ल्याङच्याह：मेहनती सी-- पाँचौँ भाग

      उहाँ आफ्नो कर्तव्यबाट कहिले भाग्नु भएन

     ल्याङच्याहमा रहँदा सी चिनफिङले बाँध निर्माणका कामहरू धेरै गर्नुभयो। गाउँका युवाहरू जो खेतीपातीमा राम्रा थिएनन्, ती बीस वा बीसभन्दा बढी युवाहरूलाई संगठित गर्नुभइ बाँध निर्माण तथा गह्रागह्रा खेत बनाउनमा ध्यान दिनुभएको थियो।

      त्यस बखत, दुर्गम क्षेत्रहरूमा ठुल्ठूला मेसिनहरू थिएन। बाँध निर्माण गर्न पनि फोहोरमैलाका तहमाथि ठूला गह्रुङ्गा ढुङ्गा राखी गिलो माटो भरेर पर्खाल बनाइन्थ्यो। यो कठिन शारीरिक काम थियो।

      गाउँलेका अनुसार, एक जनाले एक दिनमा दुई सय पटक माटो र ढुङ्गाले भरिएका गाडा ओसारपसार गर्नु पर्दथ्यो। उनीहरूसँग हातमा लगाउनका लागि पञ्जा पनि थिएन। दिन भरिको कठिन कामपछि, सीको हातभरि पानीका फोका, कतै फुटिसकेको र कतै काटिएको घाउ हुन्थ्यो। यसरी उहाँले हरेक दिन काम गर्नुभएको थियो। उहाँ जति थकित भए पनि आफ्नो काम सम्पन्न नभएसम्म गरिरहनु हुन्थ्यो। गाउँलेहरूले देखेका थिए कि उहाँ काम र कर्तव्यबाट कहिले पनि टाढा भाग्नु भएको थिएन।

      उक्त निर्माण टोलीमा संलग्न एक कम्यून सदस्य, ल्याङ सिनरोङको यादमा सीको काम गराइ अझै ताजा रहेको छ। ल्याङले सम्झँदै भने "उहाँ आफ्नो कामप्रति निकै गम्भीर हुनुहुन्थ्यो। उहाँले एक नीलो रङ्गको पुरानो कोट लगाउनुभएको थियो जसमा कम्मरको चारैतिर विस्फोटक फ्यूज जोडिएको थियो। उहाँमा आफू विद्वान भएकोमा कुनै घमण्ड थिएन।"

      साधारणतया, बाँधको निर्माण हिउँदमा खेतीको काम कम हुने अवस्थामा गरिन्थ्यो। तर यो समय बाँध निर्माणका लागि सबैभन्दा कठिन समय पनि थियो। जमिनमा जमिबसेको फोहोरलाई खनिनिकाल्नु, गाडा धकेल्नु, र माटो कडा नबनेसम्म चलाइरहनु यी कामहरू सबै अति नै कठिन थिए। सीका औंलाहरू सबै गाँठाका कारण मोटा भए। कम्यूनका एक साथीले सम्झे कि चिनियाँ पात्रो अनुसारको फेब्रवरी वा मार्चमा जब बरफ र हिउँ पग्लँदै थियो, सीले आफ्नो पाइन्ट खोली नाङ्गो खुट्टामा चिसो पानीमा उभिएर अरूसँग मिलेर हाइड्रलिक बाँध बाँध्ने काम गर्नुभएको थियो।

      सी ल्याङच्याह ब्रिगेड पार्टी शाखाको सचिव पदमा निर्वाचित हुने बेलासम्म उहाँ र अरू साथीहरू मिलेर चार वटा बाँध बनाइसकेको थियो। एउटा निर्माण टोलीका पूर्व नेताले स्मरण गरे कि बाँध निर्माण भएपछि गाउँमा मकैको उत्पादन दोब्बर भयो।

      नैतिक चरित्रको निर्माण

      किसानी जीवनको अनुभव सँगसँगै सी चिनफिङले पुस्तकमार्फत आध्यात्मिक तथा बौद्धिक ज्ञान पनि प्राप्त गरिरहनुभएको थियो।

