चीनका विभिन्न ठाउँमा दशौं हजार वौद्ध स्तूपहरु छन्। चीनमा प्रचलित वौद्ध धर्म भारतवर्षबाट आएको हो। तर चीनका वौद्ध स्तूपहरुको निर्माण शैलीमा चीनको परम्परागत कुञ्च मण्डप र भवन निर्माणको विशेषतालाई समाहित गरिएको छ।

           उत्तरी चीनको शान्सी अर्थान वल्लो शान्सी प्रान्तअवस्थित फो कुंग स श च्या था अर्थात वौद्ध विहारमा रहेको शाक्यमुनि स्तूपलाई लोक कथनमा शान्सी यंग शिआन् जिल्लाको काष्ठ स्तूप भनिन्छ। यस स्तूपको निर्माण सन् 1056मा ल्याओ शासनकालमा शुरु भएर पटक-पटक थप निर्माण गर्दै 140 वर्षपछि त्यसको निर्माण र जीर्णोद्धर कार्य पूरा भएको थियो। चार मिटर अग्लो जग भएको त्यस काष्ठ स्तूपको उचाइ लगभग सत्तरी मिटर छ र त्यसको तल्लो भागको व्यास तीस मिटर छ। पूर्ण स्तूपको निर्माण गर्दा तीन हजार क्युविक मिटर लाल सल्लाको काठको प्रयोग गरिएको छ र त्यो काठ लगभग तीन हजार टन छ।

           त्यस काष्ठ स्तूपको सं‌रचनामा ईसा पूर्व 206 - सन् 220 सम्मको हान् राज्यकाल तथा सन् 618–907 सम्मको थाङ राज्यकाल सम्मको अवधिका जातीय विशेषतायुक्त तला-तला परेका भवन शैली देख्नपाइन्छ। वैज्ञानिक र सूक्ष्यम तरिकाले डिजाइन गरिएको त्यसको संरचनाको सुमधुरता दर्शिएको छ। आठवटा कुना भएको त्यस काष्ठ स्तूपको बाहिरपट्टि हेर्दा पाँच तला देखिन्छ। तर हरेक तलामा अदृश्य तला पनि राखिएकाले त्यसमा वास्तवमा नौ तला भएको बताइन्छ। हरेक तलाको भित्री र बाहिरी भागमा अड्याउनका लागि काठका एक-एकवटा खम्बा छन। हरेक तलाको बाहिरी भागमा चौबीसवटा काठका खम्बा र भित्रपट्टि आठवटा खम्बा छन। काठे खम्बाहरुका बीचमा तेर्सो पारेर राखिएका अडेस, निदान, थाम आदिव्दारा विभिन्न दिशामा उन्मुख दोहोरो दलिन भएको काठे टेवा बनाइएको छ। यसले स्तूपको हरेक तलामा भित्र खोक्रो र आठ रेखा हुने एक तला बनेको छ। आठ कुना भएको स्तूपको छाना शिखर शैलीको देखिन्छ र त्यसमा वौद्ध धर्मको प्रतीक गजूर पनि राखिएको छ। उल्टो कमण्डलु आकारको कमलासन, त्रयोदश भुवनले स्तूपको उदार र पूज्यनीय विशेषता देखाएको छ भने अग्नि, कलश र मोतीले स्तूपको गम्भिरता र सौम्यता दर्शाएको छ। स्तूपको हरेक तहको कार्नीसमा झुण्डिएका घण्टीहरुबाट हावाको तालमा सुमधुर आवाज निस्किरहेको हुन्छ। त्यस काष्ठ स्तूपबाट खस्रोपनमा सूक्ष्यमता , प्राचीनतामा सौम्यता देखिएको छ ।

