नेपालीको गौरव मानिएको सगरमाथाको उचाई मापन महत्वपूर्ण काममा नेपाली प्रविधिकलाई सफलता मिलेको छ। इतिहासमा पहिलो पटक नेपाली टोलीले बुधबार बिहान ३ बजे सगरमाथाको टुप्पोमा पुगेर उचाइ मापनका लागि महत्वपूर्ण सूचना सङ्कलन गर्न सफल भएको गोरखापत्र अनलाइनले लेखेको छ। नापी विभागको प्राविधिक टोली सफलतापूर्वक काम सम्पन्न गरी चुचुरोबाट फर्किएका छ। अनुकूल मौसम नभएका कारण उक्त टोली सगरमाथाको साउथ कोलमा नै विश्राम गरिरहेको छ।
सगरमाथा आधार शिविरमा रहनुभएका मापन टोलीका सदस्य तथा सर्भेक्षक सुरज भण्डारीले उक्त टोलीले सम्पूर्ण काम पूरा गरी साउथ कोलमा रहेको जानकारी दिनुभयो। बुधबार साँझ साउथकोलबाट टोलीसँगै रहेका अन्तर्राष्ट्रिय पथप्रदर्शकसँग स्याटेलाइट फोनबाट आधार शिविरमा आफूसँग सम्पर्क भएको उल्लेख गर्दै उहाँले मापनका लागि लगिएका मेसिन चुचुरोमा एक घन्टा २० मिनेट राखिएको भन्ने सूचना प्राप्त भएको पनि जानकारी दिनुभयो। उक्त मेसिन आधा घन्टासम्म राख्दा मापनको काम सम्पन्न हुने थियो।
सो महत्वपूर्ण कामका खटिएका नेपाली प्राविधिकलाई प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले काठमाडौँमा विदाइ गर्नु भएको थियो भने भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारणमन्त्री पद्मकुमारी अर्यालले सगरमाथको आधार शिविरमा नै पुगेर विदाइ गर्नु भएको थियो।
मापन टोलीमा नापी विभागका सर्भेक्षकहरू खिमलाल गौतम, रविन कार्की, सुरजसिंह भण्डारी र युवराज धिताल हुनुहुन्छ। पथप्रदर्शकसहित गौतम र कार्कीले मापनका लागि सगरमाथाको आरोहण गर्नुभएको हो भने भण्डारी र धितालले आधार शिविरमा रही काम गरिरहनुभएको छ।
नापी विभागका सगरमाथा उचाई मापन सचिवालयका प्रमुख सुशील डङ्गोलले चुचुरोमा पुगेर गर्नुपर्ने सबै काम कुशलतापूर्वक सम्पन्न भइसकेको स्पष्ट पार्दै भन्नुभयो,"चुचुरोमा र तल रहेका आठवटा अब्जरभेसन सेन्टरमा एकैपटक हुनुपर्ने अब्जरभेसन पनि भयो।"
उहाँले मापनमा खटिएका सबैको स्वास्थ्य अवस्थामा अहिलेसम्म कुनै समस्या नदेखिएको जानकारी दिँदै क्याम्प–२ सम्म आइपुगेपछि उहाँहरूको अवस्था हेरेर हेलिकोप्टरबाट पनि काठमाडौँ ल्याउन सकिने बताउनुभयो।
सगरमाथा मापनका लागि जीएनएसएस रिसिभर र जीपीआर मेसिन चुचुरोमा लगिएको थियो। उक्त मेसिनमध्ये पहिलोले उचाई र त्यहाँको अवस्थिति नाप्छ भने जीपीआरले हिउँको गहिराइको सूचना दिन्छ। चुचरोमा पुगेको टोली र नियन्त्रण बिन्दुमा रहने प्राविधिकबीच एउटै समयमा सगरमाथा अवस्थित जमिनको सतहमा आठवटा नियन्त्रण विन्दु रहेका छन्।
सगरमाथा आरोहणका लागि उपयुक्त समय अहिले भएका कारण टोली तत्कालै सगरमाथा आरोहण गरेको हो, अझै कतिपय ठाउँमा मापनको काम सकिएको छैन। समुद्री सतहदेखि नै मापन सुरु गरिएको हो। गत वर्ष फागुन महिनादेखि सगरमाथाको मापनलाई अगाडि बढाइएको थियो। सबै क्षेत्रको तथ्याङ्क सङ्कलन गरी प्रोसेसिङ गरेर यकिन उचाई निकाल्न भने अझै थप छ महिना लाग्नेछ।
यस अघि विदेशीहरूले सगरमाथाको मापलन गरे पनि नेपाल सरकारका तर्फबाट पहिलोपटक सगरमाथाको उचाई मापन गरिएको हो। नेपालले आधिकारिकरुपमा उल्लेख गर्ने आठ हजार ८४८ मिटर उचाई भारतले सन् १९५४ मा मापन गरेको हो। नेपालले अहिलेसम्म यसलाई आधिकारिक मान्यता दिएको छ। त्यसैगरी सन् १९९९ मा अमेरिकाले र सन् २००५ मा चीनले सगरमाथाको उचाई मापन गरेका थिए। सबैको मापन फरक फरक निस्किएको थियो। अमेरिकाको मापनमा आठ हजार ८५० मिटर उचाई निस्किएको थियो भने चीनले गरेको मापनमा आठ हजार ८४४ मिटर थियो। चीनले गरेको मापनमा हिउँलाई घटाएर चट्टानको भागको मात्र उचाइ लिइएको थियो।
वि.सं. २०७२ को भूकम्पपछि नापी विभागले गरेको सर्भेमा काठमाडौँका विभिन्न ठाउँको उचाईमा परिवर्तन आएको थियो, यसलाई आधार मानेर धेरैले सगरमाथाको उचाइमा पनि परिवर्तन आएको हुनसक्ने अनुमान गरे। त्यसपछि भारतले सगरमाथाको उचाइ नाप्न खोजेका थियो तर नेपाल सरकार आफैँले सगरमाथाको उचाई मापन गर्ने घोषणा गरेर काम अगाडि बढाएको हो।
