सुन्दर बाँदर राजा

          यस वर्ष अर्थात् सन् 2015 चीन र नेपालबीचको दौत्य सम्बन्ध स्थापनाको साठीऔं वार्षिकोत्सव मात्र नभएर चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो सिआरआई नेपाली सेवा प्रसारणको चालीसौं वार्षिकोत्सव पनि हो। हाल चिनियाँ प्रसिद्ध कलाकार "पश्चिमको यात्रा" सँस्कृति र बाँदर ओपेराको उत्तराधिकारी लिउ स्याउ लीङ्ग थुङ्ग अर्थात् पात्र नामः सुन उ खुङ्गले हाम्रो चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको नेपाली सेवाका सम्वाददातालाई अन्तर्वार्ता दिँदै आफ्नो नेपालसित जोडिएका भावना प्रस्तुत गर्नुभयो।

नेपाल, जीवनमा जान चाहेको सबैभन्दा मन पर्ने स्थल

           दुई हजार पाँच सय वर्षभन्दा अघि शाक्यमुनी बुद्ध नेपालको लुम्बिनीमा जन्मिएका थिए। त्यसपछि उनले भारतभूमिमा तपस्या र अटुट अभ्यासमार्फत् अन्ततः बुद्धत्व प्राप्त गरी प्राणी जगतको दुःख निवारण गरेका थिए। एक हजार वर्ष अघि प्राचीन चीनको थाङ वंशका महान बौद्ध भिक्षु व्हेन साङले प्राचीन भारतमा बौद्ध धर्मशास्त्रको ज्ञानको खोजीमा दश हजार किलोमिटरभन्दा बढी सुदूर यात्रा गर्दै विविध चुनौती तथा कठिनाइको सामना गरेका थिए। पाँच सय वर्षअघि चिनियाँ लेखक उ छङ्ग एनले भिक्षु व्हेन साङको पश्चिमको यात्रालाई आधार बनाएर विश्व प्रसिद्ध भगवान तथा राक्षस उपन्यास《पश्चिमको यात्रा》बनाए। गत शताब्दीको असी दशकमा बाँदर ‌ओपेराका उत्तराधिकारी लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्गले आफ्नो उत्कृष्ट अभिनयद्वारा पश्चिमको यात्राको मुख्य भूमिका सुन उ खुङ्गलाई सक्रिय तथा फूर्तिलो रुपमा पर्दामा उतारिएको छ। जसबाट स्वदेशी तथा विदेशी सर्वसाधारणले वास्तविक रुपमा सुन उ खुङ्ग र पश्चिमको यात्रा》बारे थाहा पाउन सहज भएको छ। त्यसैकारण आजीवन पश्चिमको यात्रा संस्कृतिको प्रचारप्रसार कार्यमा कार्यरत् लिउको विचारमा नेपाल सधैं नै स्वप्नस्थल जस्तै बनेको छ। उहाँले यसरी भन्नुभयो: म एक बौद्धधर्मालम्वी हुँ। साथै"पश्चिमको यात्रा"भन्ने टेलिभिजन नाटकमा सुन उ खुङ्गको भूमिका निर्वाह गरें। सुन उ खुङ्ग र बुद्धबीचको अविच्छिन्न सम्बन्ध भएको कारणले मलाई सबैभन्दा जान मन पराएको स्थलको रुपमा नेपाल परेको हो। हाल हाम्रा अधिकाँश चिनियाँ जनताको विचारमा नेपाल एक प्राचीन सभ्यता भएको मुलुक हो अनि नेपालीमा मैत्रीपूर्ण भावना पनि छ। त्यसैले नेपाली जनतासँग घनिष्ट सम्पर्क तथा आदानप्रदान गर्दै आफ्नो प्रभाव शक्तिले चीन र नेपालबीचको मित्रताका लागि केही खास तथा प्रभावकारी योगदान गर्नसक्ने आशा मैले लिएको छु।

