 |
आफ्नो स्वास्थ्य बिग्रेका बेला चिकित्सकले तुरुन्तै त्यस पींडालाई कम पार्ने वा हटाउने आशा हामीले गरेका हुन्छौं। चीनका दीर्घ-रोगीहरु "डाक्टर ह्वा थो अहिलेसम्म बाँच्नुभएको भए कति राम्रो हुन्थ्यो" भन्छन। डाक्टर ह्वा थो दुइ हजार वर्षअघिका चीनमा सर्वसाधारणहरुको रोग निको पार्ने चिकित्सक थिए। उनी चिकित्सा क्षेत्रमा निकै कुशल र अनुभवी भएकाले उनलाई "शन यी" अर्थात् चमत्कारी डाक्टर भनिन्थ्यो।
डाक्टर ह्वा थोको जन्म पूर्वी चीनमा पर्ने आन ह्वै प्रान्तमा भएको थियो। उनको जन्म खास कहिले भयो भन्ने बारेमा थाहा छैन। उनलाई सन 208अघि त्यति बेलाका शासकले मारेको कुरा पत्ता लागेको छ। थाहा भएअनुसार, डाक्टर ह्वा थो निकै स्वस्थ थिए र एक सय वर्षको उमेरसम्म पनि उनि फुर्तिला थिए। ऐतिहासिक तथ्यअनुसार, उनलाई सरकारी पदाधिकारी बनाउनका लागि सिफारिस गर्नचाहने मानिसहरुको प्रस्तावलाई उनले धेरै पटक अस्विकार गरेका थिए। त्यति बेलाका शासक छाउ छाउलाई टाउको दुखिरहेको थियो, त्यसैले उनले एक दिन डाक्टर ह्वा थोलाई बोलाए। डाक्टर ह्वा थोले हेरेपछि छोटो समयमै शासक छाउ छाउको टाउको दुख्न छोड्यो। छाउ छाउले दवाउ दिएर ह्वा थोलाई आफूकहाँ राखे। केही समयपछि ह्वा थोले आफ्नी श्रीमती बिरामी भएको निहुँ पारेर घर फर्के। त्यसपछि छाउ छाउले धेरै पटक उनलाई फर्कन आदेश दिए तापनि उनी छाउ छाउकहाँ गएनन्। त्यस कारण छाउ छाउले उनलाई झ्यालखानामा थुनिदिए र त्यहीं उनको मृत्यु भयो।
डाक्टर ह्वा थो निकै कुशल चिकित्सक थिए। उनी महिलालाई लाग्ने रोग, वाल-वालिकालाई लाग्ने रोग तथा स्वास-प्रस्वास एवम् छालाको रोग लगायतका विविध रोगको उपचार गर्न सक्थे। उनले, विशेष गरी, सम्पूर्ण शरीरलाई बेहोश पार्ने तथा शल्य क्रिया गर्ने कार्यमा ठूलो अनुभव हासिल गरेको थिए। डाक्टर ह्वा थो सर्वसाधारणहरु माझ निकै सम्माननीय र लोकप्रिय थिए। उनको उपलव्धिले दुइ हजार वर्षअघि चीनमा चिकित्सा तथा औषधोपचारको क्षेत्रमा गरिएको विकासलाई प्रतिविम्वित गरेको छ। उनले विश्वमा सबैभन्दा पहिले सम्पूर्ण जीउलाई लठ्ठ्याउने प्रविधिको विकास गरेका थिए। उनले सिर्जना गरेको "मा च्वै सान" नामक औषधिले शल्य क्रियाका क्रममा रोगीहरुको दुखाइलाई कम पार्थ्यो। तर त्यस औषधि सम्बन्धी निर्देशन-पत्र सुरक्षित छैन। डाक्टर ह्वा थोको "मा च्वै सान" नामक औषधिले विभिन्न किसिमका शल्य क्रियाहरु सुचारु रुपमा गर्नका लागि आवश्यक शर्त प्रस्तुत गरेको थियो।
डाक्टर ह्वा थो शल्य क्रियामा निकै निपूर्ण थिए। एक दिन एउटी केटी उनकहाँ आइन। ती केटीको बायाँ घुँडा नजिक एउटा खटिरा आएको थियो। त्यो चिलाउँथ्यो, तर दुख्दैनथ्यो। सात-आठ वर्षको अवधिमा धेरै पटक उपचार गरे तापनि त्यो खटिरो निको भएकोथिएन। उनले एउटी बीस वर्षीया केटीको शल्य क्रिया गरे। उनले तीनको खटिराबाट एउटा सर्पजस्तो चीज निकाले र घाउमा औषधि लगाइदिए। सात दिनछि ती केटीको घाउ निको भयो। रोगी केटी र उनका नातेदारहरुले चिकित्सकलाई दिलैदेखि धन्यवाद दिए। मानिसहरुले के ठहर गरेका छन भने डाक्टर ह्वा थोले आविष्कार गरेको दीर्घ-रोग— औस्टऔमीएलीटीसन (osteomyelitisn) लागेर मरेको हार्ड हो। अर्को दिन एकजना गम्भीर बिरामी बूढा उनकहाँ आइपुगे। डाक्टर ह्वा थोले उनलाई जाँचेपछि भनेः "तपाईंको रोग निकै पूरानो भइसकेको रहेछ। यसका लागि पेटको शल्य क्रिया गर्नैपर्छ। तर शल्य क्रिया गरे तापनि तपाईं बढीमा दश वर्षसम्म मात्र बाँच्न सक्नुहुन्छ।" उनले रोगीको शल्य क्रिया गरे र बुढाको दुःख अलि कम भयो। तर दश वर्ष नपुग्दै त्यस बिरामीको मृत्य भयो।