      सीले भन्नुभयो, त्यस बेला, शारीरिक कामपछि मैले अरू दुई वटा काम गर्नुपर्ने हुन्थ्योः एउटा गाउँलेहरू घुलमिल गर्ने र अर्को पढ्नका लागि पुस्तक खोज्ने। कन्फ्युसियसको एउटा आदर्श वाक्यले एक युवकको जीवन उद्देश्यको व्याख्या गर्छः आफ्नो समुचित विकास, आफ्नो परिवारको राम्रो व्यवस्थापन, स्थानीय सरकार राम्ररी सञ्चालन, र संसारमा शान्ति कायम। हाम्रा पिढीका मानिसहरू युवावस्थादेखि नै यस सोचबाट प्रभावित भएका थिए। म पन्ध्र वर्षको हुँदा मलाई ग्रामिण क्षेत्रमा कामका लागि पठाइयो। यसकारण मैले आफ्नो समुचित विकास गर्ने, आफ्नो परिवारको राम्रो व्यवस्थापन गर्ने, स्थानीय सरकार राम्ररी सञ्चालन गर्ने, र संसारमा शान्ति कायम राख्ने मेरो काम होइन भन्ने नै भयो। तर हामीले गर्ने भनेको पढ्ने, पढ्ने र हाम्रो नैतिक चरित्रको अझै विकास गर्ने मात्र हो।

      ल्याङच्याहका गाउँलेहरू सीले सधैँ इँटाभन्दा मोटा पुस्तकहरू पढ्नुभएको देखेर निकै प्रभावित भएका थिए। उहाँ खाना खाइरहेको बेला पनि पढ्दै गर्नुहुन्थ्यो र गोठाला जाने बेला पनि पुस्तक बोक्न बिर्सनु हुन्नथ्यो।

      त्यस बखत, गाउँमा बिजुली थिएन। सबै गाउँलेहरू अलि छिट्टै सुत्थे तर सीको गूफा घरमा भने प्रकाशको उज्ज्यालो देखिन्थ्यो। उहाँ प्राय जसो चुरोट पिउँदै अबेर रातीसम्म पढ्नु हुन्थ्यो। गोट्स फ्लक ब्राण्डको चुरोट, जुन प्याकेटको नौ पैसा पर्द्थ्यो, उहाँलाई एक साँझसम्मलाई पुग्थ्यो। धूमपानको लतलाई उहाँले फूच्येन प्रान्तमा काम थाल्नु भएपछि त्याग्नुभएको थियो।

      सीले पढ्नका लागि बाल्ने टुकी एउटा मसीको सिसीबाट बनाइएको थियो। यसले धेरै धूवाँ फ्याँक्थ्यो तर धीपधीपे बत्तीको प्रकाशमा पुस्तक पढ्न धेरै नजिक हुनुपर्थ्यो जसकारण उहाँको अनुहार कालो भइदिन्थ्यो।

      इँटाभन्दा मोटा पुस्तकहरूमध्ये सीले पढ्नुभएको पुस्तकहरूमा समयवस्थामा प्राचीन र समकालीन थिए, त्यसै गरी चिनियाँका साथै विदेशी पुस्तक पनि थिए र साहित्य, दर्शन र विज्ञानसम्बन्धि पुस्तकहरू थिए।

      पैचिङबाट गएका युवाहरू, जो सिन्ह्वा विश्वविद्यालय या पैचिङ ५७ हाई स्कुलका थिए, ती सबै शिक्षित परिवारका थिए र ती सबैले आफ्नो साथ पुस्तक पनि बोकेका थिए। पुस्तकप्रेमीहरूले पुस्तक आदानप्रदानसागै एउटा सानो समूह पनि बनाएका थिए।

       पैचिङ ५७ हाई स्कुलका एक विद्यार्थीले सम्झे कि उनीसँग जर्मन क्लासिक फौस्ट थियो र सीले १५ किलोमिटर हिँडेर उनी भएको ठाउँसम्म आइ पुस्तक माग्नुभएको थियो। उहाँले भन्नुभएको थियोः त्यो पुस्तक मलाई देऊन, पढ्न सकेपछि कसम फिर्ता दिनेछु।

      सन् २०१३ मार्चमा ब्रिक्स मुलुकका एक पत्रकारसँगको अन्तर्वार्तामा सीले भन्नुभयोः मेरा धेरै रूचिहरू छन्। तर मेरो सबैभन्दा ठूलो रूचि भनेको पुस्तक पढ्नु हो। यो मेरो जीवनको एक अभिन्न अङ्ग हो।

       सन् २०१४ फेब्रवरीमा, सीले सोचीमा रूसेली टिभीलाई अन्तर्वार्ता दिनुभएको थियो। अन्तर्वार्ताकारले रूसेली लेखक र पुस्तकबारे सोधेका थिए। सीले आफूले पढेका पुस्तक र लेखकका नाम सूचीबद्ध गरी दिनुभएको थियो। उहाँले अलेक्जेण्डर पुस्किन, मिखाइल लर्मोन्तोभ, फयोडोर डोस्तोएभ्स्कीलगायत धेरै लेखकका बारे चर्चा गर्नुभएको थियो। रूसेली लेखक र पुस्तकबारे सी चिनफिङ अभ्यस्त भएको देखेर अन्तर्वार्ताकार छक्कै परेको थियो। "धेरै रूसेलीसमेत यहाँले जति पढेका छैनन्।"

      कुनै लोभका लागि नभइ मैले त्यस बेला भेट्टाएसम्मका सबै क्लासिक साहित्यिक पुस्तकहरू पढें। हाल मेरो मुखबाट निक्लिने शब्द र वाक्यहरू सबै त्यसै बेला पढेका पुस्तकका हुन्।

      सन् २०१४ मा जर्मनीको कोर्बर फाउण्डेशनको निमन्त्रणामा सी चिनफिङले बर्लिनमा शान्तिपूर्ण विकास पथ र यसको स्वतन्त्र र शान्तिपूर्ण वैदेशिक नीतिसम्बन्धमा चीनको समर्थन रहेको विषयमा आफ्नो मन्तव्य राख्नुभएको थियो। आफ्नो मन्तव्य क्रममा फौस्टको एक क्लासिक चरित्र मेफिस्टोको प्रयोग गर्दै पश्चिमा समाजद्वारा मनगढन्त रूपमा अगाडि सारिएको चीन आशंका र त्रास सिद्धान्तको खण्डन गर्नुभएको थियो।

      सी चिनफिङले भन्नुभयोः सुधार र खुलापनको तिव्र विकासको ३० वर्षपछि, चीनको जिडिपीले विश्वमा दोस्रो स्थान ओगटेको छ। चीनको बढ्दै गइरहेको आर्थिक आकारको सामना गर्न केही मानिसहरू चिन्तित देखिन्छन्, कोही सधैँ रङ्गीन चश्माबाट हेर्छन् र चीनको वृद्धि एक अनिवार्य रूपमा आउने खतरा भएको र चीनलाई भयानक मेफिस्टोको रूपमा चित्रण गर्छन् कि एक दिन चीनले विश्वको आत्मा सङ्कलन गर्ने छ। यद्यपि यी तर्कहरू मात्र कल्पनाहरू हुन्, दुर्भाग्यवश, केही मानिसहरू यस्ता कुरा उछाल्न कहिले थाक्दैनन्। यसले पुन एक पटक प्रमाणित गर्छ कि पूर्वाग्रहलाई हटाउने काम सबैभन्दा कठिन हुन्छ।

      पछि, सीले चर्मन चान्सलर एञ्जेला मर्केल र अरू चीनविज्ञ जर्मन विद्धानहरूसँग पनि फौस्ट पढेर मनमा उठेका भावनाहरू बारे चर्चा गर्नुभएको थियो। उहाँले भन्नुभयोः मैले पहिलो पटक पढ्दा फौस्ट पढ्दा केही बुझिन्। जर्मनले पनि त्यही भनेः हामी जर्मनले पनि फौस्टलाई पूर्ण रूपमा बुझ्न सकेनौं, तपाईँले जस्तै। सीले भन्नुभयोः यदि त्यस्तो हो भने, म मूर्ख होइन रहेछ।

      ती दिनहरूमा सीले विलियम शेक्सपियरका कृति पढ्नका लागि पनि धेरै दुःख गर्नुभएको थियो। उहाँले ए मिडसमर नाइट्स ड्रिम। द मर्चेण्ट अफ भेनिस। दुवेल्फ्थ नाइट, रोमियो एण्ड जुलियत, ह्यामलेट, ओथेलो, किङ लियर, म्यकाबेथ र अर धेरै नाटकहरू पनि पढ्नुभएको थियो। उहाँ ती कथा भित्रको आरोहअवरोह, जीवन्त चरित्र र दयाभाव जगाउने र मार्मिक, मन छुने कथावस्तुबाट निकै प्रभावित हुनुभएको थियो।

      सीको बुझाइमा राम्रो साहित्यले आलोकित मात्रै गर्दैन, प्रेरणा मात्रै दिँदैन यसले विभिन्न देश र त्यहाँका मानिसबारे बुझ्न र सम्पर्क राख्न पनि ठूलो सहयोग गर्दछ।

      म एक किसान

      ल्याङच्याहको दुई या तीन वर्षको बसाइपछि सीले स्थानीय यानछुआन भाषा राम्रोसँग बोल्न सक्षम हुनुभइसकेको थियो। साथै त्यहाँको खाल्डाखुल्डी, पहाड र हरेक घरसँग सुपरिचित पनि भइसक्नुभएको थियो। सन् २०१५, १३ फेब्रवरीमा जब उहाँ ल्याङच्याह फर्कनुभयो, त्यस बेला उहाँले ४० वर्षदेखि भेट नै नभएका मानिसहरूलाई तुरून्तै चिन्नुभयो। र साथै उहाँले उनीहरूको नाम र बोलाउने नामबाटै सम्बोधन पनि गर्नुभयो।

