फन्ट डाउनलोड
सि.आर.आइको संक्षिप्त परिचयनेपाली सेवाको संक्षिप्त परिचयसम्पर्कका लागि

शनोङचिया भ्रमण र 2999 खुड्किला

(GMT+08:00) 2017-02-04 15:28:32

-अजय अलौकिक

घाम नअस्ताउँदै मध्य चीनको हपेको यिछाङका लागि हामी अर्थात् म लगायत सिआरआईका केही विदेशी पत्रकारसहितको टोली (पछि कसैको चर्चा आए त्यसै बेला जानकारी दिइनेछ) पैचिङको पश्चिम रेल स्टेशन पुगिसकेकाथ्यौं। शरदलागेसँगै रात पनि लम्बिदै जाने भएकाले यिछाङका लागि हिँड्दा झमक्क साँझ परिसकेको थियो अनि रेलबाट बाहिर हेर्दा पानी परिरहेको थियो अनि पैचिङमा पनि पानी पर्नथालेको रेलभित्र आगोजस्तै दन्किसकेको थियो। धेरै दिन भइसकेको थियो निलो आकाश नदेखेको पैचिङले अनि सबै मन उकुसमुकुस थियो नै। शायद पैचिङलाई छोडेर आफ्नो गन्तव्यमा लाग्ने र मसँगैका साथीहरूलाई पनि यस वर्षाले केही राहत दिएको अनुभव मैले गरें। र साथै यस यात्राबाट हामी सबैको अपेक्षा भनेको स्वच्छ हावापानी थियो। यसमा दुई मत छैन। तर हामी सँगसँगै हिँडेको हो कि के हो यो वर्षा बिहान सबेरै यिछाङमा हामी पुग्नुअघि नै पुगिसकेको थियो। भन्नुपर्दा यो पानी बेइमान भइदियो हाम्रालागि। यस भ्रमणमा बाधा अड्चन नै पानी रह्यो।

पानी या वर्षाले कुनै दिन छोडेन। सबेरै शननोङको मुयुबाट फर्किने बेला पानी परेको थिएन र यिछाङमा पनि थिएन त्यसै रात पैचिङमा पुग्दा झन् यहाँ के को पानी। चाहिएजस्तो अनि भनेजस्तो कल्पेजस्तो हुने हो त दुनियामा दुःख भन्ने कसले बुझ्नु। यात्राभरि पानी अर्थात् वर्षाको कारण राति बाहिर क्याम्पिङ गरी तारा नियाल्ने अनि सूर्योदय हेर्ने र ती क्षणपललाई क्यामेरामा कैद गर्ने धोको अधूरै रहे पनि यसै पानी अर्थात् झरनाको झर्झर अनि नदी-नालाको कल्कल् आवाज र ती सादृश्य सम्झँदा अहिले पनि रोमाञ्चक हुन्छु। शहरबाट धेरै टाढा। कृत्रिमबाट शाश्वत प्रकृतिको पथमा। स्वच्छ श्वास, निर्मल, कञ्चन पानीले भरेको एक स्वस्थ शरीर लिएर आएको जस्तो भान भएको छ। लाग्छ वर्ष-वर्षमा डक्टरकहाँ गइ रुटिन चेक-अप गराउनुभन्दा वर्षमा दुई पटक यसरी प्रकृति निकट बस्नु स्वस्थकर अनि लाभदायी हुनेछ।