          यंग सिआन् जिल्लाको काष्ठ स्तूपको निर्माण कार्य पूरा भएको नौ सय वर्षयता त्यस स्तूपले धेरै पटकका ठूला भूकम्पको कम्पनलाई सहेको छ, भू-कम्पका झट्काको परीक्षामा उत्तीर्ण भएको छ। ऐतिहासिक ग्रन्थमा उल्लेख भएअनुसार, त्यस काष्ठ स्तूपको निर्माण पूरा भएको तीन सय वर्ष पछि त्यहाँ 6.5 रेक्टर स्केलको भूकम्प भएको थियो र लगातार सात दिनसम्म ठूला-साना धक्काहरु पनि महसुस गरिएको थियो। स्तूप परिसरमा रहेका भवनहरु एउटै पनि बाँकी नरही भत्किसकेका वा ढल्किसकेका थिए भने त्यस काष्ठ स्तूप जस्ताको तस्तै ठिंग उभिएको थियो। केही वर्ष यता यंग सिआन् जिल्लाका आसपमासमा भएको ठूलो भूकम्पको धक्काले काष्ठ स्तूपलाई हल्लाएको थियो र स्तूपमा भएका घण्‍टीहरु पनि बजेका थिए। यस्तो अवस्थामा पनि त्यस काष्ठ स्तूपमा नराम्रो असर परेन। आधुनिक युगमा चीनका युद्ध सरदारहरुका बीच लडाई हुँदा दुइ सय थान तोप-गोलाको प्रहारमा परेर पनि यो काष्ठ स्तूपको पूर्ण संरचनामा खासै असर परेन। चीनका धेरै अग्ला-अग्ला स्तूपहरुमा बज्र परेर ध्वस्त भएका थिए। तर यंग सिआन् जिल्लाको यो काष्ठ स्तूप भयंकर बज्रप्रहारमा पनि नष्ट भएको छैन। यंग सिआन् जिल्लाको यो काष्ठ स्तूपको के विशेष छ र कसरी यस्तो प्रकोपबाट पनि यो जोगिएको छ भनेर मानिसहरुले प्रश्न गर्नु स्वाभाविकै हो।

            यो काष्ठ स्तूपको निर्माण वैज्ञानिक र सूक्ष्यम तरिकाव्दारा गरिएको कारण यो स्तूप ती प्रकोपबाट जोगिएको हो। उदाहरणका लागि, स्तूपको निर्माण गर्दा तह तह परेका चौकोसको प्रयोग गरिएको छ। यो उपाय आधुनिक युगमा भवनको निर्माण गर्दा भवनहरुलाई बलियो बनाउन र भूकम्प प्रतिरोधी बनाउनका लागि अपनाइने उपाय जस्तो छ। त्यस स्तूपमा प्रयोग गरिएका काठ पनि लचिलोपनायुक्त काठ हुन। बाह्य शक्तिको धक्कामा लच्किने र निश्चित हदसम्म पहिलेको रुपमा फिर्ता हुने ती काठको क्षमता रहेको छ। संरचनाका सबै जोर्नीमा विशेष तरिकाद्बारा एकले अर्कालाई च्याप्ने गरी जोडिएकाले र निश्चित लचिलोपना भएका कारण स्तूपका चारवटा अदृश्य तहलाई सुदृढ पारिएको छ।

           त्यस स्तूपको संरचनाको विश्लेषण गरी हेर्दा स्तूपभित्र विशेष आकारका चौकोसहरु राखिएका कारण बाह्य शक्तिको धक्का लाग्दा पनि कम्पन प्रतिरोधात्मक शक्ति पैदा हुने गर्दछ। स्तूपको छानामा गजूर राखिएको छ र बज्र निवारक पनि। चौध मिटर अग्लो फलामे गजूरले सजावटको भूमिका मात्र निर्वाह गरेको नभई अझ फलामे गदाद्बारा बनाइएको यो गजूरको बीचमा एक फलामे डण्डी जडान गरी निदालभित्र पसाएको छ जसले आधुनिक भवन-निर्माणमा प्रयोग गरिने बज्रधारकको भूमिका खेलेको जस्तो छ। स्तूपका वरिपरि जडान गरिएका आठवटा फलामे सिक्रीले चट्याङ पर्दा त्यसबाट पैदा हुने विजुलीको प्रवाहलाई जमिनभित्र प्रवाहित गरिदिएको छ। बज्रधारक जस्ता ती संरचनाका कारण यो स्तूप भूकम्प र चट्याङको प्रकोपबाट पनि जोगिनगएको छ।

           विश्वमा सबैभन्दा राम्रोसँग संरक्षित भएको, सबैभन्दा विलक्षण संरचना भएको र बाह्य रुप-आकार सबैभन्दा शान्दार र सौम्य देखिएको यो काष्ठ स्तूपले संरचनाको डिजाइन गर्ने, शक्तिको सन्तुलन गर्ने, भू-कम्पबाट मुक्त हुने तथा बज्र प्रहारको सामना गर्ने आदि क्षेत्रमा चीनको प्राचीनकालका कारीगरहरुले हासिल गरेको उपलव्धिलाई यथेष्ट रुपमा प्रष्ट्याएको छ।