      साथै उहाँलाई ल्याङच्याहको सबै खाद्य परिकारको पनि राम्रै सम्झना छ। त्यस दिन दिवा भोजमा सबै स्थानीय परिकार मात्र पस्किएको थियो र उहाँले आफ्नी श्रीमती फङ लियूआनलाई हर एक खानाको नामसँगै यी परिकार कसरी बनाइन्छ र किन उत्कृष्ट छ भन्ने बारे बुझाउनु भएको थियो।

     उहाँ दुर्गम निर्माण टोलीमा रहँदा टोलीका अरू गाउँलेहरू आफूसँगै टाँसिएर बस्न आउँदा पनि सीले कहिले नराम्रो मान्नु भएन। उनीहरू फोहोरी होस् या आफ्नो बिछ्यौना या शिरानी चलाए तापनि या कसैको शरीरमा जुम्रा, लिखा भए पनि तिनीहरूलाई उहाँले कहिले गाली गर्नु भएन।

     उहाँले जमिन खन्ने, गोबरले भरेको खर्पन उचाल्ने, जमिन जोत्ने या अन्नबाली छर्ने, काट्ने सबै गर्नुभयो। अरूले जे जे गर्थे सीले सबै पछ्याउँदै गर्नु हुन्थ्यो। कहिले केही जानिएन या बुझिएन भने गाउँलेहरूसँग सिक्ने गर्नु हुन्थ्यो। बिस्तारै उहाँ कृषि कामका सबै पक्षबारे अभ्यस्त हुनुभयो र एक कुशल किसान बन्नुभयो।

     सीले भन्नुभयोः किसानहरूबाट मैले सिकेको सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा भनेको जमिनमा आफूलाई उभ्याउने कला र कठिनाईलाई सहन गर्ने क्षमता हो। उहाँले भन्नुभयोः म एक किसान हुँ।

     बिस्तारै, गूफामा टहल्ने व्यक्ति सी ल्याङच्याह गाउँको केन्द्रबिन्दू झैं बन्न पुग्नुभयो। मानिसहरू उहाँलाई भेट्न आउन थाले, कोही केही कुराकानी गर्न त कोही इतिहास या बाहिरी विश्वमा भइरहेका गतिविधि बुझ्न आउन थाले। यसरी उहाँ ल्याङच्याहको सच्चा सदस्य बन्नुभयो।

     हामी हाम्रो प्रतिभाशाली व्यक्तिलाई कसरी त्यसै छोड्नसक्छौं

     सन् १९७३ को वसन्तको प्रारम्भमा, सीले चाओच्याह निर्माण बिग्रेडमा अस्थायी शिक्षकको रूपमा काम पाउनु भयो।

    सीको आगमनअघिसम्म चाओच्याहमा समाज अध्ययनकालागि गरिने सार्वजनिक भेटघाटमा मानिसहरूको उपस्थिति एकदमै कम थियो, मानिसहरूलाई यस प्रति कुनै रूचि थिएन। मञ्चमा उभिएर बोलेका वक्ताले उ आफैसँग बोलेको जस्तो देखिन्थ्यो। पुरूषहरू वक्ताको कुरा नसुनी आफ्नै कुराहरु गरिरहन्थे भने महिलाहरू लुगा सिउने जस्ता आफ्ना कामधन्दा लिएर आउँथे। तर सी आउनुभएपछि सबैजना भेटघाट कार्यक्रममा समयमै पुग्नथाले र सबैजना मिलेर बस्दै वक्ताका विचारहरू सुन्न थाले। रन हौछङ, जो हँसिलो र जिस्कीरहने गाउँलेको रूपमा परिचित छन्, उनले भनेः जब चीनफिङले बोल्नुहुन्छ, तपाईँ उहाँको शब्दमा बग्नुहुन्छ र तपाईँ आफ्नो ठाउँबाट यताउता चल्नुसमेत हुँदैन।

    सीलाई जनताको भावनाको राम्रो ज्ञान छ र मानिसका विचार पनि बुझ्नु हुन्छ। उहाँले मानिसले रूचाउने खालका विषयहरू रोज्नु हुन्थ्यो। जब उहाँले सामाजिक अध्ययन भेटवार्ता कार्यक्रम सञ्चालन गर्नु हुन्थ्यो, तब उहाँले गम्भीर सन्देशहरूलाई जीवन्त गतिविधिका साथै स्थानीय चालचलन र रीतिवाज र मानव इतिहासबाटबाट प्रस्तुत गर्नु हुन्थ्यो।

