चीनको साहित्त्यिक इतिहासमा
“ली र तु” ले थांग वंशकालमा
कविताको क्षेत्रमा सबैभन्दा ठूलो
उपलव्धिको प्रतिनिनित्व गरेका थिए।
त्यसमध्ये ली विश्व प्रसिद्ध “कवि
देव” मानिएका ली पाई र तु महाकवि
तु फु हुनुहुन्छ।
महाकवि तु फु सन 712 मा जन्मनुभएको
थियो। चीनका प्रसिद्ध कवि तु यु
यान उहाँका बाजे हुनुहुन्छ।
वालककालमा श्री तु फु चलाख र
परिश्रमी हुनुहुन्थ्यो। सात वर्षको
उमेरदेखि नै उहाँले कविता लेख्न
शुरु गर्नुभएको थियो। अलि ठूलो
भएपछि उहाँलाई हस्तलिपी, चित्र,
संगीत, अश्वारोहण र चीनको कुंग फु
आदि क्षेत्रमा पनि ज्ञान बढ्यो।
युवावस्थामा उहाँमा ठूलो क्षमता र
केही गरीछाड्ने अठोट थियो।
उन्नाईस वर्षको उमेरदेखि उहाँले
चारैतिर भ्रमण गर्न थाल्नुभएको
थियो। त्यस बेला चीनको थांग वंश
समृद्धिको अवधिमा थियो। श्री तु
फुले प्रशस्त नामी दृश्य स्थलहरुको
भ्रमण गरेर युगौं-युगसम्म प्रचलित
केही प्रसिद्ध कविता लेख्नुभएको
थियो।
श्री तु फुले राजनैतिक क्षेत्रमा
केही उपलव्धि हासिल गर्ने आशा
लिएर आफ्ना कविताहरु अधिकारीसमक्ष
पेश गर्नुभएको थियो र सरकारी
परीक्षामा सहभागी हुनुभएको थियो।
तर यी सबै प्रयास विफल भए। थांग
वंशको राजधानी छांग आनमा अभाव र
दुखले भरिपूर्ण जीवन बिताउँदा
उहाँले अधिकृत र धनी मानिसहरुको
विलासी तथा गरिब मानिसहरुको दु:ख
देख्नुभएको थियो। यस्तो अवस्थामा
उहाँले आफ्नो कवितामा “धनी
मानिसहरुका घरमा थुप्रै रक्सी र
मासु खान नसकेर बाँकी रहेको छ भने
भोक र चिसोले मरेका गरिबीहरु पनि
बाटामा देखिन्छन” भन्ने वाक्य
लेख्नुभएको थियो। राजनैतिक
क्षेत्रमा विफल हुनुपरेको र जीवनमा
दु:ख भोग्नुपरेका कारणले गर्दा
श्री तु फुले शासकवर्गहरु बीचको
भ्रष्टाचार र सामान्य जनताको दु:ख
बारे स्पष्ट रुपमा थाहा पाएर
क्रमशः उहाँ आफ्नो देश र जनताको
चिन्ता गर्ने कवि बन्नुभएको थियो।
सन 755 मा त्रिचालिस वर्षको उमेरमा
श्री तु फुले बल्ल एउटा सरकार पद
सम्हाल्न पाउनुभयो। तर मात्र एक
महिनापछि थांग वंशमा गृह-युद्ध
शुरु भयो। त्यसपछि श्री तु फुको
जीवन अझ कठिन भएकोथियो भने
वास्तविक परिस्थितिबारे उहाँको
जानकारी पनि अझ स्पष्ट भएको थियो।
उक्त अवधिमा उहाँले “श हाउ ली” र
“थुंग क्वान ली” शिर्षकका केही
प्रसिद्ध कविता लेखेर जनताप्रतिको
गहन सहिष्णुता र युद्धप्रतिको घृणा
व्यक्त गर्नुभएको थियो।
सन 759 मा राजनीतिबाट पूर्ण रुपमा
निराश हुनुभएका श्री तु फुले
पदबाट राजीनामा गर्नुभयो। उहाँले
आफ्नो परीवार लिएर दक्षिण-पश्चिमी
चीनको छंग तु शहर पुगी साथीको
सहयोगमा जीवन बिताउन थाल्नुभयो।
एकदम कठिन र दु:खपूर्ण अवस्थामा
उहाँले “शरद ऋतुको हावामा आफ्नो
कटेरो ध्वस्त भएको कविता” मा आफ्नो
परिवारको दु:खी जीवन बारेको
वृत्तान्त लेख्नुभयो। जीवनको आफ्नो
अनुभवबाट त्रसित भएका श्री तु फु
सबै गरिबहरुले राम्रो घर होओस,
सबैले सुखी र आनन्दी जीवन बिताउन
पाकुन भन्ने कामना गर्नुहुन्थ्यो।
सो कवितामा देखाइएको हार्दिक र
मानवीय भावनाबाट कवि तु फुको उच्च
मानवीयता छर्लंगिन्छ।
सन 770 मा 59 वर्षको उमेरमा गरिबी
र रोगका कारण श्री तु फुको
स्वर्गबास भयो। सुरक्षित रहेका
उहाँका एक हजार चार सयभन्दा बढी
कविताहरुमा चीनको थांग वंशको
समृद्धि र युद्धका कारण अधोगतिमा
लागेका बीस वर्ष जतिको अवधिको
सामाजिक अवस्था प्रतिबिम्बित छ।
यी कविताहरु समग्र ग्रन्थ जस्ता
पूर्ण र भव्य देखिन्थे। श्री तु
फुले चीनको प्राचीन कविताको सुधार
र विकास गरी कविताको विषय र
ढाँचामा विस्तार र परिवर्तन
गर्नुभएको थियो। उहाँका
कविताहरुबाट चीनको साहित्त्यिक
इतिहासमा व्यापक प्रभाव परेको छ।