हालै अमेरिकाको वित्त मन्त्रालयले चीनलाई विनिमय दर हेरफेर मुलुकको रूपमा चित्रण गरेको छ, जसबाट अमेरिका आफैले बनाएको मूल्याङ्कन मानकसँग विपरित गएको छ। अमेरिकी सरकारले ब्याज दर कटौती गर्न संघीय रिजर्भमाथि धेरै पटक लगाएको दबावजस्ता आफ्ना गतिबिधिमा ध्यान दिएको छैन र डबल मानकमार्फत प्रतिस्पर्धीलाई दबाउने चाल चलेको छ।
लामो समययता अमेरिकी डलरको अन्तर्राष्ट्रिय रिजर्भ मुद्रा स्थितिमा निर्भर रहेर अमेरिकाले विनिमय दरलाई अमेरिकी प्रभूत्व संरक्षण गर्ने उपकरणको रूपमा चाल्दैआएको छ। सन् १९९४ मा चीनले आरएमबी विनिमय दर गठन प्रणालीको संचालन गरेयता आरएमबी विनिमय दरको बजारीकरणमा वृद्धि हुँदैआएको छ तापनि अमेरिकामा आरएमबी विनिमय दरलाई लचीलो बनाउन चीनमाथि दबाव लगाएको आवाज सुनिन्छ। हाल अमेरिकाले लापरवाही ढंगले एकपक्षीयवादतर्फ अग्रसर हुँदै चीनसँगको व्यापार संघर्षलाई चर्काएकोले विश्व वित्तीय बजारमा उथलपुथल मच्चेको छ। बजारको आपूर्ति र मांग अनुसार निर्धारण हुने निर्णायक भूमिकाको आधारमा आरएमबी विनिमय दरको लचीलोपन केही बढेको छ र उतार चढाव पनि देखिएको छ। योसँगै केही अमेरिकीले आफूले पहिले बोलेको भनाइ छोडेर हास्यस्पद रूपमा चीनलाई विनिमय दर हेरफेर गर्ने आरोप लगाएका छन्। यो विरोधाभास छ र निकै अविश्वासनीय छ।
विगत एक वर्षभन्दा लामो समयमा केही अमेरिकीले ब्याज दर कटौती गर्न संघीय रिजर्भलाई धेरै पटक दबाव दिई लक्षित रूपमा अमेरिकी डलरलाई कमजोर पारेका छन्। हाल अमेरिकी अर्थतन्त्रको ब्याज दर कटौती स्थिति प्रतिकुल हुँदाहुँदै पनि संघीय रिजर्भले गत जुलाइ ३१ तारिख दर कटौतीको घोषणा गरेको थियो। दश वर्षयता संघीय रिजर्भले पहिलो पटक ब्याज दर कटौती गरेपछि संघीय रिजर्भका पूर्व अध्यक्ष पोल भोल्कर, अलान ग्रीस्पान, बे बेर्नाके, जानेत येलेन यी चार व्यक्तित्वले संयुक्त रूपमा वाल्स्ट्रिट दैनिकमा लेख प्रकाशित गरी अमेरिकालाई एक स्वतन्त्र संघीय रिजर्भ चाहिएको उल्लेख गर्नुका साथै अमेरिकी मुद्रा नीतिको निर्णयमाथि निकट राजनीतिक दबावबाट प्रभावित नहुन आह्वान गर्नुभयो।
तर केही अमेरिकीले त्यसको बेवास्ता गर्दै अझ छिटै तथा कडा रूपमा ब्याज दर कटौती गर्न संघीय रिजर्भलाई आग्रह गरिरहेका छन्। संघीय रिजर्भमाथि लगाइएको उक्त राजनीतिक दबाव नै साँच्चिकै विनिमय दर हेरफेर हो। अमेरिकी डलरको विनिमय दरलाई कटौती गर्छ तर बजारको आपूर्ति र मांगको आधारित आरएमबीको उतार चढावमाथि अमेरिकाले गैरजिम्मेवार टिप्पणी गर्छ, यो ठेट डबल मानक गतिबिधि हो।
विश्वको दोस्रो ठूलो आर्थिक समूहको रूपमा चीनले जी बीस समूह शिखर सम्मेलनमा सम्पन्न विनिमय दरको वचनको पालना गरिरहेको छ भने विनिमय दरलाई साधनको रूपमा उभ्याएर व्यापार संघर्षको सामना गरेको छैन र गर्ने पनि छैन। सन् २०१८ मा अमेरिकाले व्यापार संघर्ष चर्काएयता अमेरिकाले अति दबाव लगाइरहेको छ तापनि प्रतिस्पर्धामा मूल्यह्रास नगर्ने पक्षमा चीन अडिग छ। किनकी तथाकथित विनिमय दर हेरफेर गरी अन्यायपूर्ण ढंगबाट प्रतिस्पर्धात्मक श्रेष्ठताको आवश्यकता चीनलाई छैन।
