डेढ दशकदेखि सुन्तलाको बेर्ना उत्पादन गरिरहेका उत्तरी म्याग्दीको अन्नपूर्ण गाउँपालिका–३, दाना, फगामका जोगबहादुर बिकले वार्षिक १० लाख कमाउँछन्।सामान्य लगानीबाट नर्सरी बनाएका बिकलाई सुरुका केही वर्ष बेर्ना बेच्न मुस्किल भएपनि पछिल्लो आधा दशकयता नर्सरीमै ग्राहकले बेर्ना खोसाखोस गर्ने थालेका छन्। बेर्ना खरिद गर्न जिल्लाबाहिरबाट समेत ग्राहक आउन थालेपछि नर्सरीमा २० हजार बेर्ना तयारी अवस्थामा राखेका नागरिक अनलाइनले लेखेको छ। बिकजस्तै दिलमाया पुनले गत वर्ष २० हजार बिरुवा बिक्री गरी नर्सरीबाटै ६ लाख हात पारिन्।ग्रामीण क्षेत्रका महिलाहरू निर्वाहमुखी खेतीपाती, घरायसी काममा व्यस्त हुने भ्रमलाई चिर्दै पुनले आफ्नै बारीमा स्थापना गरेको नर्सरीबाट वार्षिक ६ लाखभन्दा बढी आम्दानी गर्ने गरेकी छन्।तरकारी र फलफुलका लागि अनुकूल माटो र हावापानीका कारण माथिल्लो फगाम गाउँका अधिकांश घरमा सुन्तलाको साना–ठूला नर्सरी बनाउने लहर नै चलेको छ।
'उत्पादन गरेको बेर्ना बेच्ने समस्या छैन। व्यापारी र किसानले नर्सरीबाटै बेर्ना किन्न थालेपछि व्यवसाय फस्टाएको छ,' जोगबहादुरले भने। डेढ दशकअघि सुरू गरेको नर्सरीमा सबैभन्दा धेरै गत वर्ष करिब ८ लाखको बेर्ना बेचेको बताए।'बेर्ना र तरकारी बेचेर १० लाखजति कमाइ हुन्छ,' बिकले भने। छिमेकी जिल्ला बागलुङ, पर्वतबाहेक कास्की, चितवन लगायत विभिन्न जिल्लामा निर्यात हुने गरेको छ। यस वर्ष १० लाखभन्दा बढीको बेर्ना बेच्ने लक्ष्य रहेको बिकले बताए। ब्याडमा हुर्किएका सुन्तलाका बिरुवालाई प्लास्टिकका ब्यागमा सार्ने गरेका बिकले हावा र पानीबाट जोगाउनप्लास्टिकको घरमा हुर्काउने गरेकाले गाउँमा सबैभन्दा राम्रो बेर्ना उत्पादनमा उनी अगुवा किसानको रुपमा छन्। यहाँ उत्पादित सुन्तलाको बेर्ना छिमेकी बागलुङ, पर्वतबाहेक कास्की, चितवन लगायत जिल्लामा समेत निर्यात हुने गरेको छ।
'जमिनबाट प्लास्टिकमा सारिएका बिरुवा अग्ला हुन्छन्,'हावापानीबाट जोगाउन सके राम्रो मूल्यमा बिक्री हुन्छ,' बिकले भने। माग ह्वात्तै बढेपछि गाउँमा धेरै बेर्ना उत्पादन गर्ने सातजना किसानले बर्सेनि नर्सरीको क्षेत्रफल बढाउँदै लगेको छन्। किसानले माग अनुसारको बेर्ना उत्पादन गर्न नसकेपछि जिल्लाभित्रका विभिन्न नर्सरीमा ग्राहकलाई पठाउने गरेको अगुवा कृषक दुर्गादत्त सुवेदीले बताए। 'धेरै ग्राहकले बेर्ना बुकिङ गर्न थालेका छन्,यहाँको सुन्तलाले छिटो फल दिने भएकाले पनि माग धेरै भएको छ,' सुबेदीले भने। उनले प्रतिबिरुवा ४० मा बगैंचाबाट नै बिक्री हुने गरेको बताए।गाउँका किसानलेकागती बेर्नानर्सरीमार्फत उत्पादन गरिरहेको बताए। फगाम गाउँ सुन्तलाको पकेट क्षेत्र समेत मानिन्छ। गत वर्ष करिब ८ ट्रक सुन्तला निर्यात भएको थियो। बेर्ना र फलेको सुन्तलाबाट गाउँमावार्षिक ७० लाखभन्दा बढी नगद भित्रिने गरेको छ। एक किलो बीउबाट दुई हजारभन्दा बढी सुन्तलाको बेर्ना हुर्काउन सकिन्छ। सुन्तलाको उत्पादन राम्रो हुने भएकाले छिमेकी गाउँ र अन्य जिल्लाबाट समेत खेतबारी खरिद गरी सुन्तला खेती विस्तार गर्ने थालेको स्थानीयको भनाइ छ।
बेनी–जोमसोम सडकखण्डका कारण तल्लो फगामको जमिन भासिएपछि १७ घरधुरी यस वर्ष नयाँ बिरुवा रोप्ने छोडेर विस्थापित जीवन बिताइरहेका छन्। यता अन्नपूर्ण गाउँपालिका अध्यक्ष डमबहादुर पुनले सुन्तला र कागतीको बेर्ना विभिन्न जिल्लाबाहिर जान थालेपछि किसानको जीवनस्तरसमेत उकासिएको बताए। 'कृषि क्षेत्रमा धेरै सम्भावना भएको ठाउँ हो,सडक विस्तारमा लापरवाही गर्दा तल्लो क्षेत्रका बासिन्दा विस्थापित हुँदा उत्पादन घट्ने चिन्ता छ,' पुनले भने। उनले मजदुरीका लागि विदेश गएका समेत फर्किएर फलफूल खेतीमा लागेको बताए। गाउँपालिकाले आवश्यकता अनुसार अनुदानसहित आधुनिक प्रविधिमा थप सहयोग गर्ने बताए।
जिल्लाका ६ वटै स्थानीय तहको ७ सय १० हेक्टर जमिनमा सुन्तला खेती भइरहेकोमा यस वर्ष २ सय ८० हेक्टरबाट २ हजार ३१० मेट्रिक टन सुन्तला उत्पादन हुन्छ। पकेट क्षेत्रमा बगैंचा विस्तार,सुधार, पुराना बोटको मर्मत, सुन्तला ढुवानी गर्ने कार्टुनमा अनुदानका गतिविधिमा कृषकको माग अनुसार सम्बन्धित निकायबाट भने सहयोग हुनसकेको छैन्। जिल्लामा वार्षिक १७ करोड हाराहारीमा सुन्तला बिक्री हुने कृषि ज्ञान केन्द्र म्याग्दीले जनाएको छ।
