ली च्यांग प्राचीन शहर

            ली च्यांग प्राचीन शहर दक्षिण-पश्चिमी चीनको युन नान प्रान्तको ली च्यांग ना सी जातीय स्वायत्त जिल्लामा पर्दछ। त्यसको स्थापना सोंग वंशको अन्त्य र युआन वंशको आरम्भमा भएको थियो। यो प्राचीन शहर युन नान र क्वै चौ पठार भूमिमा अवस्थित छ र यसको उचाइ समुद्र सतहदेखि दुइ हजार चार सय मिटरभन्दा बढी छ। ली च्यांग शहरको कूल क्षेत्रफल 3.8 वर्ग किलोमिटर छ। त्यहाँ युगौं युगदेखि नै प्रसिद्ध बजार, गाउँ-बस्ती नै थिए। हाल सो शहरमा 6200 भन्दा बढी परीवारको बसोबास रहेको छ भने त्यहाँ जम्मा 25 हजारभन्दा बढी बासिन्दाहरु छन। तीमध्ये प्रायजसो ना सी जातिका मानिसहरु छन। तीस प्रतिशत बासिन्दाहरु गहना बनाउने, कपडा बनाउने र रक्सी बनाउने आदि परम्परागत हस्तकला व्यवसाय र वाणिज्य सम्बन्धी पेशामा संलग्न छन।

(चित्र:ली च्यांग प्राचीन शहरका वास्तु कल)

  ली च्यांग प्राचीन शहरको पछाडिपट्टि पहाड छ भने त्यसको अगाडिबाट खोला बगिरहेको छ। भुइँमा रातो इंट ओछ्याइएको छ। यी इंटहरु विभिन्न ढाँचाका छन। यीनीहरु शहरको समष्टिगत वातावरणसित ज्यादै मिलेको देखिन्छ। शहरको केन्द्रमा अवस्थित स फाँग चे सडकले ली च्यांग प्राचीन शहरको प्रतिनिधित्व गरेको छ।

चित्र:ली च्यांग प्राचीन शहर

चित्र:ली च्यांग प्राचीन शहरको केन्द्रमा रहेको पुरानो सडक

  ली च्यांग प्राचीन शहरमा ठूला र साना पुलहरुको संख्या जम्मा 354 छ। त्यसको अर्थ के हो भने प्रत्येक वर्ग किलोमिटरमा 93 वटा पुल पर्दछन्। ती पुलहरुको आकार भिन्नाभिन्नै किसिमको छ। तीमध्ये छ्वै पुल, ता श पुल, वान छ्येन पुल, नान मन पुल, मा आन पुल र रन शौ पुल तुलनात्मक रुपमा बढि प्रसिद्ध छन। ती पुलहरु सबै मिंग र छिंग वंशमा निर्माण गरिएका थिए। तीमध्ये स फांग चे सडकदेखि पूर्वतिर एकसय मिटर टाढा पर्ने ता श पुल सबैभन्दा प्रसिद्ध छ।

(चित्र:ली च्यांग प्राचीन शहरको रमणीय दृश्य)

             प्राचीन शहरमा रहेको "मु फु" भवन पहिले ली च्यांगका स्थानीय नाइके श्री मुको भवन थियो। त्यसको निर्माण युआन वंशमा भएको थियो। सन् 1998 मा पुन:निर्माण गरिएपछि त्यसलाई "प्राचीन शहरको संग्रहालय" बनाइएको छ। "मु फु" भवनमा ठूला वा साना कोठाहरुको संख्या 162 छ। कोठामा प्राचीन कालका विभिन्न वंशका सम्राटहरुले दिनुभएका बोर्डहरु झुण्ड्याइएका छन। यी बोर्डहरुबाट श्री मुका परीवारको समृद्ध इतिहास प्रतिबिम्बित गरिएको छ।

          शहरमा रहेको फु को मन्दिरमा भएको "उ फंग भवन" मिंग वंशमा निर्माण गरिएको थियो। यो भवन बीस मिटर अग्लो छ। यसको आकार उडिरहेका पाँचवटा रङ्गीचङ्गी फिनिक्स जस्तै भएकाले त्यसलाई "उ फंग भवन"अर्थात पाँचवटा फिनिक्स भवन भनिन्छ। भवनका भित्तामा धेरै सुन्दर र कुशल चित्रहरु बनाइएका छन। यस भवनमा हान, तिब्बत र ना सी आदि जातिहरुको वास्तु कलाको शैली पनि समावेश छ जुन चीनको प्राचीन कालको वास्तु कलाको मूल्यवान वस्तु र विशेष उदाहरण हो।

