चीनकी इन्दिरा

विश्वविद्यालयमा पढाइ हुने विषयमध्ये भाषाविज्ञान सबैभन्दा निरसिलो विषय हो। भाषाविज्ञानलाई ओखरको उपमा पनि दिइन्छ। ओखरबाट बाहिरको बोक्रा उक्काएपछि हड्डीजत्तिकै चाम्रो खबटो आउँछ। त्यसलाई पनि फुटाएपछि कताकति च्यापमा गुदी लुकेको हुन्छ। त्यो गुदीलाई पनि सानो पिनले घोचेर निकाल्नुपर्छ। कडा मिहिनेत गरेर न्युन फल पाइने भएर नै भाषाविज्ञानलाई ओखरसँग तुलना गरिएको हुन सक्छ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट यस्तो अप्ठ्यारो विषयमा विद्यावारिधि गर्ने विद्यार्थी अन्य विषयको तुलनामा थोरै छन्। त्रिविबाट नेपाली भाषाविज्ञानमा विद्यावारिधी गर्ने थोरै विद्यार्थीमा एकजना चिनियाँ युवती पनि छिन्। गत वर्षदेखि त्रिविबाट नेपाली भाषाविज्ञानमा विद्यावारिधि गरिरहेकी चिनियाँ युवती सिङ युनको नेपाली नाम इन्दिरा हो। चीनको साङतोङ प्रान्तबाट बेइजिङ आएकी 34 वर्षीय इन्दिरा विगत 16 वर्षदेखि नेपाली भाषासँग जोडिएकी छन्। उनी सन् 2000 मा सान्तोङबाट माध्यमिक शिक्षा उर्त्तीण गरी बेइजिङको संचार विश्वविद्यालयमा नेपाली भाषामा स्नातक गर्न आएकी थिइन्। त्यसपछि निरन्तर रुपमा नेपाली भाषा अध्ययन र अध्यापन गरिरहेकी छन्।

बेइजिङको संचार विश्वविद्यालयबाट नेपाली भाषामा स्नातक गरेर उनी सन् 2004 देखि त्यही विश्वविद्यालयमा नेपाली भाषाको शिक्षण गर्न थालिन्। उनले अहिलेसम्म 44 जना चिनियाँ विद्यार्थीलाई नेपाली भाषामा स्नातक गराएकी छन्। उनका केही विद्यार्थीहरु चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको नेपाली सेवामा कार्यरत छन् भने एकजना चिनियाँ परराष्ट्र मन्त्रालय अन्तर्गत काठमाडौँस्थित नेपाली दूताबासमा कार्यरत छन्। त्यसैगरी चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको अन्तर्राष्ट्रिय विभागमा एकजना कार्यरत छन्। अन्य विद्यार्थी चीनका विभिन्न प्रान्तहरुमा छरिएर रहेका छन्।

संचार विश्वविद्यालयमा स्नातक तह अध्यापन गराउँदै आफू पनि अन्तराष्ट्रिय पत्रकारितामा स्नातकोत्तर तह पनि पूरा गरिन्। संचार विश्वविद्यालयमा उनी दक्षिण एसियाली भाषा अध्ययन विभागकी प्रमुख थिइन्। अहिले त्यो विश्वविद्यालयबाट उनी बेइजिङ वैदेशिक अध्ययन विश्वविद्यालयमा पुगेकी छन्। उनी त्यहाँ पुगेसँगै बेइजिङ बैदेशिक अध्ययन विश्वविद्यालयले स्नातक तहमा चिनियाँ विद्यार्थीलाई नेपाली भाषा अध्ययनको नयाँ व्यवस्था गरेको छ। उनी सो विश्वविद्यालयको नेपाली भाषा विभागकी प्रमुख हुन्।

इन्दिरा पहिलोपटक सन् 2007 मा नेपाल आफूले बेइजिङमा नेपाली भाषा पढाएका चिनियाँ विद्यार्थी लिएर नेपाल गएकी थिइन्। पहिले भाषाबाट नेपालसँग नजिएकी इन्दिरा प्रत्यक्ष रुपमा नेपाल पुगेपछि अझै पुलकित भइन्। उनलाई नेपालका हरेक कुराले आकर्षित गरे। उनी दोस्रो पटक सन् 2013 मा विश्वभाषामा क्याम्पसमा एक सेमेष्टार पढ्न गइन्। त्यही समयमा उनले थुप्रै नेपाली उपन्यास र कथाका किताबहरु पढिन्। अनि उनलाई नेपाली भाषाविज्ञानमा पिएचडी गर्ने हुटहुटी चल्यो। डेढ वर्ष अगाडि नेपालमा गएको विनासकारी भूकम्पको अगाडि उनी नेपालमा थिइन्। उनले त्यतिबेलै त्रिविमा पीएचडी दर्ता गराएकी हुन्।