हाम्रो गन्तव्य पैचिङबाट हपेको यिलिङ जिल्लाको यिछाङ हुँदै शननोङ जिल्ला थियो। हपेको उत्तर-पश्चिममा रहेको शननोङको सानो शहर मुयुसम्मको यात्रा भने बसद्वारा गर्‌यौं। करिब चार घण्टाको यात्रा पछि मुयु पुगियो। दिवा भोजनको समय भइसकेकोले भोजन नै गर्‌यौं र दुई घण्टाको विश्रामपछि तालिकाअनुसार हिँड्ने जानकारी दिइयो। रात्री छुकछुक ट्रेनको सुताईका कारण निन्द्राले झ्यापझ्याप गरिरहेको अवस्थामा बसको यात्रा र पुगिसाथ आफूसहितको भारी बिसाउने इच्छा यहाँ पुगेपछि हराइसकेको थियो। यिछाङबाट मुयुसम्मको यात्रामा नै बाटोको दुईतिरको दृश्य देखेर पुलकित् भइसकेको थिएं। कुहिरोले ढाकेका पहाडहरू अनि नदी-नाला र याङच नदी। (यसै यिछाङमा नै चीनको विश्वविख्यात तथा विश्वमै सबैभन्दा धेरै बिजुली उत्पादन क्षमता भएको पावरस्टेशनमध्येको एक त्रिघाँटी बाँध रहेको छ।) प्रकृतिबीच पुगेर तनमन दुवै रिचार्ज भइसकेको थियो। छिटफुट पानी परिरहेता पनि होटेलसँगैको सानो चिया बगानको दृश्य अनि तल नालामा पानी बगिरहेको आवाजले तनमन तरङ्गित भइरहेको थियो। शहरी झ्याउँझ्याउँ र प्वाँ-प्वाँबाट साञ्चै धेरै पर पुगेको थिएं। पैचिङको बसाइको क्रममा पैचिङको कछाड क्षेत्रमा बस्दा या पुग्दा गरिएको अनुभव र भोगाइभन्दा धेरै नै फरक एकदम प्रकृतिको निकट अनुभव गर्न पाएं। नेपालमा सुदूरपश्चिम मुगुको यात्रा त्यस्तै मुक्तिनाथ, जिरी, दामन, गोसाईँकुण्डलगायत काठमाण्डु उपत्यका घेरेका पहाड डाँडाहरूको यात्राको स्मरण टाइम-ल्याप्स झैं भएको छ।

मुयु शहर

पाँच-छ वटा मात्र बसस्टप भएको सानो तर प्रकृतिको खानी यस शहरको बनावट हेर्दा यो पङ्क्तिकार घुमिसकेको बाग्लुङ या धनकुटाजस्तो उकालो उक्लेको या माथिबाट हेर्दा ओरालो झरेको बजार र बस्तीजस्तो छ। हाल नयाँ अपार्टमेन्ट शैलीका घर-भवन पनि बन्दै गरेका र बनिसकेका पनि थिए। मुख्य शहरबजार भरि होटल मात्रै देखिन्थ्यो। मुयु बसाइको दोस्रो साँझ हामीले फामहाउसमा खाएका थियौं त्यस हिसाबले पनि यहाँ सिजनको समयमा होटल मात्र होइन होमस्टे पनि खचाखच भरिने रहेछ भन्ने सजिलै अनुमान लगाउन सकिन्छ। यहाँको हावापानी अनुसार गृष्म, शरद अनि बसन्तमात्रै होइन सुविधा र भौतिक निर्माणको आधारमा हिउँदमा पनि स्की खेल्न र हिउँ मनपराउनेको भीड लाग्ने रहेछ। तर वर्षा याममा भने स्थानीयको जीवन कष्टकर हुँदो हो। अक्टुबरको अन्त्यमा जाँदा त छिटफुट वर्षा भइ नै रहेको थियो भने अवश्य पनि वर्षात्‌को मौसममा त नदी-नाला बढेर जीवनयापन कष्टदायी बनाउँदो हो। त्यस बाहेक यस शहरले यहाँ पाइला टेक्नेको कष्ट दूर नै गर्छ भन्ने लागेको छ। मध्य चीनको सबैभन्दा उच्च पहाड शननोङ पिकको बेसी यस मुयुको औसत उचाइ 1200मिटर छ। समस्त शननोङचिया जिल्लालाई पर्यावरण-सांस्कृतिक पर्यटन सर्कलको रुपमा राखिएको छ भने झ्यालको रुपमा मुयुलाई। शननोङचियाको भ्रमणको तीनै रातको बसाइ यही मुयु थियो। यहाँ चिया, च्याउ, मह, ओखरजस्ता खाद्यसामग्रीको उत्पादन प्रशस्त हुने रहेछ भन्ने बजार घुम्ने जो कोहीले सजिलै अनुमान लगाउन सक्छन्।

शननोङचिया-विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत जिल्ला

यो पर्यावरण-पर्यटनको महत्व बोकेको जैविक विविधताले भरिएको विशेष भू-परिदृश्य भएको क्षेत्र हो। यो राष्ट्रिय प्रकृति आरक्षित क्षेत्र हुनुका साथै हालसम्म चीनको एक मात्र फरेस्ट्री (वन-प्रबन्ध) जिल्लाको रुपमा राखिएको छ र यस जिल्लालाई नै सन् 2016 जुलाई 17मा विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गरिएको छ।

