चिनियाँहरुको खाद्य परम्परा

      चिनियाँहरुको जिभ्रोमा सधैं एउटा साधारण कुरो आइरहन्छ। त्यो के हो त भन्दाखेरि औषधी खाएर स्वस्थ बन्नुभन्दा खाद्य-पदार्थबाटै निरोगी बन्नु राम्रो हुन्छ। यस कुराबाट खाद्य-पदार्थमा पौष्टिक तत्वको बनौटका आधारमा, अथवा सन्तुलित खानाका आधारमा चिनियाँहरु निरोगी बन्नचाहन्छन भन्ने कुरा प्रष्ट हुन्छ। आर्थिक दृष्टिबाट हेर्दा कुनै मान्छेलाई अप्ठ्यारो भए तापनि उनीहरुले उचित वा सन्तुलित खाद्य-पदार्थको बन्दोबस्त गर्न सक्दो प्रयास गर्दैआएका छन् भने राम्रो आर्थिक अवस्थामा रहेका मानिसहरुले खाद्य-पदार्थहरुको गुणस्तरमा अझ ध्यान दिंदैआएका छन्। यसरी चिनियाँहरुमा दीर्घकालदेखि नै सन्तुलित खानाको परम्परा जीवन-यापनको अभिन्न अङ्ग बन्दैगएको देखिन्छ। त्यसको विकासको क्रममा मानिसहरु बीच खाद्य-पदार्थको आदान-प्रदानको चलन पनि शुरु भयो। यस क्रममा चाडवाडमा बेलामा के-के खानुपर्ने, धार्मिक अनुयायीहरुले के-के खानुपर्ने, जन्म दिवसको दिनमा के-के खानुपर्ने र बच्चाबच्ची पाएपछि के-के खानुपर्ने आदि-आदि कुराहरु चिनियाँहरुका लागि परम्परा बनिसकेका छन्।

        भोज-भतेर वा स्वागत-सत्कारका बेलामा के-के खुवाउनु पर्ने भन्ने कुरा मुख्य रुपमा सामाजिक आवत-जावत‌सँग सम्बन्धित छ। जस्तै नाता-कुटुम्ब र इष्ट-मित्र वा असल छिमेकीहरुले बच्चा पाएको बेला वा नयाँ घरमा सरेका बेला जस्ता राम्रा घटनाका समयमा मानिसहरु सधैं नै केही न केही कोसेली लिएर शुभकामना व्यक्त गर्न जान्छन। यसै बेला आगन्तुकहरुका सम्मानमा तिनलाई के-के खानेकुरा र के-के पेय पदार्थ खुवाउनु पर्छ भनेर घरपट्टिले विचार गर्छ र सकेसम्म मीठा र प्रशस्त खाने कुरा तयार गरेर पाहुनाहरुलाई सन्तुष्ट पार्ने कोशिश गर्दछ। सो भोजका क्रममा व्यापारका सम्बन्धमा कुराकानी गर्ने चलन छ। खाँदा-खाँदै पेट टन्न भइसक्छ र व्यापार सम्बन्धी कुरा पनि सम्पन्न भैसक्छ।

        विभिन्न ठाउँको चालचलन फरक-फरक भएको हुनाले पाहुनाहरुका सम्मान-सत्कार गर्ने चलन पनि फरक-फरक छ। प्राचीनकालमा पैचिङ्गमा पाहुनाहरुलाई चाउचाउ खुवाउने चलन थियो। त्यसको अर्थ पाहुनाहरुलाई जान नदिनु हो। पाहुनाहरु त्यहीं बसेमा उनीहरुप्रति हार्दिक भावना व्यक्त गर्ने उद्देष्यले ममचा खुवाउनु पर्थ्यो। नाता-कुटुम्ब र इष्टमित्रहरुसँग भेट्न जाने हो भने"पैचिङ्गको विशेषतायुक्त आठ प्रकारका खाने कुरा अर्थात् आठ किसिमका केक वा मिठाइ कोसेलीका रुपमा लिनुपर्थ्यो। दक्षिणी चीनका केही ग्रामीण क्षेत्रहरुमा पाहुनाहरु आएपछि तुरुन्तै चिया खुवाउनुका साथै भान्सा घरमा केही केक बनाउने वा कुखुराका तीन-चारवटा अण्डा पानीमा उमाली चिनी हालेर उनीहरुलाई खुवाउने चलन छ। कुनै-कुनै ठाउँमा पानीमा उमालिएको चामलको लेसिलो पीठोबाट बनाइएको खाद्य-पदार्थका चार-पाँचवटा पट्टीमाथि चिनी हालेर पाहुनाहरुलाई खुवाउने चलन पनि छ। उपर्युक्त कुरा सकिएपछि औपचारिक भोज शुरु हुन्छ।

         पूर्वी चीनमा पर्ने फु च्यान प्रान्तको छ्युआन चाउ क्षेत्रमा सबैभन्दा पहिले पाहुनाहरुलाई फलफूल खुवाउने चलन छ। स्थानीय बासिन्दाहरु त्यसलाई "थ्यान थ्यान" अर्थात् "गुलियो गुलियो" भन्दछन। त्यत्ति मात्र होइन, उनिहरु ती खाद्य-पदार्थहरुमा सुन्तलाका केही केस्रा राखी पाहुनाहरुलाई खुवाउँछन। किनकि स्थानीय भाषामा सुन्तलाको उच्चारण र मंगल शब्दको उच्चारण ठ्याक्क मिल्नेभएकाले त्यसको सेवन गर्नदिएर पाहुनाहरुलाई उनिहरुको जीवन सुन्तलाजस्तै गुलियो र मंगलमय होस् भन्ने शुभकामना व्यक्त गरिन्छ।