उनीहरुको अनुहारमा सम्पूर्ण रुपमा मैत्रीपूर्ण भावना छ

            कलाकार लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्ग र चीनका लागि नेपाली राजदूताबासबीच हाल हार्दिक आवतजावत र मित्रता कायम भएको छ। यो मित्रता बुद्धसँग सम्बन्धित भएका कारण स्थापित भएको हो। सन्2007 मा पल्लो शान्सीको सि आनमा आयोजित एक बौद्ध धर्म अनुसन्धान गोष्ठीमा लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्गले तत्कालीन नेपाली राजदूत टङ्कप्रसाद कार्कीसँग भेटेर बौद्ध धर्मको सँस्कृतिका विषयमा एक उत्साहपूर्ण वैचारिक आदान प्रदान गर्नुभएको थियो। त्यसपछिको निरन्तर आवतजावतमा लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्ग र नेपाली राजदूत तथा राजदूतावासका कर्मचारीसँग गहिरो मित्रता कायम भएको हो। सन् 2009 मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालको चीन भ्रमणको अवधिमा कलाकार लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्ग नै नेपाली प्रधानमन्त्रीसँग भेट्न दुतावास पुग्ने एक मात्रै चिनियाँ कलाकार हुनुभयो।

            चीनका लागि वर्तमान नेपाली राजदूत महेश कुमार मास्केले पनि लिउलाई निकै सम्मान दिनुका साथै एक खुशीको कुरा सुनाउनुभएको छ। त्यो भनेको हाल नेपालका सम्बन्धित संस्थाले लिउद्बारा अभिनित नाटक《पश्चिमको यात्रा》लाई नेपाली भाषामा अनुवाद गर्ने काम भैरहेको छ। यस टीभी नाटक नेपालमा ‌औपचारिक रुपमा प्रसारण हुने बेलामा कलाकार लिउले नेपालको भ्रमण गर्नसक्ने आशा राजदूत मास्केले गर्नुभएको छ। साथै कलाकार लिउद्बारा मुख्य रुपमा अभिनय गरिएको र चीन अमेरिकाको सहयोगमा बनाइने पश्चिमको यात्रा भन्ने धार्मिक श्रृङ्खलाप्रति पनि राजदूत मास्केले निकै ध्यान दिनुभएको छ। उहाँको आशा छ: यस चलचित्रबाट विश्वका अझ बढी जनताले पश्चिमी यात्रा संस्कृति र बुद्ध धर्म संस्कृतिबारे जानकारी लिन सक्नेछन्। नेपाली राजदूतवाससँगको मित्रताप्रति लिउले यसरी भन्नुभयो: चीनका लागि नेपाली राजदूतवास ठूलो होइन तापनि यसबाट नेपालको परम्परागत जातीय सँस्कृतिको मोह केन्द्रीय रुपमा अभिव्यक्त भएको छ। राजदूतावासका कर्मचारीहरुसँगको आवतजातवतमा केवल उनीहरुको अनुहारमा नै चिनियाँ जनताप्रतिको हार्दिक तथा मैत्रीपूर्ण भावना रहेको देख्न सकिन्छ।

स्वदेशी मौलिकता कुनै पनि दोश्रो कुराले पूर्ति गर्न सक्दैन।

          《पश्चिमको यात्रा》मा सुन उ खुङ्गले भिक्षु थाङ्ग स्वान चाङ्गसँग पश्चिमी यात्रा गर्दा अत्याधिक चुनौतीको समाधान गर्छ अनि अन्तमा बुद्ध बन्दछ। सुन उ खुङ्ग यस भूमिकाको रचना बुद्ध धर्मसित घनिष्ट रुपमा सम्बन्धित छ। सबैलाई थाहा छ：हिन्दू धर्ममा पनि एक बाँदर अर्थात् हनुमान छन्। भिक्षु व्हेन साङले प्राचीन भारतबाट बुद्धशास्त्र ल्याउनुका साथै त्यहाँको संस्कृति，लोक कथा र ऐतिहासिक लिखित प्रमाण पनि चीनमा भित्र्याउनुभएको थियो। त्यसदेखि एक हजार वर्षपछि उ छङ्ग एनले तत्काल चीनमा फैलिएको बाँदर राजासित सम्बन्धित लोक कथाबमोजिम《पश्चिमको यात्रा》 नामक पुस्तक रचना गर्नुभएको हो। 《पश्चिमको यात्रा》को सुन्दर बाँदर राजा हनुमानभन्दा फरक छ भने एक चिनियाँ रगत बोकेर लामो ऐतिहासिक जातीय सँस्कृतिको प्रतिनिधित्व गर्ने पात्र हो। लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्गको विचारमा सुन उ खुङ्ग र हनुमानको सम्बन्ध दाजुभाइको जस्तै हो। यी दुई पात्र चीन र नेपालबीचको साँस्कृतिक आदानप्रदानमा एक पुल बन्नसक्ने छन्।

