चालु वर्ष 2072 लाई हामी सबै नेपालीहरू नेपाल-चीनबीच कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापनाको 60औँ वर्षको रूपमा अत्यन्त धूमधाम र हर्षोल्लासका साथ मनाइरहेका छौँ । यो हामी नेपालीहरूका लागि साँचो अर्थमा एउटा महान् चाड र उत्सव हुन पुगेको छ । यी दुई देशबीचको सम्बन्ध पञ्चशीलको सिद्धान्तका आधारमा अत्यन्त फलदायी, आत्मीय र पारस्परिक लाभ तथा सहयोगका आधारम हरेक क्षण नयाँ उचाइ लिँदै अघि बढ्दै छ । सामरिक शक्तिका हिसाबले, आर्थिक क्षमता र शक्तिको हिसाबले, राजनीतिक प्रभावका हिसाबले, भौगोलिक आकार र जनसंख्याका हिसाबले, विकास समृद्धि र सामाजिक न्यायका हिसाबले चीनसँग नेपालको तुलना असंभव छ । यस्तो वस्तुगत यथार्थ हुँदाहुँदै पनि नेपाल र चीनबीच यो 60 वर्षको सम्बन्धको इतिहासमा कुनै उतारचढाव वा अमिलोपन वा शंका उपशंका वा अमैत्रीपूर्ण सोच वा नकारात्मक चिन्तन उत्पन्न नहुनु यो नै देश र दुनियाँका लागि एउटा अनुपम नमूना हो कि संसारका एउटा अत्यन्त ठूला तर अर्को अत्यन्त साना देश आपसी सहयोग र लाभका आधारमा कसरी आफना द्बिक्षीय सम्बन्धलाई प्रगाढ र फलदायी बनाउन सक्दछन् । चीनमा सन्1949 मा सामन्तवाद-साम्राज्यवाद विरोधी नयाँ जनवादी क्रान्ति सम्पन्न भएको चिनियाँ इतिहास छ । यो क्रान्ति चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको नेतृत्वमा सम्पन्न भएको पुँजीवादी क्रान्ति हो, जसले लामो समयको परिश्रम र प्रयासबाट समाजवादमा प्रवेश गरी अहिले समाजवाद निर्माणको उच्चतम चरणमा प्रवेश गरेको हो । चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले यसलाई 'चिनियाँ विशेषताको समाजवाद' भन्न उचाउँदछ । चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी र जनताले क्रान्तिलाई रक्षा गर्न र समाजवादका लागि जग निर्माण गर्न सन् 1949 देखि 1965 सम्म कडा मेहनत गरेका हुन्। तर सन्1966 देखि 1976 सम्मको अवधि पार्टी र जनताका निम्ति निकै चुनौतीपूर्ण र दुखद रहेको चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको विश्लेषण रहेको पाइन्छ । तर सन्1976 पछि चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले देशको आर्थिक विकास र समृद्धिमा चामत्कारिक फड्को मारेको संसारले नै स्वीकारेको छ । यो अवधिमा चिनियाँ अर्थव्यवस्थाले दोहोरो अंकको आर्थिक वृद्धिदर प्राप्त गर्न र चीनलाई दुनियाँकै दोस्रो सबभन्दा ठूलो अर्थव्यवस्था बनाउन सफलता प्राप्त गरेको छ । यही अवधिमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी र सरकारले उच्चस्तरको सामाजिक न्याय प्राप्त गर्न र समाजमा विद्यमान गरिबी र असमानताको खाडललाई पुर्न व्यापक सफलता प्राप्त गरेको छ । चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका एकजना सर्वमान्य नेता र आधुनिक चीनका प्रणेता र मार्गदर्शक देङ सियाओ पिङले भन्नुभएको छ-'बिरालो कालो होस् कि सेतो त्यसको अर्थ छैन, अर्थ यसमा छ कि त्यसले मुसा मार्छ कि मार्दैन ।' यो अत्यन्त अर्थपूर्ण उक्ति चिनियाँ समाजमा अत्यन्त लोकपि्रय बनेको छ । सोभियत मोडलको समाजवाद समाप्त भयो । पूर्वी युरोपीय मोडलको समाजवाद समाप्त भयो तर चीन, भियतनाम, क्युबा जस्ता मुलुकहरूमा समाजवाद किन अजर र अमर भयो ? गुदी कुरा यहीँ नजिक छ । चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले बारम्बार भन्ने गरेको छ कि 'चीनमा हामी चिनियाँ विशेषता अनुसारको समाजवाद निर्माण गर्दैछौँ ।' यसले के पुष्टि गर्दछ भने माक्र्सवाद, लेनिनवाद र माओ विचारधारा संसारमा शोषण र उत्पीडनको विरुद्ध लड्न र एउटा शोषण र विभेदरहित समाज निर्माण गर्न एउटा मार्गदर्शक सिद्धान्त मात्रै हो, कुनै सूत्र होइन । यो एउटा यान्त्रिक विज्ञान नभएर सिर्जनात्मक विज्ञान हो । यो गुदी कुरालाई चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले बुझ्न सके, लागू गरे त्यसकारण नै चीनमा समाजवादले उचाइ र सफलता प्राप्त गर्यो । चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले गत वर्ष आफ्नो ऐतिहासिक 18 औँ महाधिवेशन सम्पन्न गरी भर्खरै केही महिनाअघि पार्टीको र चिनियाँ जनकांग्रेसको राष्टि्रय सम्मेलन कमरेड सी चीन फिङको नेतृत्वमा सफलताका साथ सम्पन्न गरेको छ । यी दुइटै बैठकहरूले आफ्ना विदेश नीतिमा गुणात्मक फड्को मारेर छिमेकी देशहरूसँगको सम्बन्धलाई अझ प्रगाढ र व्यापक बनाउने कुरामा जोड दिएको छ । यो नेपाल जस्तो अल्प विकसित गरिब देशको निम्ति अत्यन्त खुसीको कुरा हो । नेपालले यस अवस्थाको लाभ लिन सक्नु पर्दछ । चीनले अहिलेसम्म नेपाललाई विना कुनै निहित स्वार्थ वा राजनीतिक एजेन्डा नि:स्वार्थ ढंगले सहयोग गर्दै आएको छ । नेपालले यसलाई अझै व्यापक बनाउन इमानदारीसाथ कडा परिश्रम र पहल गर्नु पर्दछ । चीनले नेपालमा सडक तथा भौतिक पूर्वाधार निर्माणमा, स्वास्थ्य र शिक्षाका क्षेत्रमा, पर्यटनको क्षेत्रमा, जलस्रोतको उपयोगको क्षेत्रमा, कृषि र औद्योगिक क्षेत्रमा, ठुलठूला पुल र केबुलकार निर्माण लगायतका क्षेत्रहरूमा लगानी गर्दै आएको छ । अहिले आएर चीनको सरकारी र निजी क्षेत्र दुवैले नेपालमा जलस्रोत, पर्यटन, सडक, नागरिक उड्डयन, स्वास्थ्य, होटल तथा रेष्टुरेन्ट निर्माणको क्षेत्रमा व्यापक स्तरको लगानी गर्न तयार भएको देखिन्छ । यो नेपालको लागि खुसीको कुरा हो । नेपालले आफ्ना विकास र समृद्धिका प्राथमिकताहरू छुट्याउन ढिला गर्नु हुँदैन । नेपालले मुख्य रूपमा सडक र रेलको कनेक्टिभिटी, जलस्रोतको विकास, पर्यटन र नागरिक उड्डयन तथा कृषि र वनमा आधारित उद्योगहरूको स्थापना र विकासमा जोड दिनु पर्दछ । यी क्षेत्रहरूमा चिनियाँ पुँजी र प्रविधिको उपयोगमा नेपालले जोड दिनु पर्दछ । यस्तो हुन सक्यो भने नेपाली अर्थव्यवस्थाको रुपान्तरण र कायापलटमा मित्रराष्ट्र चीनको ठूलो योगदान दर्ज हुनेछ । हामीले के बिर्सिन हुँदैन भने चिनियाँहरूले नेपाललाई माया गर्दछन् र