चीनको परम्परागत सँस्कृतिबारे चर्चा गर्दा एकजना व्यक्तिको नाम लिनैपर्छ। उनको नाम खोङ च हो। गत शताब्दीको सत्तरीको दशकमा एकजना अमेरिकी विद्बानले लेखेको "मानव जातिको इतिहासमा प्रभाव पार्ने एक सय व्यक्तिको नामावली"मा खोङ चको नाम इसु र शाक्यमुनी बुद्ध आदि व्यक्तिहरुपछि पाँचौ स्थानमा राखिएको देखिन्छ। उनको ज्ञानले हरेक चिनियाँको जीवनमा केही न केही प्रभाव पारेको छ।

       खोङ च चीनको कन्फ्युसस विचारधाराधाराका संस्थापक हुन्। दुइ हजार वर्षदेखि यता, कन्फ्यूसस विचारधाराधाराले चीनमा पारेको प्रभाव राजनैतिक, साँस्कृतिक आदि क्षेत्रमा मात्र देखापरेको नभई, हरेक चिनियाँको आचरण तथा सोच्ने बानीमा पनि परेको देखिन्छ। केही विदेशी विद्बानहरुले कन्फ्युसस विचारधाराधारालाई चीनको एक किसिमको धार्मिक विचारधाराधारा भएको धारणा व्यक्त गरेका छन। वास्तवमा कन्फ्यूसस विचारधारा चीनको इतिहासमा विकसित प्रशस्त विचारधाराहरुमध्येका एक हो। यस किसिमको विचारधारा एक किसिमको दर्शन हो, धर्म होइन। चीनको दुइ हजार वर्षसम्मको सामन्तवादी समाजमा यस किसिमको विचारधारालाई मुख्य विचारधाराको स्थानमा राखिएकाले चीनमा कन्फ्युससको विशेष स्थान छ। खोङ चको विचारधाराले चीनको सँस्कृतिमाथि गहिरो प्रभाव परेको छ, एशियाका केही मुलुकहरुमा पनि यसको असर विद्यमान छ। चिनियाँ मूलका विदेशी तथा विदेशमा बस्ने चिनियाँहरुको बसोबास विश्वभरि भएकाले खोङ चको विचारधाराको प्रभाव चीन तथा एशियामा मात्र छ भन्न सकिंदैन।

       खोङ चको जन्म इसा पूर्व 551मा भएको थियो र इसा पूर्व 479 मा उनको मृत्यु भएको थियो। खोङ च प्राचीन ग्रीसका प्रसिद्ध विद्बान एरिस्टोटलभन्दा एक सय वर्ष अघि अस्तित्वमा थिए। खोङ च तीन वर्षका हुँदा उनका बुबाको स्वर्गे भयो। खोङ च आफ्नी आमासँग वर्तमान चीनको पूर्वी भागमा पर्ने शान तुङ प्रान्तमा बसाइँ सरे। खोङ चको वास्तविक नाम खोङ छ्यौ हो। खोङ च भनेको उनको आदरणीय नाम हो। प्राचीन चीनमा मानिसहरुको थरपछि "च" थप्यो भने त्यस व्यक्तिलाई आदर गरेको मानिन्थ्यो।

        खोङ चको जीवनकालमा चीनको इतिहासमा वसन्त-शरद शासनकाल थियो। यस कालमा पहिलेको एकीकृत देश बिभाजित भई धेरै स-साना राज्यहरु बनेका थिए। खोङ च ती बिभाजित मुलुकहरुमध्येको एक लु राज्यमा बस्दथे। तत्कालीन राज्यहरुमध्ये लु राज्यको सँस्कृति सबैभन्दा समृद्ध थियो।

        खोङ चले आफ्नो जीवनमा कुनै सरकारी पद पनि सम्हालेका थिएनन। तर उनी एकदमै बुद्धिमान थिए। चीनको इतिहासमा शिक्षा ग्रहण गर्नु उच्च दर्जाका पदाधिकारीहरुको मात्र विशेषाधिकार हो। खोङ च आफ्नै प्रयासमा ज्ञान हासिल गर्दथे। यसका साथै उनले त्यस्तो विशेषाधिकार सम्बन्धी नियमलाई तोडी आफैंले विद्यार्थीहरु भेला गराई शिक्षा दिनथालेका थिए। जुनसुकै तहका व्यक्तिले पनि शुल्क स्वरुप थोरै सामान दिएपछि उनको विद्यालयमा पढ्नपाउँथ्यो। खोङ चले विद्यार्थीहरुलाई आफ्नो राजनैतिक विचारधारा तथा नैतिक विचारधाराको ज्ञान लगभग तीन हजार विद्यार्थीहरुलाई दिइसकेका थिए। उनका विद्यार्थीहरुमध्ये केही उनी जस्तै ठूला विद्बान बने। ती व्यक्तिहरुले खोङ चको विचारधारालाई विकसित पारी त्यस विचारधाराको अरु प्रचार-प्रसार गरेका थिए।

