फन्ट डाउनलोड
सि.आर.आइको संक्षिप्त परिचयनेपाली सेवाको संक्षिप्त परिचयसम्पर्कका लागि

पहेंलो धर्मको गुम्बा- युंग ह कुं अर्थात लामा मन्दिर-1

(GMT+08:00) 2020-09-16 15:37:25

पैचिंगको शहरी क्षेत्रमा आ-आफ्नो विशेषतायुक्त धेरै प्राचीन भवनहरु छन। तर हान, मंचु, मंगोलिया र तिब्बती जाति गरी चार जातिको विशेषतायुक्त प्राचीन भवन एउटा मात्र छ अर्थात युंग ह कुं नामको दरबार अर्थात लामा मन्दिर।

  चीनमा होस् वा विदेशमा, तिब्बतमा प्रचलित वौद्ध धर्मका प्रसिद्ध गुम्बाहरुमध्ये युंग ह कुं दरबार पनि निकै नाम चलेको एउटा वौद्ध गुम्बा हो। साठी हजार वर्गमिटर क्षेत्रफल ओगटेको यस गुम्बामा एक हजारभन्दा बढी महल र भवनहरु छन। छिंग राज्यकालका दोस्रो पुस्ताका राजा खांग सिले सन् 1694मा आफ्नो काइँलो छोरा राजकुमार यंग टन्को निवासका लागि यस दरबारको निर्माण गरेका थिए। सन् 1723मा ती राजकुमार राजसिंहासनमा बसेपछि आफ्नो परीवारसहित राजदरबारमा सरे। त्यसैले उनले युं ह कुं दरबारको आधा भागलाई विश्राम स्थल बनाए र अर्को भागलाई चाङ च्या हु थु ख थु नामका एकजना लामालाई दान दिए र त्यसलाई पहेंलो धर्म अर्थात गेरुवा वस्त्र लगाउने धार्मिक सम्प्रदायका लागि गुम्बामा परिणत गरिदिए।

तिब्बतमा प्रचलित वौद्ध धर्मलाई लामा धर्म पनि भनिन्छ। पहेंलो वस्त्र लगाउने धार्मिक सम्प्रदायलाई पहेंलो धर्म भनिन्छ र त्यो लामा धर्मको एक सम्प्रदाय हो। लोपुचाङ चाक्पा अर्थात लोसाङचापा (सन् 1357-1419) त्यस सम्प्रदायका संस्थापक थिए। आठ वर्षको उमेरमा लामा बनेका लासाङचापाले सत्र वर्षको उमेरमा तिब्बतमा लामा धर्मशास्त्रको अध्ययन गर्न थाले र पछि गएर यो सम्प्रदाय तिब्बतमा शासन गर्ने धार्मिक सम्प्रदाय बन्यो। त्यसका सदस्यहरु सबैले पहेंलो वस्त्र लगाएका कारण यस सम्प्रदायलाई [पहेंलो धर्म] भनिएको हो। उनले लामा धर्मका सिद्धान्तको सुधारमा निकै ठूलो योगदान गरेका थिए। दलाइ लामा र पन्चेन लामा दुबै उनका वरिष्ठ शिष्य थिए।

युं ह कुं मा प्राचीन भवन तथा पूरातात्विक वस्तुहरु धेरै छन् र ती मध्ये [ त्रिअतुलनीयता ] भन्ने तीनवटा पूरातात्विक वस्तु पहिलेदेखि धेरै नाम चलिआएका छन।

ती तिनवटा अतुलनीय वस्तुमध्ये एक होः धर्मचक्र महलको पछाडीको भागमा रहेको पाँच सय अर्हतका मूर्ति कुंदिएको डाँडो। रक्त-श्रीखण्डका रुखमा सुक्ष्म सीपकौशलद्बारा अर्हतका मूर्ति कुंदिएको यस डाँडाको उचाइ लगभग चार मिटर र लम्बाइ तीन मिटरभन्दा बढी छ। टाढाबाट यो काष्ठ कलाकृति अवलोकन गर्दा निर्जन वन-जंगल र खोंच, भञ्ज्याङ, हरियाली, सल्ला, धूपी, चिट्टिक्क परेका स्तूप, प्राचीनता झल्कने मण्डप र कुंज, गहिरो गुफा, बांगोटिंगो गोरेटो भएको एकान्त स्थान, ढुंगे खुड्‍कीला र साना पुलहरु सबै यसमा समावेश छन। त्यसलाई नजिकैबाट हेर्दा कुँदाइएको शैलीमा नकडाइ न तीखोपन देखिएको छ। थुम्को र खोंचमा दृश्य र अदृश्यता मिसिएर नओकालो नउरालो देखिएको छ। त्यहाँ पर्वतमालाको दिशा अनुरुप पाँच सय अर्हतका मूर्तिहरु अवस्थितै छन। हुन त ती अर्हतका मूर्तिहरु त्यति ठूला छैनन, तापनि तीनीहरु मसिना र सूक्ष्म हुनुका साथै विचित्र रुप र हाउभाउमा सजीव जस्ता देखिएका छन। रुप-आकृति र कुँदाइको कुशलताको राम्रोसँग मिलन भएको ती मूर्तिहरु अमूल्य कलाकृति हुन। तर खेदलाग्दो कुरा हो भने इतिहासमा हुलदंगा र युद्धका कारण ती 500 अर्हतका मूर्तिहरुमध्ये हाल 449 वटा मात्र बाँकी रहेका छन।

वान् फु क अर्थात दश सहस्र मंगलमय महलमा रहेको मैत्रेयको मूर्ति दोस्रो अतुलनीय वस्तु हो। त्यस वान् फु कलाई ता फो लौ पनि भनिन्छ अर्थात बृहल वुद्ध देवालय । यो देवालय युं ह कुं दरबारको सबैभन्दा अग्लो र ठूलो देवालय छ। यसको उचाइ 30 मिटर भन्दा बढी छ र देवालयको छानाका कुना मास्तिर उठेका छन् भने त्यो छाना तीन तहमा छन। यसको संरचना पूराका पूरै काठको भएको बताइएको छ। देवालयको बाहिरपट्टिबाट हेर्दा त्यो तीन तलाको एक अग्लो भवनजस्तो देखिन्छ भने भित्रपट्टिबाट हेर्दा कुनै फल्याकद्बारा नछेकिएको एक सिंगो भवन देखिन्छ। त्यको माझ खण्डमा श्रीखण्डमा कुँदिएको विश्वविख्यात मैत्रेय वोधिसत्व अर्थात भविष्यद् वुद्धको मूर्ति विराजमान छ। छब्बिस मिटर अग्लो यो मैत्रेय भविष्यद् वुद्धको मूर्तिको आठ मिटर भुइँमा गाडिएको छ।

जानकारी तथा लेखहरु