          पाहुनाहरुको सम्मानमा भोज खुवाउने सम्बन्धमा पनि विभिन्न ठाउँको चलन फरक-फरक छ। पैचिङ्ग नगरमा सबैभन्दा न्यूनतम स्तरको भोजमा "दुइवटा आठ" अर्थात आठवटा प्लेट र आठवटा कचौरामा तरकारीहरु हुनुपर्छ। प्लेटको तरकारी भोजको अगाडि तयार गरेर चिस्याइएको तरकारी हो भने कचौराको तरकारी भोजका अवसरमा भर्खरै पकाइएका तातो तरकारी हो। उत्तरी चीनमा पर्ने है लुङ्ग च्यान प्रान्तका बासिन्दाहरुले पाहुनाहरुको सम्मानमा तयार गर्नुपर्ने तरकारीहरुको संख्या दोब्बर अर्थात् हरेक किसिमको तरकारीको संख्या दोब्बर हुनु पर्दछ। त्यस बाहेक कुनै ठाउँमा पाहुनाहरुलाई भोज खुवाउँदा माछा पनि पकाइएको हुनुपर्छ। किनकि चिनियाँ भाषामा "माछा" शब्दको उच्चारण र "सम्पन्न जीवन" शब्दको उच्चारण एउटै भएकाले त्यस माध्यमबाट पाहुनाहरुको आगामी जीवन सम्पन्न होओस भन्ने कामना गरिन्छ। साधारण दिनमा विवाहका बेलाका "खाने-पिउने"प्रक्रिया नाना किसिमका छन। जस्तै, लमीले दुबै पक्षसँग सम्पर्क राख्ने भोज,केटा र केटी बीच भेट गराउने भोज, केटा र केटी बीचको विवाहका लागि केटी लिने-दिने कुराको निर्णय भएपछि ख्वाइने भोज,विवाह भोज एवम् उक्त समारोहपछि दुलही माइती फर्कने भोज आदि आदि। तिमध्ये विवाह भोज सबैभन्दा भव्य हुन्छ। उदाहरणका लागि, उत्तरी चीनमा पर्ने वल्लो शान्सी प्रान्तका केही ठाउँहरुमा विवाह भोजमा तयार गरिएका विभिन्न किसिमका तरकारीहरुको आआफ्नै अर्थ हुन्छ। त्यसमा पहिलो परिकार रातो मासुको बनाइएको हुन्छ र"रातो"रंगको अर्थ सु-समाचारले कोठा भरिदिने भन्ने अर्थ आउँछ। दोस्रो परिकार"समस्त घर सम्पन्न"हो र त्यसबाट परीवारका सबै सदस्यहरु भेला भई दुःख-सुखमा सधैं सँगसँगै बसिरहने भन्ने अर्थ लाग्छ। तेस्रो परिकार लेसिलो चामल,बयर,कमलको बियाँ,कटुस आदि आठ किसिमका सामग्री मिलाएर तयार पारिएको ठूलो ढाँचाको खाद्य-पदार्थ हो। त्यसको अर्थ दुलाहा र दुलही सयौं वर्षसम्म शान्तिपूर्वक मिलेर बस्नसकुन भन्ने हो। चीनको पूर्वी भेगमा पर्ने च च्यान प्रान्तका केही ग्रामीण क्षेत्रमा विवाह भोजमा सोह्रवटा, चौबीसवटा र छत्तीसवटा कचौरामा तरकारी तयार हुनुपर्छ भने शहर क्षेत्रमा पनि यो भोज भव्यखालको हुनुपर्छ। जे होस, ती सबैको अर्थ मंगल हो। जन्म दिवसका उपलक्ष्यमा आयोजित भोज बुढा-बुढीहरुले शुभकामना व्यक्त गर्ने र आशिर्वाद दिने भोज हो। त्यस अवसरमा प्रायजसो चौ चौ खाने चलन छ। त्यसलाई दीर्घायु चाउचाउ भनिन्छ। पूर्वी चीनमा पर्ने हाङ्ग चाउ नगर र च्यान सु प्रान्तको उत्तरी क्षेत्रका केही ठाउँहरुमा धेरैजसो दिउँसो चाउ चाउ खाने र बेलुक भोज खुवाउने चलन छ। हाङ्ग चाउ शहरका बासिन्दाहरुले चाउचाउ खाँदा हरेक मान्छेले आ-आफ्नो कचौराबाट केही चाउचाउ झिकेर जन्म दिवस मनाइरहेका बुढा वा बुढीको कचौरामा थपिदिने चलन छ। यसको अर्थ बुढा-बुढीहरुलाई दिर्घायुको कामना गर्नु हो। त्यसबाहेक, हरेक मान्छेले दुइवटा कचौराको चाउचाउ खानु पर्छ। तर कचौरामा टन्न पारेर राख्नु हुँदैन। नत्र भने मंगलको साटो अमंगलको अर्थ हुनजान्छ।