मध्य चीनको सबैभन्दा अग्लो पहाड 3105.4 मिटर उचाइको शननोङ पिकअवस्थित यस जिल्लामा समुद्र सतहबाट सबैभन्दा कम उचाइ भने 398 मिटर रहेछ। जसकारण यहाँ 1000 मिटर, 1000-1700 मिटर, 1700-2200 मिटर र त्यस माथि पाइने विविध प्रजातिका गरी 2,000 भन्दा बढी किसिमका बोटबिरुवाहरू पाइन्छ। जहाँ 30 भन्दा बढी प्रजातिका दुर्लभ बिरुवाहरु पाइन्छ। त्यसै गरी 20 प्रकारका दुर्लभ जनावरसहित 500 भन्दा बढी प्रकारका वन्यजन्तु पनि पाइन्छ। दुर्लभ जनावरमा सुनौलो च्याप्टो नाक भएको बाँदर, सेतो बाँदर, सेतो मृग, सेतो बाघ, सेतो फ्याउरो, सेतो साँप र सेतो भालु पर्छन्। सरीसृपको 40 प्रकार र माछाको 47 प्रजाति, 600 प्रजातिको कीरा सहित 300 भन्दा बढी प्रकारका चरा पनि पाइन्छ। त्यसैकारण यसलाई मध्य चीनको "हरियो ढुकुटी" का साथै प्राकृतिक चिडियाघर पनि भनिन्छ।

सन् 2014मा गरिएको सर्भेक्षण अनुसार, 42,292 पुरुष र 36,956 महिला गरी 79,248 जनसंख्या भएको यहाँ कुल जनसंख्याको 90% हान जाती छन् भने अल्पसंख्यक जातीमा थुचिया धेरै छन्। 3,253 वर्ग किलोमिटर फैलिएको यस क्षेत्रको मुख्य आकर्षण भनेको यही प्राकृतिक सौन्दर्य र स्वच्छ वातावरण भएका ठाउँहरू जस्तै शननोङ राष्ट्रिय वन उद्यान, शननोङ थान, शननोङ पिक, थ्येनशङ्गछ्याउ, थ्येनयेन, ताच्युहु, क्वानमन शान र दुर्लभ वन्यजन्तु तथा जडीबुटी नै हुन्। यस जिल्लाको नाम शननोङ नामका पौराणिक सम्राटबाट राखिएको भन्ने पनि सुनिन्छ।

यसै शननोङचियाको थ्येनशङ्गछ्याउको भ्रमण मुयु पुगेको पहिलो दिन गरेका थियौं। द्वार प्रवेशपछि नै झरना झरिरहेको हेर्दै अगाडि बढेपछि अर्को झरना देखिन्छ मानौं त्यो आकाशबाट झरेको हो। र त्यस झरना नजिकसम्म या भन्दा त्यसैको छेउभइ अगाडि बढ्नुपर्छ। र नदीको किनार हुँदै यात्रा अघि बढ्छ। नदी किनारसँगै पदयात्रीका लागि काठको प्रयोग गरी बाटो बनाइएको छ र ठाउँठाउँमा काठको पुल तर्दै हामी फन्को मारी उक्लियौं। हाम्रै गाउँघरभन्दा केही फरक थिएन र छैन पनि तर यो नितान्त पर्यटकीय क्षेत्र बनाइएको छ र त्यसैसँग सहज पनि छ यात्रा। माथि माथि पहाडको चोटी तथा बादल र कुहिरोबीच लुकामारी चलिरहेको रोमाञ्चक दृश्य चलिरहेको थियो। कता-कता हलिउड चलचित्र अवतारको दृश्यको झल्को दिने खालको थियो। अगाडि बढ्दै जाँदा त्यहाँ सुभनियर पसलसँगै पर्यटकलाई जानकारी दिने हेतुले त्यहाँ सोयामिल्क, रक्सी तथा परम्परागत खाद्यपदार्थ निर्माण गर्ने तरिका तथा प्रयोग हुने सरसाधन प्रदर्शनमा राखिएको थियो। त्यस बाहेक स्थानिय पोशाकमा सजिएका युवायुवती त थिए नै। शायद त्यहाँ तिनीहरूको नृत्यलगायतका प्रदर्शनी पनि हुँदो हो। यसरी घुम्दै एक फन्को मारी प्रवेशद्वार नै पुग्यौं र झरना नजिक या झरना झरेको भन्दामाथिल्लो भाग घुमेर फर्केको सम्झनाले सुन्दरीजलको यात्रा पनि ताजा बनाइदियो।

