चीनको मिंग वंशको श सान लिंग समाधिस्थल प्राचीन कालमा भएको एउटा राज्य विप्लवसँग सम्बन्धित थियो। मिंग वंशका पहिला सम्राट चु युआन चांगले त्यति बेलाको राजधानी चीनको दक्षिण-पूर्वी क्षेत्रमा पर्ने नान चिंग शहरमा सारेका थिए। उनले आफ्नो सम्राटको पदलाई आफ्नो नातीलाई दिएको थिए। तर उनका चौथो छोरो चु लीले सम्राटको पद हासिल गर्नका लागि गृह-युद्ध गरेर अन्तमा सम्राटको पदमा आसिन भए। नान चिंग शहरमाथि कब्जा गरिएपछि श्री चु युआन चांगको नारा हराएको थियो भने हालसम्म पनि यो चीनको मिंग वंशमा भएको एउटा पहेली रहेको छ। श्री चु लीले सत्तामा आएपछि नान चिन सुरक्षित नभएको ठहर गरेर राजधानीलाई पेइचिंग सारेका थिए। श्री चु लीले धेरै पटकको छनौटपछि अन्त्यमा पेइचिंगको उत्तर-पश्चिमी कछाड क्षेत्रमा रहेको एउटा स्थानमा आफ्नो समाधिस्थल निर्माण गराएका थिए। सो क्षेत्रको दृश्यावली सुन्दर हुनुका साथै त्यहाँ प्रहार गर्न पनि निकै गाह्रो छ। श्री चु लीले आफ्नो समाधिस्थललाई छांग लिंग भन्ने नाम राखे। सन 1409 देखि 1644 सम्म दुइ सय वर्षभन्दा बढी समय लगाएर निर्माण गरिएको सो छांग लिंग समाधिस्थलमा मिंग वंशका तेह्रजना सम्राटहरुलाई समाधिष्ट गरिएको थियो। यस स्थानमा चीनको मिंग वंशका सम्राटहरुको समाधिस्थलहरुको समूह रहेकाले यसलाई श सान लिंग अर्थात तेह्रवटा समाधिस्थलहरु भनिन्छ।

　　श सान लिंगको मध्ये भागमा सम्राटको प्रतिष्ठाको प्रतिनिधित्व गरिएको एउटा "देव-मार्ग" छ। समाधिस्थलको अगाडि ढोकामा एउटा ठूलो ढुंगाको स्तम्भ छ। चार सय पचास वर्षभन्दा पूरानो सो स्तम्भ अझै पनि पूर्ण रुपमा सुरक्षित छ। सो स्तम्भमा कुँदिएको चित्र पनि राम्रो देखिन्छ। यो नै चीनको मिंग र छिंग वंशदेखि यता दुर्लभ देखिएको ढुंगाको स्तम्भ वास्तु हो। सो स्तम्भको नजिकै सो समाधिस्थलको अगाडि एउटा ढोका— ता कुँ मन ढोका छ। यो नै सो समाधिस्थलको पहिलो ढोका हो, साथै पहिले स्रम्राटहरुले पूजा-आजा गर्दा पुग्नुपर्ने ढोका पनि हो। सो ता कुँ मन ढोकादेखि पहाडसम्म पुगेको लगभग चालिस किलोमिटर लामो भित्ता छ। सो भित्तामा दशवटा बुर्जाहरु छन। तिनताका समाधिस्थलको सुरक्षा गर्नका लागि हरेक बुर्जामा बढी सैनिकहरु तैनाथ गरिन्थ्यो। श सान लिंग समाधिस्थलमा च्येन, युआन र वै नामका ठाउँहरु छन। च्येन भनेको पूजा-आजा सम्बन्धी मामिला चलाउने अधिकारिहरु बस्ने ठाउँ हो। युआन भनेको पूजा-आजामा प्रयोग गरिने फल-फूलको खेती-पाती गर्ने व्यक्तिहरु बस्ने ठाउँ हो। र वै भनेको सो समाधिस्थलको सुरक्षा गर्ने सैनिकहरु बस्ने ठाउँ थियो।

देव-मार्ग

　       सम्राटहरुले दीर्घकालीनसम्म आफ्नो समाधिस्थलको संरक्षण गर्न केही अनौठा कथा बनाउनुका साथै आफ्नो समाधिस्थललाई ढाकेका पनि थिए। त्यसैले विभिन्न समाधिस्थलहरुको भूमिगत भवन गोप्य हुन्छ। श सान लिंग समाधिस्थलको समूहमा तिंग लिंग भन्ने समाधिस्थल सबैभन्दा गोप्य तरिकाले बनाइएको छ। त्यसको भूमिगत भवन बारे पहिले कसैलाई पनि थाहा थिएन। सन 1956 को मे महिनामा चीनका पूरातत्वविदहरुले तिंग लि‌ग समाधिस्थलको भूमिगत भवनको उत्खनन गरेका थिए। सो भूमिगत भवनको कूल क्षेत्रफल एक हजार एक सय उनान्साठी वर्गमिटर छ। त्यसमा अगाडि, मध्यमा, पछाडि, बायाँ र दायाँ गरी पाँचवटा कक्षहरु छन। र यी सबै कक्षहरु ढुँगाद्बारा बनाइएका छन। यसको मध्य कक्षमा तीनवटा ढुंगाका स्तूपहरु छन। यसको पछाडिपट्टिको कक्ष नै सो भूमिगत भवनको मुख्य भाग हो। सोही कक्षमा तीनवटा कफिनहरु छन। मध्येमा राखिएको कफिन निकै ठूलो छ। यो नै मिंग वंशका सम्राट चु यी च्युनको शव राखिएको कफिन हो। त्यसका बायाँ र दायाँतिर राखिएका कफिनहरु उनका दुइजना रानीका हुन। यसका साथै सो कक्षमा उनीहरुका साथमा गाडिएका छब्बिसवटा बाकस, केही जेडहरु र कला वस्तुहरु पनि छन। तिंग लिंगको उत्खननका क्रममा तीन हजारभन्दा बढी अमूल्य पूरातात्त्विक वस्तुहरु फेला पारिएका छन। यसमा रंगीचंगी बुन्ने वस्तु, पोशाक, कुशलता साथ बनाइएका सुनका गहना, जेड र चिनियाँ माटोद्बारा बनाइएका वस्तुहरु छन। चीनको मिंग वंशको कला वस्तुबारे अध्ययन गर्नका लागि यी वस्तुहरुको ठूलो महत्व छ।

मिंग वंशको श सान लिंगमा पुरातत्व-सामग्री