चिनियाँ राष्ट्र अर्थात् ह्वा स्या जन-जाति बन्ने क्रममा लगभग चार हजार वर्षअघि चीनमा तीनजना वरिष्ठ व्यक्ति थिए: याउ, शुन र ता यु।

         "शाङ सु" तथा "श ची" यी दुइवटा किताबमा याउको नाम फाङ शुन उल्लेख गरिएको छ भने परम्परागत कथामा उनको नाम थाउ थाङ र थर छी श भएको मानिएको छ। मानिसहरु उनलाई "थाङ याउ" भन्छन।

         परम्परागत कथा अनुसार, याउ चिनियाँ राष्ट्र अर्थात् ह्वा स्या जन-जातिका आदिम पुर्खा ह्वाङ दीको पुस्ता हुन। उनी बुद्धिमान र दयालु भएकाले मानिसहरु उनको आदर गर्दथे। सोह्र वर्षीय याउ जन-जातिका प्रमुख बने। ऐतिहासिक किताब वमोजिम, याउले राजधानीलाई "फीङ्गयाङ्ग" (वर्तमान चीनको उत्तरी भागमा पर्ने वल्लो शानसी प्रान्तमा रहेको लीनफन शहर)मा सारेका थिए। लीनफनमा जीन राज-वंश काल (256-420)मा निर्मित याउको मन्दिर तथा थाङ राज-वंशमा निर्मित याउको समाधि हालसम्म पनि सुरक्षित छन।

         याउले पद सम्हालेपछि आफ्नो जन-जातिमा क्षमता र सद्गुण भएका मान्छेलाई जिम्मेवारी दिएर आफ्नो जन-जातिका मानिसहरुलाई एकत्रित पारे। उनले पदाधिकारीहरुको उपलव्धि वमोजिम पुरस्कार अथवा दण्ड दिने गरेकाले शासन-व्यवस्था प्रभावकारी भएको पाइन्थ्यो। यसका साथै उनले विभिन्न जन-जातिहरु बीचको सम्बन्धलाई मेलमिलापयुक्त पारी सर्वसाधारणहरुलाई मैत्रीपूर्ण छिमेकीपनका आधारमा बाँच्न सिक्नुपर्ने शिक्षा दिएकाले उनको समाजमा स्वच्छ प्रशासन थियो र शान्ति र सुरक्षाको अवस्था थियो।

         परम्परागत कथा वमोजिम, चीनको इतिहासमा याउको बेलामा पहिलो पटक पात्रो बनाइयो। परिणामस्वरुप मानिसहरुले पात्रो अनुसार खेती-पातीको काम ठीक समयमा गर्नपाए। याउको समयमा खेती-पाती सम्बन्धी सँस्कृतिमा टड्कारो प्रगति देखापरेको थियो।

         याउको शासन कालमा बाढीको प्रकोप पनि गम्भीर थियो। बाढीले घरहर डुबाएकाले मानिसहरु अग्ला-अग्ला ठाँउतिर सरेका थिए। यसरी मानिसहरुको जीवन असुरक्षित हुनपुगेको थियो। याउले यसमा निकै ध्यान पुर्‍याएर बाढी नियन्त्रणका सम्बन्धमा विभिन्न पक्षको विचार बुझे। यसका लागि सबैले गुनलाई सिफारिस गरे। त्यसैले याउले बाढीको रोक-थाम सम्बन्धी कामका लागि गुनलाई नियुक्त गरे।

          कथा वमोजिम, याउले दक्षिणी भागमा बसोबास गरिरहेका जन-जातिहरुसँग युद्ध गरे। याउले यीलाई पठाएर मानिसहरुका लागि खतरा सावित भएका जंगली पशुहरुलाई मार्नुका साथै नौवटा सूर्यलाई ध्वस्त पारे। (प्राचीन कालमा दशवटा सूर्य थिए। मानिसहरु दशवटा सूर्यबाट निकै पीडित थिए। याउले नौवटा सूर्यलाई नष्ट पारी एउटा सूर्य मात्र बाँकी राखे। त्यसपछि मानिसहरुले आनन्दसँग जीवन बिताउन थाले भन्ने कुरा कथामा उल्लेख गरिएको छ)। मानिसहरुले सुखमय जीवन बिताउन पाएकोमा खुशी भएर याउलाई प्रमुख बनाएका थिए।

