फिङछोलिन गुम्बा

सन् १६१४ मा निर्माण भएको फिङछोलिन गुम्बा शिगाचेको लाच जिल्लाभन्दा साट्ठी किलोमिटर टाढा रहेको फिङछोलिन गाउँमा पर्दछ। जोनाङ सम्प्रदायका वरिष्ठ भिक्षु तारानाथको अध्यक्षतामा उक्त गुम्बाको निर्माण भएको थियो। सुरुमा गुम्बा तिब्बती बौद्ध धर्मको जोनाङ सम्प्रदायको थियो। तर पाँचौँ दलाइ लामाको शासनकालमा सम्प्रदाय फेर्ने कार्यक्रमका तेह्र वटा गुम्बामध्येको एक भएकोले गेलुग सम्प्रदायमा परिवर्तन भएको थियो र हालसम्म पनि त्यसैले निरन्तरता पाएको छ।

फिङछोलिन गुम्बा समुद्र सतहदेखि ४१०० मिटरको हिमाली पठारमा पर्छ। पूर्वतिर निर्माण भएको गुम्बाको क्षेत्रफल चालीस हजार वर्ग मिटर छ र पहाडमाथिको मुख्य निर्माण समूह र पहाड तलको शाखा निर्माण समूह गरी दुई भागमा निर्माण गरिएको छ। मुख्य निर्माण समूहमा भेला दरबार, धर्म दरबार, धार्मिक कलेज, र प्राचीन तिब्बती सरकार कार्यालयको भग्नावशेष आदि रहेका छन् भने शाखा निर्माण समूहमा गोप्य मन्त्र दरबार, अर्हत दरबारलगायत विभिन्न दरबार र केही भिक्षुका कोठाहरू रहेका छन्।

१७०० वर्गमिटर फैलिएको भेला दरबार फिङछोलिन गुम्बाको केन्द्रिय भाग हो। दरबार तीन तलाका छन् भने छतीस वटा स्तम्भको आधारमा निर्माण भएको दरबार माटो, ढुङ्गा, र काठबाट बनाइएको छ। दरबारको पहिलो तलाको बरण्डा र धर्मग्रन्थ हल, दोस्रो तलाको बौद्ध अभिभावक दरबारको गेलरीको भित्ता, तथा तेस्रो तलाको बुद्ध दरबारको चारै भित्तामा शाक्यामुनिको जीवनीसम्बन्धी रङ्गीन भित्ते चित्र कुँदिएका छन्। ती चित्रहरुको उच्च ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक मूल्य रहेको छ र यो नेपाली बौद्ध धर्मको भित्ते चित्रबारे अध्ययन गर्ने महत्वपूर्ण सामग्री पनि हो।