           शाङ्गहाइ लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्ग कला संग्रहालय र व्हाइ आन सुन्दर बाँदर राजा कला संग्रहालयमा विभिन्न सामग्रीबाट बनाइएका विविध आकारका हनुमान कलाकृति प्रदर्शनी गरिन्छ। यी सबै कलाकृति लिउ स्याउ लिङ्ग थुङ्गका साथीहरुद्बारा नेपालबाट संग्रह गरिएका हुन्। यसप्रति लिउले भन्नुभयो： मेलमिलाप खोज्दा फरक विशेषता पनि राख्नुपर्छ। मेरा कला संग्रहालयमा सुन उ खुङ्ग र हनुमान यी दुई पात्रको संयुक्त प्रदर्शनीबाट चीन र नेपालका जनताबीचको मित्रता अभिव्यक्त हुनसक्छ। नेपाल एक धनी मुलुक होइन तर यससँग अन्य मुलुकबाट प्रतिष्थापन गर्नै नसकिने विशेषता छ। नेपालको पर्यटन र सँस्कृति व्यवसायले भविष्यमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने छ। मैले संग्रह गरेका यी नेपाली कलाकृति गुणस्तरीय होस् वा प्रविधि सबै विश्वका लागि उच्चस्तरीय हुन्।

सधैं बोलिरहनु भन्दा गरेर देखाउनु नै उपयुक्त हुन्छ।

           सन्2014 मार्च 27 तारिख चिनियाँ राष्ट्राध्यक्ष सी चिन फिङ्गले फ्रान्समा अवस्थित संयुक्त राष्ट्रसंघीय शैक्षिक, वैज्ञानिक तथा सांस्कृतिक संगठन युनेस्कोको मुख्यालयमा विशेष गरी भिक्षु व्हेन साङको पश्चिमको यात्रा जस्तै अन्य मुलुकको संस्कृतिलाई टिपेर स्वदेशी संस्कृतिसँग मिलाउने भावना व्यक्त गर्नुभएको थियो। चिनियाँ राष्ट्रिय नेताले विश्वसमक्ष चीनको धार्मिक संस्कृतिबारेमा जोड दिनुभएको यो पहिलो पटक हो। जसबाट चीनले धर्मलाई निकै सम्मान दिँदै धार्मिक साँस्कृतिक आदानप्रदानको प्रोत्साहन दिएको अभिव्यक्त भएको लिउको ठहर छ।

           हाल धेरैजसो चिनियाँहरुले नेपालसितको छाप शाक्यमुनिको जन्मथलो वा हिमालयका दृश्यमा मात्रै केन्द्रित गरिराखेको पाइन्छ। तर नेपालको इतिहास,सँस्कृति र मानवीय जीवन सम्बन्धी चासो कम देखाएको जस्तो लाग्छ। यसप्रति लिउले निःशूल्क र विना पूर्वाग्रह चीन र नेपालबीचको मैत्रीपूर्ण आदानप्रदान र सम्झनाका लागि एक दूतको रुपमा प्रयास गर्ने आशा गर्नुभएको छ। साथै उहाँले यस सम्बन्धमा दुईटा रचनात्मक सुझाव प्रस्तुत गर्नुभयो। ती दुई सुझावमा एक: चीनमा आफ्नो प्रभावकारी शक्तिद्बारा नेपालको प्रचारप्रसार मूलक वृत्तचित्र बनाउनु हो। दुई: 《पश्चिमको यात्रा》र सुन उ खुङ्ग तथा हनुमान यी दुई पात्रले यी दुबै मुलुकका जनताबीचको सम्झना तथा आवतजावतलाई मजबुत बनाउनु हो।

