"सि यौ ची" अर्थात् "पश्चिमको यात्रा" चीनमा निकै लोकप्रिय उपन्यास हो। यस उपन्यासमा वौद्ध धर्मका चारजना चेलाले पश्चिमतिर गएर वौद्ध धर्मको सूत्र खोजेको कथा-वस्तु प्रस्तुत गरिएको छ। उनीहरु भिन्नाभिन्नै किसिमका कठिनाइहरुको सामना गर्दै धेरै भूत-पिशाचसँगको संघर्षमा विजयी भए र अन्तमा आफ्नो लक्ष्यमा सफलता हासिल गरे। यो उपन्यास चीनको इतिहासमा प्रसिद्ध साँस्कृतिक दूत भिक्षु स्यान चाङको जीवनमा आधारित छ। यस उपन्यासका मुख्य पात्रहरुमध्येका एक— थाङ सान चाङ भनेका भिक्षु स्यान चाङ नै हुन।

         स्यान चाङको जन्म इसा पूर्व छ सयमा चीनको थाङ राज-वंशकालमा भएको थियो। वालकदेखि नै उनी निकै चलाख थिए। उनको रुची, विशेष गरी त्यति बेला प्रचलित वौद्ध धर्म शास्त्रमा थियो। एघार वर्षको हुँदा नै उनी वौद्ध धर्म सम्बन्धी पुस्तकहरु पढ्नसक्थे। तेह्र वर्षको उमेरमै उनी तत्कालीन चीनको साँस्कृतिक मुख्यालय— लो याङ (वर्तमान चीनमा ह नान प्रान्तको लो याङ शहर)मा भिक्षु बने। त्यसपछि उनले देशभरिका विभिन्न ठाँउको भ्रमण गरेर प्रसिद्ध विद्बानहरुसँग भेटेर वौद्ध धर्मको सिद्बान्तको अध्ययन मेहनतका साथ गरे। अठार वर्षको उमेरमा स्यान चाङ वौद्ध धर्म क्षेत्रका चर्चित व्यक्ति बनिसकेका थिए। उनले भारतबाट ल्याइएको वौद्ध धर्मको शास्त्रहरुमध्ये "चीङ चाङ", "ल्यु चाङ" तथा "लुन चाङ" यी तीनवटा शास्त्रमा निपूर्णता हासिल गरेका कारण मानिसहरु उनलाई "सान चाङ" गुरु भन्दथे।

         युवावस्थामा वौद्ध धर्मको दर्शनको अध्ययनले स्यान चाङलाई सताएको थियो। तत्कालीन वौद्ध धर्मको सूत्रको अनुवाद त्यती स्पष्ट तथा ठीक नभएको लागेकाले वौद्ध धर्म-शास्त्रका बारेमा अझ गहन जानकारी लिनका लागि स्यान चाङले वौद्ध धर्मको श्रोत भारतमा गएर वौद्ध धर्म सम्बन्धमा अरु गहन जानकारी लिने निर्णय गरे।

        सन 627मा स्यान चाङले तत्कालीन चीनको थाङ राज-वंशको राजधानी छाङ आन (वर्तमान चीनमा वल्लो शान सि प्रान्तको सि आन शहर)बाट भारतको नलान्द मन्दिरसम्मको दश हजार किलोमिटरभन्दा लामो यात्रा शुरु गरेका थिए। नलान्द मन्दिर वौद्ध धर्मको सर्वोच्च विद्यालय हो। त्यस बेलासम्म त्यस मन्दिरको इतिहास सात सय वर्ष भन्दा लामो थियो। नलान्द मन्दिर भारतको वौद्ध धर्म-शास्त्रको अधिकारी संस्था मात्र नभइ विश्वका अन्य ठाँउहरुमा वौद्ध धर्मावलम्बीहरु जान मन पराउने ठाँउ पनि हो।

         एक हजार तीन सय वर्षभन्दा अघि, मानव जातिसँग त्यती धेरै भौगोलिक ज्ञान नहुनुका साथै यातायातको अवस्था पनि निकै पिछडीएको थियो। पैदल हिंडेर चीनको मध्य भागबाट भारतसम्म पुग्नु निकै कठिन कार्य हो। बाटामा कुनै मान्छे नभएको निर्जन ठाउँ, वन-जंगल मात्र नभई चीनको उत्तर-पश्चिमी भागमा पर्ने हिम-पर्वत समेत पार गर्नुपर्थ्यो। उक्त कठीनाइ भए तापनि वौद्ध धर्मप्रति भक्ति-भाव राख्ने चेला स्यान चाङ सन् 629को गर्मी याममा भारतको उत्तरी भाग पुगेका थिए। त्यसपछि उनी भारतको मध्य भागमा पुगेर वौद्ध धर्मका छवटा पवित्र स्थलको भ्रमण गरेका थिए।

         सन 631मा स्यान चाङले भारतमा पर्ने नलान्द मन्दिरमा अध्ययन गर्नथाले। उनले पाँच वर्षसम्म वौद्ध धर्म-शास्त्रको अध्ययन गर्नुका साथै अर्को छ वर्षसम्म भारतका विभिन्न ठाँउहरुको भ्रमण गरेर दशौंजना गुरुहरुसँग शिक्षा लिएका थिए। उनी तत्कालीन वौद्ध धर्म सम्बन्धी सर्वोच्च विद्बान थिए। स्यान चाङले एक दिन एउटा वौद्ध धर्मसम्बन्धी सम्मेलनमा वौद्ध धर्मावलम्बीहरुद्बारा सोधिएका धेरै कठिन प्रश्नको जवाफ दिएका थिए।