    उहाँको यस कार्यकालमा चाओच्याहमा ठूलो बहस भनेको खाडलको जिर्णोद्धार थियो। केही कम्यून सदस्यले खाडलको जिर्णोद्धारअघि बाँध निर्माण गर्न चाहेका थिए। जसबाट खेतीयोग्य जमिनको मात्रा बढ्थ्यो र किसानहरूले प्रचूर मात्रामा अन्नबाली भित्र्याउन पाउँथे। तर अरू केही भने यो एउटा खेर जाने काम मात्र भएको भनी सशंकित थिए कि बाढी आयो भने त्यो बाँध भत्किने छ। एकले अर्कालाई आआफ्ना विचारमा विश्वास दिलाउन सकेका थिएनन्।

    त्यस माथि जाडो यामका कारण उक्त जमिन बरफ झैं थियो र खन्ने जोत्ने साधनको प्रयोगबाट पनि माटो खन्न मुश्किल नै थियो। त्यहाँ विस्फोट नगराइ धरै थिएन र त्यहाँ जम्मा हुने माटो पनि हटाउनुपर्ने हुन्थ्यो जसकारण काम धेरै गर्नु पर्थ्यो। केही कम्यून सदस्यले भने कडा मेहनत नगर्ने हिसाबले यस्तो निर्णय लिएका थिए।

    तर सीमा जीर्णोद्धारपछि स्थानीय जनता लाभान्वित हुनेछ भन्ने विश्वास थियो। उहाँले स्थानीयसँग यसका फाइदाबारे छलफल गर्नुभयो जसले सर्वसाधारणको मन छोयो र त्यसपछि भोलिबाटै सुचारू रूपमा काम शुरू भयो।

    हरेक बिहान छ या सात बजे, सीको नेतृत्वमा गाउँलेहरू पहाडसम्म कामका लागि जाने गर्दथे। साँझ नपरेसम्म आराम गर्दन्थे। सबै गाउँलेहरूले भनेः चीनफिङ ठूला शहरबाट आए तापनि र युवा भए पनि उहाँमा क्षमता थियो र कठिनाईको सामना गर्ने सहनशक्ति पनि थियो।

     तीन महिना नपुग्दै उक्त बाँधको निर्माण सम्पन्न हुन्छ र चाओच्याहमा खेतीयोग्य जमिनको मात्रा ६ हेक्टरले बढ्न पुग्छ। अनि त्यहाँ गाउँलेहरूले त्यही बर्षदेखि नै मकै रोपे।

     सीले चाओच्याहमा कम्यून सदस्यका लागि रात्री विद्यालय पनि चलाउनु भएको थियो। काउ स्यामैले त्यहीँ अक्षर सिकेकी थिइन।

     काउ स्यामै किसानी कामका लागि तगडा थिइन नै साथै अरू पुरूषहरूसँग पनि काममा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्थिइन्। वसन्तमा गह्रुङ्गो गोबरका भारी पहाडसम्म पुर्याउनु पर्ने हुन्थ्यो। यदि पुरूषले एक दिनमा सात पटकसम्म गोबरको भारी बोकी ओहोरदोहोर गर्नसक्दथे भने उनले पनि त्यसै गर्न सक्दथिइन्। सीले उनलाई फलामे महिला भन्नुहुन्थ्यो। काओलाई त्यस बेला सीले भन्ने गर्नुभएको कुरा अझै सम्झना छ। रेलको गति त्यसको ईञ्जिनमा भर पर्छ। फलाम मोड्नलाई बलियो हुनुपर्छ। दशकपछि पनि यस्ता टुक्का र वाक्यहरू चिनियाँ राष्ट्राध्यक्षको सम्बोधनपश्चात् शीर्ष समाचार बन्ने गरेका छन्।

      सी चीनफिङ चाओच्याहमा आठ महिनासम्म बस्नुभएको थियो। उहाँको काम फत्ते भएपछि पनि त्यहाँका स्थानीय पार्टी सचिवले सी अझै बस्न आग्रह गरेका थिए। तर जब यो कुरा पार्टी सचिव पाइ क्वाङसिङले थाहा पाउनुभयो। उहाँले भन्नुभयोः तपाईँको इच्छा। हामी हाम्रो प्रतिभाशाली व्यक्तिलाई तपाईँ समक्ष कसरी त्यसै छोड्नसक्छौं?