नि:स्वार्थ भावनाले सहयोग गर्न चाहन्छन् । नेपालले के कुरा बिर्सिन हुँदैन भने नेपालले पनि छिमेकीहरूको चिन्ता र चासोलाई गम्भीरतासाथ हेरिदिनु पर्दछ । चीनले के चाहन्छ भने नेपाल सधैं 'एक चीन' नीतिका पक्षमा दृढताका साथ उभिइदेओस्। नेपाली जमिनमा कुनै प्रकारको दृश्य-अदृश्य, चीन विरोधी गतिविधि विशेष गरी 'तिब्बत विरोधी' गतिविधि नभइदेओस्। यो चीनको अत्यन्त जायज र वैधानिक चिन्ता हो । नेपालले यस विषयमा इमानदारीसाथ एउटा मित्रको नाताले अत्यन्त जिम्मेवारपूर्ण र सकारात्मक तथा सहयोगी भूमिका खेलिदिनु पर्दछ । नेपालले के कुरामा दृढताका साथ उभिदिनु पर्दछ भने कुनै तिब्बतीलाई शरणर्थीका रुपमा बस्ने सुविधा त दिन सकिन्छ तर तिनीहरूले राजनीति गर्न पाइन्न । कुनै रुप वा प्रकारको चीन विरोधी गतिविधि संचालन गर्न पाइन्न । कसैले गर्न खोज्यो भने त्यस्तालाई नेपालको भूमि कटाइदिनु पर्छ । अहिले चीनको भारत नीतिमा पनि व्यापक परिवर्तन आएको देखिन्छ । चीनले नेपाल लगायत भारतलाई एउटा ठूलो बजारको रुपमा लिएको छ । यसले गर्दा चीनले अहिले भारतसितको राजनीतिक र आर्थिक सम्बन्धलाई विस्तार गर्दै लगेको छ र भारतले पनि यसमा सकारात्मक रेस्पोन्स र पहल गरेको देखिन्छ । चीनले अहिले मध्य एसियाली देशहरू नेपाल, भारत र अन्य छिमेकी राष्ट्रहरूसित राजनीतिक र आर्थिक सम्बन्धहरूलाई वृद्धि गर्दै अघि बढ्न चाहेको छ । यसकारण चीन अहिले आफैले सिल्क रोडको निर्माणमा नेपालभित्रको उत्तर-दक्षिण सडक-रेल निर्माणमा र भारतसम्मको सडक-रेल लिंकमा जोड दिन खोजेको छ । यस अवस्थामा नेपाल अहिले चीन र भारतबीच एउटा बलियो र भरपर्दो पुलको रुपमा आफूलाई स्थापित गर्दै उपयुक्त र आवश्यक भूमिका खेल्न सक्नु पर्दछ । हामी भाग्यमानी छौँ कि हामीले चीन र भारतजस्तो बलियो र विकसित तथा सहयोगी छिमेकी पाएका छौँ । नेपालले यस अवस्थाको उपयोग आफ्नो लागि द्बिक्षीय, त्रिपक्षीय हितमा गर्न जान्नु पर्दछ । नेपाल-चीनबीच कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना भएको 60 औँ वर्षमा हामीले चीन र भारतसित आफ्ना सम्बन्धहरूलाई शंकारहित, मैत्रीपूर्ण र पारस्परिक हित र लाभको दिशामा अघि बढाउन सकियो भने यो ठूलो उपलब्धि ठहरिने छ । नेपालमा केही यस्ता पत्रकारहरू, राजनीतिक नेताहरू, बुद्धिजीवीहरू, एनजीओ संचालकहरू, प्राज्ञ लगायतका क्षेत्रमा कृयाशील व्यक्तिहरू छन्, जो बेइजिङलाई कान फुक्छ कि मधेस तिम्रो हित सोच्दैन र दिल्लीलाई कान फुक्छ कि हिमाल वा पहाड तिम्रो हित सोच्दैन । यस्ता तत्वहरूबाट चीन र भारत मात्रै होइन हामी नेपाललाई माया गर्ने सबै नेपालीहरू समेत सचेत हुनुपर्दछ र जनताको बीचमा त्यस्ता तत्वहरूलाई पर्दाफास गर्दै परास्त गर्न सक्नु पर्दछ । नेपाल-चीन कूटनीतिक सम्बन्ध स्थानाको यो 60 औँ वाषिकोत्सवमा नेपालीहरूले यी कामहरू सफलता साथ सम्पन्न गर्न सक्यौँ भने यसले नेपाल(चीन सम्बन्धमा नयाँ उचाइ र आयाम थप्न मद्दत गर्नेछ ।
