हवाईजहाज केही समय ढिला उड्यो । रातको सवा 12 बजे बल्ल चीनको लागि गरिएको यात्रामा श्रीगणेश भयो । छिप्पिएको त्यत्तकिको रातामा समेत कुनै पट्यार र निद्रा थिएन । कारण सुनेको, बयान गरेको र सी.आर.आईबाट बुझ्ने गरेको चीनलाई आफैले देख्न र छुन पाउने अवसर मिलेको थियो । हुन त यो मेरो पहिलो विदेश यात्रा थिएन । यसअघि नै केही देशहरूको यात्रा गरिसकेको यिएँ तथापि यो यात्रामा छुट्टै रङ्ग, उमंग र आनन्दको अनुभूति भइरहेको थियो । सामान्यतया: हामी रेडियोको सत्रिmयश्रोता भएको नाताले सी.आर.आईको निमन्त्रणामा भ्रमण हुने गर्दथ्यो । तर यो भम्रण सी.आर.आई.को निमन्त्रणमा थिएन । नेपाल सरकार र चिनियाँ सरकारबीचको युवा आदानप्रदान कार्यक्रम अन्र्तगत सो युवा टोलीमा म पनि सहभागी भएको थिएँ । खासगरी सरकारी कर्मचारी, राजनीतिक दलका युवा नेताहरू तथा पत्रकारहरू रहेको टोलीमा म तीभन्दा अलि फरक नेपाल-चीन युवा मैत्री संघको प्रतिनिधिको रुपमा सहभागी थिएँ । नेपालबाट मे 13 तारिखमा सुरु भएको चीन यात्रा मनभरी समेटिएका उत्साह, अतुलनीय स्मरण र मनमष्तिकमा कैद भएका थुप्रै तस्बिरका साथ मे 20 तारिखमा सकियो । सुनेकै भरमा वा पढेकै भरमा चीनको वर्णन गर्नु अपुरो हुँदो रहेछ । जुन कुरा मैले आफूले देखेपछि महसुस गरेँ । चीन भ्रमणका अति नै स्मरणीय क्षणहरू सधैं सधैं मेरो आँखामा नाचिरहन्छन् । अझ, सी.आर.आई. नेपाली सेवाको धेरै सत्रिmय र प्रतिवद्ध श्रोता भएकोले चीन भ्रमणको क्रममा सी.आर.आई को कार्यालयको भ्रमण अवर्णनीय नै छ । त्यो यात्राका झलकहरू र संस्मरणहरूलाई केही शीर्षकमा वाँड्न चाहन्छु । व्यवस्थित शहर:मे 15 तारिखमा चीनको विशेष प्रशासनिक केन्द्र हङकङ्ग हुँदै दिउँसोको समयमा चीनको राजधानी पैंचिङ्ग पुगियो । धेरै नेपालीहरूको बासस्थान रहेको हङकङ्ग देख्न रहर केही पूरा भयो । पैंचिङ्ग अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा हामीलाई लिनको लागि अखिल चीन युवा महासंघका साथीहरू आउनु भएको थियो । विमानस्थलदेखि होटलसमम्को यात्राको क्रममा सडक वरपरका निर्माण तथा सडक र यातायातको व्यवस्था देख्दा हामी सबैको मन रोमान्चित थियो । त्यतिबेला लाग्दथ्यो हामी कतै कम्प्युटरमा देखिने खेलमा त छैनौं । किनकि सडक वरपरका घरहरू कम्प्युटरमा निर्माण गरेका जस्ता चिटिक्क परेका थिए । सडकहरू सफा, चिल्ला र चौडा थिए अनि यातायातका साधनहरू सबै आ-आफ्नै रेखामा गुडिरेका पाइन्थे । सडक बाटोको निर्माण हेर्दा विश्वको कुनै पनि अति विकसित शहरको देख्दा अझै वढी आनन्द लाग्नु स्वभाविक नै थियो । त्यतिबेला बेइजिङ्गको तापक्रम त्यति नबढिसेकेकोले काठमाडौंको जस्तै थियो । फराकिला व्यवस्थित सडकमा गुडेका रङ्गीचङ्गी गाडीको दृष्य हेर्नु पनि कम आनन्दको थिएन । अखिल चीन युवा महासंघद्बारा विशेष स्वागत कार्यक्रम हुन त अल चाइना युथ फेडेरेसनका साथीहरूको स्वागत तथा साथ हामीलाई सुरुदेखि नै थियो । र, पनि उनीहरूले नेपाली भ्रमण टोलीलाई विशेष स्वागत सहितको रात्रिभोजको आयोजना गरेका थिए । समारोह नेपाली र चिनियाँ गीत, सांस्कृतिक कार्यक्रमले रमणीय बनेको थियो । अझ रोचक कुरा त चिनियाँ युवा साथीहरूले नेपाली गीत "रेशम फिरिरि......." गीतको साथमा नृत्य नेपाली पहिरनमा गरेर सबैलाई रोमान्चित पारेका थिए । कार्यक्रममा चिनियाँ विभिन्न विशिष्ट पदमा रहेका व्यक्तिहरूको पनि उपस्थिति थियो । यसरी हेर्दा सो कार्यक्रमलाई विशेष महत्व दिएको देखिन्थ्यो । साथमा, दुई देशका सरकारी निकायका व्यक्तिबाट उपहार आदानप्रदान कार्यक्रम सौहार्दपूर्ण रह्यो । चिनियाँ स्वादका परिकार भए पनि नेपालीहरूले स्वादमानीमानी भोजन गरे । केही ऐतिहासिक स्थलहरूको भम्रणयो आदानप्रदान कार्यक्रमको एक महत्वपूर्ण कार्यक्रमअन्र्तगत चीनका केही अत्यन्तै महत्वपूर्ण ऐतिहासिक स्थलहरूको भ्रमण पनि रह्यो । तीमध्ये 'माओ स्मारक, वेइजिङ्ग राष्टि्रय संग्राहलय अति नै महत्वपूर्ण थिए । नयाँ चीनका जम्मदाता अध्यक्ष माओप्रति त्यहाँका जनताको अगाध सम्मान तथा प्रेम रहेको कुरा माओ स्मारकमा गएका जो कसैले सहजै अनुमान गर्न सक्दथे । हरेक दिन माओको योगदानको कदर गर्दै माओप्रति अगाध श्रद्धाभाव जनाउन हजारौँका संख्यामा चिनियाँ जनताको भेला देख्न सकिन्छ । त्यो माओ स्मारकमा माओलाई सुनेका हामी नेपालीहरूले माओलाई अनुभव गर्न पाऔं । साँच्चै उहाँ एक राजनेता हुनुहुँदो रहेछ भन्ने कुरा सबैलाई विश्वास भयो । मे 15 तारिखमा हामीले माओ स्मारकको अवलोकन गर्ने अवसर पायौँ । मे 16 तारिख बिहान 9 जे चीनको बेइजिङ्ग राष्टि्रय संग्राहलय घुम्ने अवसर मिल्यो । सो संग्राहलय ऐहासिक मात्र नभई अत्यन्तै ठूलो पनि रहेछ । संग्रहालयको अवलोकन गर्दा लाग्दथ्यो कि हामी आफैँले ती विभिन्न घटनाहरू हेरिरहेका छौँ। विभिन्न ऐहासिक क्रान्ति र महत्वपूर्ण घटनालाई संग्राहलयले समेटेको थियो । इतिहासको महत्व कति रहेछ भन्ने कुरा संग्राहलको अवलोकनले गरायो । चीनको पर्खाल-टवालको भ्रमण चिनियाँहरू कति मेहनती थिए र छन् भन्ने कुराको एक ज्वलन्त उदाहरणको रुपमा सबैसामु उभिएको छ-टवाल । हामीले पढ्दा सुनेको मानव निर्मित आश्चर्यमध्ये एक-नको गे्रटवाल पनि थियो । सुनिए अनुसार चन्द्रमाबाट देखिने मानवनिर्मित संरचनामा यो पर्खाल पर्दछ । अचम्मकै रहेछ । सी.आर.आई बाट बेलाबेलामा पठाइने पोष्टकार्डमा गे्रटवालको तस्बिर पनि अंकित भएको पाउँथ्यो । यो पटक आफैले छुन पाइयो । मे 16 तारिख बिहानको खानापछि बेइजिङ्ग मुख्य शहरबाट तीब्र गतिमा हाँकिएको गाडी लगभग 2 घण्टामा ग्रेटवाल चढ्न सफल भयो । सबैको हातमा क्यामरा झुण्डिएका थिए भने क्यामरा तस्बिर कैद गर्न व्यस्त थियो । ग्रेटवालसँगै रहेर तस्बिर खिचाउनुको मजा बेग्लै छ । सुन्दर पर्खालमा चिसो पवनसँगै तलमाथि गर्नुनन्द अवर्णनीय छ । विभिन्न देशका पर्यटकहरू सो पर्खाल चढ्न टाढा टाढाबाट आएका र चढेपछि छुट्टै गर्वको महसुस गरेको पाइन्थ्यो । भ्रमण र सी.आर.आई : अविस्मरणीय यात्रास्कुले केटो भएदेखि सुन्दै आएको सी.आर.आई.नेपाली सेवाको प्रसारण स्थलमै पुग्न पाउनु सी.आर.आई प्रेमीको लागि सबैभन्दा ठूलो खुसीको कुरो हो । हुन त यो भ्रमण सी.आर.आईको निम्तोमा थिएन तर पनि हामी सी.आर.