         त्यसपछि भारतमा उनको नाम ठूलो चलेको थियो।

         सन 643को वसन्तमा स्यान चाङले दश वर्षभन्दा बढी समयमा संकलन गरेका वौद्ध धर्मका सूत्र, मूर्ति लिएर स्वदेश फर्के। तत्कालीन चीनका राजा थाङ थाइ चुङले स्यान चाडको स्वागत गर्न आफ्ना अधिकारीलाई पठाए। स्यान चाडले सरकारी अधिकारी बन्ने राजाको माँगलाई अस्विकार गरे। त्यसपछि स्यान चाङ छाङ आनमा रहेको "हुँ फु" मन्दिरमा बस्नथाले। राजा थाङ थाइ चुङको समर्थनमा उनले धेरै भिक्षु तथा विद्बानहरु बोलाएर वौद्ध धर्मको सूत्रलाई अनुवाद गर्ने संस्थाको स्थापना गरे र उन्नाइस वर्षसम्म अनुवादको काम गरे, जुन उन्नाइस वर्षसम्म चलेको थियो।

        उन्नाइस वर्षसम्मको अनुवादपछि उनले पचहत्तरवटा किताबका तीन सय पैंतीसवटा भागलाई अनुवाद गरेका थिए। ती किताबहरुमा उनले पाँचौं शताब्दीमा भारतको वौद्ध धर्मको सम्पूर्ण परिस्थिति बारे क्रमबद्ध रुपमा जानकारी गराउनुका साथै वौद्ध धर्मका सूत्रहरुमध्ये सबैभन्दा ठूलो सूत्र "ता पान रो चीङ"का छ सय भागको अनुवाद गरे। स्यान चाङको चिनियाँ भाषा र सँस्कृत भाषा उच्चस्तरीय भएकाले उनले अनुवाद गरेका लेखहरु सँस्कृतमा लेखिएको लेखको अर्थसँग मिलेका मात्र नभइ पढ्दा निकै मिठो र सरल पनि लाग्छ।

        स्यान चाङले एकातिर सूत्रको अनुवाद गरे भने अर्कातिर अरुलाई शिक्षा दिए। चीनको वौद्ध धर्मको इतिहासमा देखापरेको"फा स्याङ चुङ" उनले स्थापना गरेका हुन्। उनका जापानी चेला ताउ चाउ जापान फर्केपछि जापानमा "फा स्याङ चुङ" स्थापना गरे जुन हालसम्म चल्दैआएको देखिन्छ भने कोरियाली चेला युआन छले स्वदेश फर्केपछि वौद्ध शिक्षाको प्रचार-प्रसार गरे र कोरियामा "फा स्याङ चुङ"देखापर्‍यो।

        वौद्ध धर्म सम्बन्धी लेखहरुको रचनाबाहेक, स्यान चाङले आफ्नो अनुभव आफ्ना चेला प्यान चीलाई सुनाएका थिए र उनले लेखेका थिए। एक वर्षपछि "ता थाङ सी यु ची"नामक किताब पूरा भयो। यस किताबमा उनले दश वर्षभन्दा बढी अवधिमा भ्रमण गरेका एक सयभन्दा बढी मुलुकहरुलाई विभिन्न तहमा बाँडेर लेखिएको छन। यसमा ती मुलुकहरुको इतिहास, भूगोल, जातिहरु, मौसम तथा उत्पादन, सँस्कृति तथा राजनीति आदि विषय बारे लेखिएको छ। त्यो किताब अफगानिस्तान, पाकिस्तान, भारत तथा सम्पूर्ण मध्य-एशियाको प्राचीन इतिहास तथा भौगोलिक अवस्था सम्बन्धी अमूल्य सामग्री पनि हो। उन्नाइसौं शताब्दीदेखि यता, "ता थाङ सी यु ची"नामक किताबलाई फ्रान्सेली, अंग्रेजी, जापानी तथा जर्मन आदि धेरै मुलुकहरुका भाषामा अनुवाद गरिएको छ। आधुनिक पूरातत्वविदले यस किताब वमोजिम प्राचीन भारत तथा मध्य एशियाको इतिहास एवम् साँस्कृतिक भग्नावशेषको अध्ययन गरेर प्रशस्त उपलब्धि हासिल गरेका छन्। स्यान चाङको साँस्कृतिक असरले चीन तथा पूर्वको साँस्कृतिक इतिहासमा महत्वपूर्ण स्थान ओगटेको छ। अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा सर्बबिदित अनुवादक तथा वौद्ध धर्मका सिद्धान्तकार मात्र नभई एकजना प्रसिद्ध यात्री पनि हुन उनि। सत्र वर्षभित्र उनले पाँच हजार किलोमिटरको यात्रा गरेर एक सय दशवटा मुलुकको भ्रमण गरेका थिए। यो विश्वको इतिहासमा असाधारण यात्रा हो।

        स्यान चाङको काम आकर्षक भएकाले थाङ राज-वंशदेखि मानिसहरुले कलात्मक उपायले उनको कथालाई लेख्नेगरेको देखिन्छ। सोङ राज-वंशमा "ता थाङ सान चाङ छयु चीङ श ह्वा"प्रकाशित भयो। त्यसपछि मिङ राज-वंशमा "सि यौ ची" अर्थात् "पश्चिमको यात्रा" भन्ने उपन्यास देखा पर्‍यो। एक हजार वर्षदेखि यता उनको कथा चीनमा निकै लोकप्रिय छ।