दोस्रो दिनको यात्रा त बीस किलोमिटरको जङ्गल हिँडाई थियो जसबारे पछि चर्चा गर्ने नै छु तर तेस्रो तथा अन्तिम दिनको शननोङ बसाइ भने अलि खल्लो रह्यो। त्यस दिन शननोङको पहाडको हिँडाई बाक्लो कुहिरोका कारण सम्भव भएन भने शननोङ पिक चढ्ने र राती तारालाई नजिकबाट नियाल्ने अनि चुचुरोबाट सुर्योदय हेर्ने पूर्व योजना वर्षा अनि कुहिरोले सफल हुन दिएन। क्याम्पिङ गर्ने अवस्थामात्रै होइन आवश्यक्ता अनुसार त्यहाँ चुचुरो भन्दा केही तल होटलमा बस्ने योजना पनि थियो आकाश खुल्ने छाँटकाँट नभएकोले एउटा अविस्मरणीय क्षण बन्नु अघि नै बिर्सनलायकको दिन भइ दियो।

तर भनिन्छ नी आफ्नो योजना अनुसार मात्र नलाग रोमाञ्चकता चाहन्छौ भने जोखिम मोल। हुन त शननोङ पिकको चुचुरोमा पुगेर पनि केही देखिने स्थिती थिएन नै भन्नलाई त्यहाँबाट चार-पाँच वटा प्रान्त देखिन्छ रे किनभने यो पिक मध्य चीनकै सबैभन्दा अग्लो हो र यसैकारण यस शननोङलाई नै मध्य चीनको छाना भनिन्छ।

माथि चोटीसम्म यात्रा तय नगरे पनि यहाँ नेर 1600 वटा खुड्किला चढेको अनुभव र यस बारे जानकारी दिनु मेरो कर्तव्य नै बन्छ।

2999 खुड्किला

करिब 3000 मिटरको पहाड पूरै 2999 खुड्किला उक्लेर टुप्पोमा पुग्नसकिने रहेछ। यी सबै खुड्किला चूनढुङ्गाबाट बनाइएको रहेछ र यस भर्‌याङलाई छिङयुन भर्‌याङ भनिदो रहेछ। बताए अनुसार, 2000 मिटर पछि अलि समथर भाग आउँछ जुन त्यहाँबाट अर्को पहाडमा जोडिएको छ र पुनः ठाडो भर्‌याङ। अनि चुचुरोमा धातुको विशाल भाँडो राखिएको छ। यसरी मानव निर्मित भर्‌याङ नै चढेर टुप्पोसम्म पुग्नसकिने रहेछ। हुन त नागार्जुनमा पनि खुड्किला छ तर गाडिको बाटोबाहेक माथिसम्मै पैदलयात्रुलाई छैन क्यारे। हाल बनाए कि? नेपालमा पहाडी भेगका यात्रामा गाउँबस्ती भएका ठाउँमा समेत सहज रुपमा हिँड्ने बाटो छैन तर यहाँ पहाड आरोहण नै मानव निर्मित चौडा अनि ठाडो भर्‌याङ। एक प्रकारले भन्दा पर्यटकलाई सजिलो बनाएकै मानौं। पानी परिरहेता पनि हजार वटा खुड्किलासम्म चढ्ने निधो अनुसार यस्तो अनुभव गर्न पाएं। पानी र कुहिरो अनि हुस्सुले 1600 वटा खुड्किला चढ्दासमेत चारतिरको शरदीय दृश्य हेर्न मुश्किल नै बनाए पछि विभिन्न प्रान्त हेर्ने इच्छा भएन र रुझ्दै झरें। पूर्व योजनाअनुसार आजको रात यहीँ तारा हेर्दै बिताउने थियो। तर पानीको कारण मुयु फर्क्यौं।

जानकारी तथा लेखहरु