नेपालमै बसेर अनुसन्धान गर्नेहरुका लागि त तीनचार वर्षमै पिएचडी सकिन्छ तर उनी चीनमा कार्यरत हुने भएकाले पाँचदेखि 6 वर्षभित्र पिएचडी सक्ने योजनामा छन्। पिएचडी गर्नका लागि उनले त्रिविलाई हरेक वर्ष एक हजार डलरभन्दा बढी शुल्क तिर्नुपर्छ। चीनबाट नेपाल जानेआउने खर्चसँगै नेपाल बसेर गरिने अनुसन्धानको खर्चले उनको पीएचडी निकै महङ्गो पर्दैछ। चिनियाँ विश्वविद्यालयमा दक्षिण एसियाली भाषाविज्ञानमा पिएचडी गर्ने अवसर न्युन छ त्यसमाथि नेपाली भाषामा संभव नभएकाले उनले चिनियाँ विश्वविद्यालयको सट्टा त्रिवि रोजेकी हुन्। पिएचडीको सबै खर्च उनले व्यक्तिगत रुपमा जुटाउनु पर्छ।

नेपाली भाषाविज्ञानभित्र उनको पिएचडीको अनुसन्धानको विषय चाहिँ चिनियाँ मेनस्ट्रिम मिडिया र नेपाली मेनस्ट्रिम मिडियामा प्रयोग भएको भाषाविज्ञानको तुलनात्मक अध्ययन हो। यसका लागि उनले चिनियाँ र नेपाली मुख्य तीनतीनवटा संचार माध्यमको छनोट गरेकी छन्। इन्दिरा सीसीटीभी，सीआरआई र चाइना डेलीसँगै नेपाल टेलिभिजन，गोरखापत्र र रेडियो नेपालका समाचारमा एक वर्षभित्र प्रयोग भएका भाषाको शब्द वाक्य र संरचनागत अध्ययन विश्लेषण गर्दैछिन्। उनले हरेक समाचारको एक मिनेटको सामग्रीलाई विश्लेषण गर्दैछिन्। उनको थेसिस लेख्ने माध्यम भाषा भने अंग्रेजी रहेको छ।

भाषा विज्ञान अनुसार शब्द，वाक्य र कोर्स विश्लेषण गर्दा संस्कृत र नेपाली भाषासँगै चिनियाँ भाषाको शब्दहरुको तुलनात्मक अध्ययन गर्नुपर्छ। त्यसकारण पनि अहिले उनले संस्कृत भाषा पनि अध्ययन गर्नुपर्ने वाध्यता आइपरेको छ। नेपाली भाषामा राम्रो दख्खल भएकी हुनाले संस्कृत भाषाका शब्द र वाक्य उच्चारण गर्न उनलाई त्यति कठिन छैन तर संस्कृत व्याकरणले उनको टाउको खाएको छ। उनी अहिले आफैँले अध्यापन गर्ने बेइजिङ बैदेशिक अध्ययन विश्वविद्यालयमा संस्कृत भाषा पढिरहेकी छन्। उनलाई बेइजिङ विश्वविद्यालयका तीनजना प्राध्यापकले सो विश्वविद्यालय गएर संस्कृत भाषा सिकाउँदैछन्। उनको संस्कृत सिकाइ देवनागरी र ल्याटिन लिपिमा हुने गरेको छ भने पाली भाषा पनि अध्ययन गर्नु परेको छ।

परम्परागत चिनियाँ नयाँ वर्ष वसन्त चाड चिनियाँहरुको सबैभन्दा ठूलो पर्व हो। यो समयमा चीनमा लामो बिदा हुने भएकाले टाढा टाढा पुगेका आफन्तहरु परिवारमा सामेल हुन आइपुग्छन्। तर इन्दिरा भने बसन्त चाडको बिदा हुनासाथ नेपाल जान्छिन् र आफ्ना सुपरभाइजर प्राध्यापक डा माधव पोखरेलसँग आफ्नो पिएचडीको अध्ययनमा जुट्छिन्।

साभारः कान्तिपुर दैनिक कोसेली 2073 पुष 16 गते （2016 डिसेम्बर 31）शनिबार।