       खोङ चको विचारधाराले चीनको सामन्तवादी समाजको प्रशासनिक व्यवस्थामा स्थान लिनुको कारण के हो त? समष्टिगत रुपमा भन्ने हो भने समाजिक स्तर तथा राजनैतिक सुधार सम्बन्धी उनका विचारधाराहरु शासकहरुको हितअनुकुल थिए। उनको विचारधारा सामाजिक स्थिरता तथा विकासका लागि अनुकुल थियो। खोङ चको विचारधारा नैतिकता र अनुशासनसँग सम्बन्धित थियो। कर्मचारीहरुले आफ्ना प्रमुखको विरोध गरे अथवा छोराले बुबाको कुरा सुनेन भने त्यो ठूलो अपराध हो। उनको सिद्धान्त अनुसार, सम्राटले देशको शासन-व्यवस्था राम्रोसँग सञ्चालन गर्नुपर्छ भने सर्वसाधारणहरुको पनि सम्राटसँग एउटै मन हुनुपर्छ। प्रत्येक व्यक्तिका धेरै हैसियत छन्। जस्तैः छोरो, बुबा, पदाधिकारी अथवा सम्राट। जुनसुकै हैसियत भए पनि हरेक व्यक्तिले सामाजिक सिमाको उल्लङघन गर्नुहुँदैन। त्यसो भए देशमा शान्ति हुन्छ र मानिसहरु सुरक्षित जीवन बिताउन सक्छन्।

       खोङ चको विचारधारा शुरुमै मुख्य प्रवाह बन्न सकेन। इसा पूर्व दोश्रो शताब्दीतिर चीन एउटा बलियो, एकीकृत केन्द्रीय अधिकार भएको देश बनिसकेको थियो। यहाँका शासकहरुले खोङ चको सिद्धान्त सामन्तवादी समाजको स्थिरताको संरक्षण गर्नका लागि अनुकुल भएको ठहर गरेपछि उनको विचारधारालाई देशको मुख्य वैचारिक प्रवाह तोकिएको थियो।

        खोङ चको विचार तथा काम सम्बन्धी किताबको नाम "लुन यु" हो। यस सानो किताबमा खोङ चको भनाइ र आफ्ना विद्यार्थीहरुसँगको उनको कुराकानी उल्लेखित छ। यस किताबलाई चीनको इतिहासमा पश्चिमी मुलुकहरुमा "बाइबल" जस्तो ठानिएको थियो। सर्वसाधारणले यस किताबमा उल्लेखित विचारधाराका आधारमा आफ्नो जीवनलाई व्यवस्थित पार्नुपर्थ्यो भने पदाधिकारी बन्नका लागि यस किताबको राम्रोसँग अध्ययन गर्नुपर्थ्यो। चीनको इतिहासमा यस्तो भनाइ छः "लुन यु" नामक किताबको आधा विषय मात्र पढ्यो भने पनि देशको शासन-व्यवस्था चलाउन सकिन्छ।

       वास्तवमा, "लुन यु" नामक किताब यथेष्ठ विषय र जीवन्त भाषा भएको किताब हो। यसमा जताततै ज्ञानको भण्डार चम्किरहेको देखिन्छ। खोङ चको भनाइ धेरै क्षेत्रसँग सम्बन्धित छ। तीमध्ये किताब पढ्ने, संगीत सुन्ने, सयर गर्ने एवम् साथी बनाउने आदि धेरै विषय यसमा समावेश छन्। यसमा एउटा भागमा यसरी लेखिएको छः खोङ चको एक जना विद्यार्थी च कोङले देशको शासन-व्यवस्था सञ्चालन गर्ने सम्बन्धमा चर्चा गर्दा सेना, खाना तथा जनतामध्ये एउटालाई छोड्नुपर्छ भने कसलाई छोड्ने भनी सोद्धा खोङ चले तुरुन्तै जवाफ दिएः सेना।

        खोङ चको विचारधाराको विषय-वस्तु यथेष्ठ छ। तीमध्ये धेरैजसो वर्तमान परिस्थितिसँग अति मेल खानेखालका छन। उनले "लुन यु" मा प्रयोग गरेको विचारधारा वर्तमान चीनमा प्रचलित विचारधारा बनिसकेको छ। जस्तैः तीनजना मानिस हिंडिरहेकोमा तीमध्ये कम्तिमा एकजना मानिस मेरा गुरु हुनसक्छन। यसको अर्थ हो हरेक मानिसमा राम्रो विशेषता भएकाले एकले अर्कासँग सिक्नुपर्छ।