          पाइ शा बासिन्दाका वास्तुहरु ली च्यांग प्राचीन शहरदेखि आठ किलोमीटर उत्तरमा अवस्थित छन। त्यो सोंग र युआन वंश कालमा ली च्यांग क्षेत्रको राजनैतिक, आर्थिक तथा साँस्कृतिक केन्द्र थियो। पाइ शा बासिन्दाका वास्तुहरु दक्षिणदेखि उत्तरसम्म फैलिएका छन। त्यसको केन्द्रमा एउटा चोक छ। चारवटा सडक सो चोकबाट चारैतिरसम्म फैलिएको दृश्य ज्यादै विशेषतायुक्त छ। यी वास्तुहरुको विकासले पछि ली च्यांग प्राचीन शहरको कूल वातावरणको जग बसालेको थियो।

            शु ह बासिन्दाको वास्तुहरु ली च्यांग प्राचीन शहरदेखि चार किलोमिटर उत्तर-पश्चिमी भागमा पर्दछन। यो ली च्यांग प्राचीन शहरको एउटा सानो बजार पनि हो। त्यहाँ रहेका भवनहरुको आकार ली च्यांग प्राचीन शहरमा पर्ने स फाँग चे सडकका भवनको जस्तै देखिन्छ। वास्तुहरुको बीचबाट छिंग लोंग खोला बगिरहेको छ। मिंग वंशमा निर्माण गरिएको छिंग लोंग पुल त्यो खोलामाथि अझै सुरक्षीत छ। छिंग लोंग पुल ली च्यांगमा रहेको सबैभन्दा ठूलो ढुङ्गे पुल हो।

             ली च्यांग प्राचीन शहरको इतिहास लामो छ र यसको प्राकृतिक दृश्य मनमोहक छ। यहाँ पडाही क्षेत्र र खोला बगिरहेको शहरको दृश्य मिल्दोजुल्दो छ। यहाँ हान, पाई, यी र तिब्बत लगायतका जातिहरुको विशेषता मौजुद रहनुका साथै नासी जातिको आफ्नै विशेषता पनि छ। ली च्यांग प्राचीन शहर चीनको वास्तु-इतिहास र साँस्कृतिक इतिहासको अध्ययनका लागि महत्वपूर्ण सम्पत्ति हो। ली च्यांग प्राचीन शहरमा विभिन्न जातिको परम्परागत सँस्कृति र ना सी जातिको समृद्धि र विकासको नमूना रहेको छ। यो मानव जातिको साँस्कृतिक विकासको अध्ययनका लागि महत्वपूर्ण ऐतिहासिक सामग्री पनि हो।

  

चित्र:ली च्यांग शहरमा रहेका ना सी जातिका बूढीहरु

"स फाँग चे" सडक छेउमा बसेको भवन"

   ली च्यांग प्राचीन शहर एउटा ऐतिहासिक र साँस्कृतिक प्रसिद्ध शहर हो। यस शहरमा स्थानीय इतिहास र सँस्कृति तथा जातिको रीतीरिवाज जताततै स्पष्ट देखिन्छ। यस शहरबाट बग्ने खोला, विशेष ढाँचाका वास्तुहरु आदिले बस्नका लागि अनुकुल वातावरण तयार पारेका छन। यस शहर र चीनका अरु ऐतिहासिक-साँस्कृतिक प्रसिद्ध शहरका बीच धेरै फरक छ। ली च्यांग शहरको अर्को महत्वपूर्ण विशेषता अल्पसंख्यक जातिको बसोबास हो। यस शहरले मानव जातिको इतिहासमा शहरको निर्माण र मानव जाति स्वयमको विकासको अनुसन्धानका लागि महत्वपूर्ण र मूल्यवान सामग्री उपलव्ध गराएको छ जुन चीन तथा विश्वकै सम्पत्ति हो।

(चित्र:ली च्यांगमा बग्लने यांग सी नदीको दृश्य)

  ली च्यांग प्राचीन शहर प्राकृतिक दृश्य र कलाको राम्रोसँग सम्मिश्रण भएको शहर हो। सन् 1997 को डिसेम्बर महिनामा साँस्कृतिक सम्पत्तिका सम्बन्धित मापदण्ड अनुसार ली च्यांगलाई "विश्व सम्पदा सूची"मा समावेश गरिएको छ। विश्व सम्पदा परिषद्ले के मूल्यांकन गरेको छ भने: ली च्यांग प्राचीन शहरले प्राचीन कालको दृश्यलाई राम्रोसँग संरक्षित गरेको छ। त्यहाँका वास्तुहरुको पनि आफ्नै विशेषता छ। त्यहाँ विभिन्न जातिको साँस्कृतिक विशेषता मौजुद रहेकाले यो विश्व प्रख्यात छ। ली च्यांग प्राचीन शहरमा पानीको आपूर्ति सम्बन्धी पूरानो प्रणाली पनि संरक्षित राखिएको छ। चारैतिर फैलिएको यस प्रणालीले हालसम्म पनि आफ्नो भूमिका निर्वाह गरिरहेको छ।