          आफ्नो पदमा सत्तरी वर्षसम्म कायम रहेपछि अवश्यनै एकजना राम्रो मान्छेलाई छानेर आफ्नो कार्यलाई निरन्तरता दिनुपर्ने याउको विचार थियो। उनले विभिन्न ठाँउका प्रमुखहरुलाई बोलाएर उपयुक्त उम्मेदवार सिफारिस गर्न अनुरोध गरे। उनले आफ्ना आमा-बाबुलाई माया गर्ने र उनिहरुको आदर गर्ने, आफ्नो परीवारका सदस्यहरु बीचको सम्बन्धको समन्वय गर्नुका साथै राम्रो कुरा मात्र गर्ने बानी शुनको भएको कुरा अरु मानिसहरुलाई बताए। सद्गुणी भएकाले ती प्रमुखहरुले शुनलाई सिफारिस गरे। याउले शुनको परीक्षा गर्ने विचार गरे।

          याउले आफ्नी दुइवटी छोरीको विवाह शुनसँग गरिदिए। आफ्नी दुइवटी छोरीमार्फत उनले शुनको परीक्षा लिए। शुन र उनको दुइवटी श्रीमतीले चाल-चलन बमोजिम एक-अर्कालाई आदर तथा सद्व्यवहार गरे।

          याउले सर्वसाधारणहरुलाई "पाँच सद्गुण"का बारेमा ज्ञान दिने काम शुनलाई सुम्पिए। सर्वसाधारणहरुले खुशी भएर शुनको निर्देशको पालना गरे। याउले सबै पदाधिकारीहरुको व्यवस्थापन गर्ने काम पनि शुनलाई सुम्पिए। यसका साथै अन्यत्रबाट आएका उच्च दर्जाका रइसको स्वागत गर्न याउले शुनलाई राजधानीको ढोकातिर पठाए। अन्तमा याउले शुनलाई वन-जंगलमा एक्लै पठाएर प्राकृतिक परीक्षा लिए।

          तीन वर्षको परीक्षापछि याउले शुनलाई प्रमुखको पद दिए।

           शुनले खेती-पातीको विकास गर्नका लागि नहर कुवा आदि खन्न लगाए र योग्य मानिसहरुलाई महत्वपूर्ण जिम्मेवारी सुम्पिए। शुनको शासनकालमा कृषि प्रविधि तथा औद्योगिक प्रविधिमा ठूलो विकास भएको थियो। देशको शासन-व्यवस्था सञ्चालन गर्दा शुनले नमूनाका रुपमा अरुलाई पढाउनुका साथै सर्वसाधारणहरुसँगसँगै दुःख र सुखको अनुभव गरे। उनको शासन कालमा सर्वसाधारणहरु माछा-मासु खान र लुगा-फाटा लगाउन सक्थे। उनीहरुको बोझ पनि कम थियो। मानिसहरुले उचित व्यवहार तथा शिष्टाचारका बारेमा बुझेका थिए। त्यो समय राजनैतिक, कृषि-उत्पादन तथा साँस्कृतिक क्षेत्रको स्वर्ण युग थियो।

          शुन बाढीको रोक-थाम गर्न सफल भएकाले ता युलाई आफ्नो पद हस्तान्तरण गरे।

          एक सय दश वर्षको उमेरमा शुन बिरामी परे र उनको स्वर्गे भयो। चीनको हनान प्रान्तमा पर्ने नीनयुआन जिल्लादेखि साट्ठी किलोमिटर दक्षिणपट्टि अवस्थित पहाडमा शुनको समाधिस्थल छ।

          याउ र शुनले योग्य मानिसहरुलाई छानेर क्षमता भएका मानिसहरुलाई अझ महत्वपूर्ण काम दिए। उनीहरुको उदार भावना र सद्गुणको प्रशंसा मानिसहरुले युगौंयुगसम्म गर्दैआएका छन।