डाक्टर ह्वा थो आन्तरिक, शरीरभित्रका नदेखिने रोगहरुको उपचार गर्न पनि निकै सिपालु थिए। उनी रोगीको मुख, छालाको रङ्ग आदिमा देखापरेका लक्षणबाट रोग पत्ता लगाउन सक्थे र रोगको गम्भीरता बारे अनुमान गर्नसक्थे। एक दिन उनी एउटा रेस्टुराँमा खाना गए। त्यहाँ एकजना पुरुष आफ्ना साथीहरुसँग रक्सी खाइरहेका थिए। डाक्टर ह्वा थोले त्यस पुरुषलाई ध्यान दिएर हेरेपछि बढी रक्सी नखानोस, बरु चाँडै घर फर्कनुहोस भनेर सम्झाए। त्यो मानिस घर पुगेको छोटो समयमै मर्यो। अर्को एकजना रोगीको नाम छन तङ थियो। उसको अनुहार रातो भएको थियो र उसलाई खाना रुच्दैनथ्यो। डाक्टर ह्वा थोले उसलाई जाँचे र उसको पेटमा किरा भएको कुरा बताए। उनले छन तङलाई औषधि खुवाए र केही समयपछि उसको पेटबाट धेरै किरा निस्के। एकजना पदाधिकारीलाई रोग लागेको लामो समय भैसकेको थियो। डाक्टर ह्वा थोले उनलाई रिस उठ्यो भने उनको रोग निको हुनसक्छ भनेर उनलाई गाली गरिकन एउटा चिट्ठी लेखे। त्यस पदाधिकारीले चिट्ठी पढ्यो र उसलाई निकै रिस उठ्यो। उनले डाक्टर ह्वा थोलाई मार्न मान्छे पठाए। डाक्टर ह्वा थोलाई नभेटेको कुरा सुनेर त्यस पदाधिकारीलाई झन् रिस उठ्यो। अकस्मात उसलाई रिँगाटा लाग्यो, वान्ता भयो र मुखबाट कालो रगत निस्क्यो। त्यसपछि उनको रोग निको भएछ।
रोगको सही निदान रोगको प्रभावकारी उपचारका लागि निकै महत्वपूर्ण कुरा हो। डाक्टर ह्वा थो रोगीहरुको अवस्था वमोजिम औषधि दिन्थे। उनी रोगीहरु माझ अत्यन्तै लोकप्रिय हुनुका कारणहरुमध्येको यो एक हो। एक दिन दुइजना रोगीलाई टाउको दुखिरहेको थियो र ज्वरो पनि आइरहेको थियो। डाक्टर ह्वा थोले जाँचेपछि एकजनालाई पखाला लाग्ने औषधि दिए भने अर्को रोगीलाई पसिना आउने औषधि दिए। छेउमा बसिरहेको मानिसलाई शंका लाग्यो र डाक्टर ह्वा थोसँग सोध्यो। डाक्टर ह्वा थोले व्याख्या गर्दै भनेः "यी दुइजनाको लक्षण हेर्दा एउटैजस्तो लागे तापनि यीनीहरुलाई फरक-फरक रोग लागेको छ। एकजनालाई चिसो लागेर रुघा लागेको छ भने अर्काको शरीरमा ताप जम्मा भएर खाने रुची घटेको छ। त्यसैले फरक-फरक रोगका लागि फरक-फरक औषधि दिनुपर्छ।" ती दुबैजना औषधि खाएर छोटो समयमै निको भए।
हाल मानिसहरु शारीरिक अभ्यासका माध्यमबाट आफूलाई स्वस्थ पार्ने गर्दछन्। दुइ हजार वर्षअघि डाक्टर ह्वा थोले शारीरिक अभ्यासमार्फत विभिन्न रोगको रोकथाम गर्नसकिने कुरा पत्ता लगाएका थिए र त्यसको प्रयोग समेत गरिसकेका थिए। उनले सिर्जना गरेका "उ छीन सी" अर्थात् पाँच किसिमका पंक्षीका गतिविधिसँग सम्बन्धित अभ्यासको प्रचार-प्रसार गरे। "उ छीन सी"ले बाघ, मृग, भालु, चरा आदि पाँच किसिमका पशु तथा पंक्षीका गतिविधिका आधारमा एउटा अभ्यास-तालिका तयार पारेका थिए।
डाक्टर ह्वा थोका धेरै विद्यार्थीहरु थिए। तीमध्ये तीनजना निकै नामी थिए। तिनीहरुले चीनको परम्परागत चिकित्सा तथा औषधोपचारको विकासका लागि ठूलो योगदान गरेका थिए। डाक्टर ह्वा थोको स्वर्गे भएपछि उनको सम्झनामा मानिसहरुले उनले उपचार गर्नेगरेका ठाँउहरुमा उनको नाममा मन्दिर बनाएका थिए।
|
|||||||||||||
