषणासमेत गरेको छ।

किर्गिस्तानका राष्ट्रपति अल्मज्बेक अतम्बएभको आहवानमा भएको सम्मेलनमा हिउँ चितुवा पाइने देशबाट सरकार प्रमुख, मन्त्री र उच्च अधिकारी सहभागी थिए। नेपालबाट वन सचिव प्रकाश माथेमा नेतृत्वको टोलीले भाग लिएको थियो। नेपालसहित अफगानिस्तान, भुटान, चीन, भारत, काजकस्तान, किर्गिस्तान, मंगोलिया, पाकिस्तान, रुस, ताजिकिस्तान र उज्बेकिस्तानका 4 हजारदेखि 6 हजार 5 सय हाराहारी उच्च भूभागमा हिउँ चितुवा छन्। नेपालका तीनवटा भुदृश्यमा 3 सयभन्दा बढी हिउँ चितुवा छन्।

जानकारी तथा लेखहरु