आई नेपाली सेवाको पुरानो श्रोता भएकोले त्यतातिरको यात्रा अत्यन्तै महत्पूर्ण थियो । हाम्रो भ्रमण टोलीमा समूहका मुख्य प्रनिनिधिको मात्र सी.आर.आई जान्ने कार्यतालिका थियो । म त्यो टोलीमा थिइन । त्यसैले आफ्नो नियमित कार्यक्रम कटौती गरेर जानुपर्ने थियो । ठूलो डर थियो मनमा, कतै सी.आर.आई.जान नपाउने हो कि भनेर । "जहाँ इच्छा, त्यहाँ उपाय" । मे 16 तारिखमा ग्रेटवाल घुमेर फर्कंदा अन्य साथीहरू किनमेलमा व्यस्त रहेको बेला सी.आर.आई.जान मेसो मिलाएँ । यो पटकको सी.आर.आई.को यात्रा सफल बनाउनमा मेरा अनन्य मित्र लक्ष्मी लम्सालको योगदान उल्लेखनीय छ । उहाँ हाल सी.आर.आई.नेपाली विभागमा कार्यरत हुनुहुन्छ । ग्रेटवालबाट आएको बसबाट ओर्लिएर करिब 1 घण्टाको भूमिगत रेलमार्गहुँदै साँझको समयमा सी.आर.आई.को छेउमा पुगियो । त्यो रेलको यात्राका क्षणहरू अझै पनि ताजै छन् । मैले यात्रा गरेका भारत, जापान र वेलायतको रेलयात्राको तुलनामा त्यो प्रविधि अत्यन्तै नवीन, अत्याधुनिक र सहज लाग्यो ।श छुवान् प्रान्त (सिचवान प्रान्त) पैचिङ्गको स्मरणलाई बोक्दै हामी मे 1७ तारिख सिचवान (श छुवान) प्रान्तको प्रस्थानमा रहयौं । करिब 3 घण्टाको हवाईयात्रा पश्चात् श छुवान अन्तर्राष्टि्रय विमानस्थलमा अवतरण गरियो । विमानस्थल अत्यन्तै ठूलो रहेछ । हामीलाई स्वागत गर्न चिनियाँ साथीहरू तथा थप सिटीगाइड थिए जसले होटल लाने क्रममा सिचवान प्रान्तको जानकारी दिँदै थिए । विकास र निर्माणको हिसबाले पैचिङ्ग जस्तै लाग्दथ्यो, सिचवान पनि ।चीन भ्रमणको शुरुको दिनदेखि नै हामीसँग नेपाली विभागकी प्रमुख वष्रजी हुनुहुन्थ्यो । उहाँको मीठो नेपाली सुनेपछि अरुलाई उहाँ चिनियाँ हो भन्ने थाहा नै हुँदैन थियो । त्यो भ्रमणलाई रोचक र ज्ञानवर्द्धक बनाउन उहाँको ठूलो योगदान छ । चिनियाँ साथीहरू र नेपाली साथीहरूको बीचमा केही कुरा नबुभिmएमा वष्राजीले सहयोग गर्नु हुन्थ्यो । त्यसो त चिनियाँ सरकारका प्रतिनिधिहरूको भाष्ाण अनुवाद र नेपाली पक्षको भाषण अनुवाद उहाँले नै गर्नुभयो।सिचवानको यात्राको क्रममा मेयाङ्ग शहर र त्यहाँका कम्पनीहरूहेर्ने अवसर मिल्यो । त्यसपछि सन् 2008 को मे महिनामा आएको विनाशकारी भूकम्पबाट प्रभावित एक पैचाङ् शहरको अवलोकन भयो । 8.5 रेक्टर स्केलको भुइँचालोको कारण ठूलो संख्यामा जनधनको क्षति भएको रहेछ । यसले हामी नेपालीलाई पनि झसङ्ग बनायो । प्राकृतिक विपत्ति जहिले र जहाँसुकै पनि आउन सक्ने भएकोले यसबारे सजग रहनुपर्ने ठूलो पाठ मिल्यो । एउटा ठूलो शहर नै पूर्णरुपमा मानवविहीन भएको पाइयो । र, त्यहाँको सम्पूर्ण बासिन्दालाई नयाँ पैचाङमा सारिएको छ । त्यहाँको जनताको सहयोगमा नयाँ बस्ती बसालिएको रहेछ । एक नमुना बस्ती । हामी पनि त्यो प्रकोपमा परी ज्यान गुमाउनु भएकाहरूप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली अपर्ण गर्दछौं र आफन्तजनप्रति हार्दिक समवेदना /प्रार्थना गर्दछु । फेरि कतै पनि र कहिल्यै पनि यस्तो नहोस् । त्यो अवलोकनबाट प्राकृतिक प्रकोपप्रति कसरी सजग हुने, मानवीय विपत्ती कम गर्न के गर्न सकिन्छ र विपत्ती आइपरेकेा खण्डमा कसरी सुरक्षित हुने भन्ने कुरा बारे सोच्न मद्दत गरेको छ ।