           अवसर पाएमा मैले चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो,केन्द्रीय टेलिभिजन स्टेशन जस्तै स्वदेशी मुख्य सञ्चार माध्यममार्फत् नेपालको संस्कृति र पर्यटनका लागि केही प्रचारप्रसारको काम गर्नसक्छु। साथै हाम्रो《पश्चिमको यात्रा》टीभी नाटकलाई औपचारिक बाटोमार्फत् प्रसारणका लागि नेपालमा भित्र्याउने छ। प्रसारणको अवधिमा मलाई नेपालको भ्रमण गर्ने इच्छा छ। मेरो विचारमा सँधै बोलिरहेर मात्रै हुँदैन बरु केही वास्तविक रुपमा गरेरै देखाउन सक्नुपर्छ।

दुई मुलुकबीचको आदानप्रदानमा किशोरकिशोरी र युवायुवतीबीचको आदानप्रदान सबैभन्दा महत्वपूर्ण

            संस्कृति विश्वका विभिन्न जातिको साझा धन हो। भविष्य संसारको उत्तराधिकारीको हैसियतले किशोरकिशोरी र युवायुवतीसँग महत्वपूर्ण कर्तव्य र जिम्मेवारी रहेको छ। चीन र नेपालबीचको साँस्कृतिक आदानप्रदानमा यी दुबै मुलुकका जनता विशेष गरी किशोरकिशोरी र युवायुवतीले आपसी सम्पर्क र आदानप्रदान गर्नुपर्छ। यसप्रति स्वदेश तथा विदेशका एक सयभन्दा बढी विश्वविद्यालयमा भाषण दिनुका साथै विविध युवायुवती साँस्कृतिक आदानप्रदान कार्यक्रममा दूतको रुपमा भाग लिनुभएको लिउले गहन अनुभव गर्नुभयो: यस सम्दर्भमा मेरो सम्पूर्ण विश्वास छ। मेरो आशा छ:स्थानीय नेपाली सञ्चार माध्यमसँग सहयोग गरेर चिनियाँ सँस्कृतिलाई नेपाली युवायुवतीसमक्ष पुर्‍याउनुका साथै नेपालको संस्कृतिलाई पनि चिनियाँ युवायुवतीसमक्ष प्रचार प्रसार गर्न सकिनेछ। साथै मलाई नेपाली विश्वविद्यालयमा भाषण गर्ने मन छ। नेपाली युवायुवतीसमक्ष बौद्ध धर्म र सुन उ खुङ्ग तथा हनुमानबीचको ऐतिहासिक सम्बन्ध भन्ने दृष्टिकोणबाट मन्तव्य राख्न मन छ।

चीन र नेपालबीचको दौत्य सम्बन्ध स्थापनाको 60औं वार्षिकोत्सवको शुभकामना

           सन्2015 चीन र नेपालबीचको दौत्य सम्बन्ध स्थापनाको साठीऔं वार्षिकोत्सव मात्र नभएर चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको नेपाली सेवाको 40 औं जन्मदिवस पनि परेको छ। यसप्रति लिउले चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको नेपाली सेवामार्फत् आफ्नो शुभकामना सन्देश दिनुभएको छ: चीन र नेपालबीचको दौत्य सम्बन्ध स्थापित भएको साठीऔं वार्षिकोत्सव र चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको नेपाली सेवाको 40औं जन्मदिवस आउन लागेको घडीमा चीन र नेपालबीचको एक मैत्रीपूर्ण साँस्कृतिक दूतको रुपमा मैले यी दुवै मुलुक दीर्घकालीन मैत्रीपूर्ण छिमेकी र साथी बन्ने शुभकामना दिन्छु। साथै यी दुबै मुलुकबीचको सांस्कृतिक र मानवीय भावना आदान प्रदानका लागि नेपाली कलाकारहरुसँग सहकार्य गर्नसक्ने आशा पनि मैले गरेको छु।