CRI
चीनको च्याङ सी प्रान्तमा पर्ने
लु शान् पहाडको दृश्य धेरै
मनोहर छ। यसैले प्राचीनकालदेखि
नै त्यस बारेमा धेरै जनश्रुति र
कथाहरु प्रचलित रहिआएका छन।
चीनको च्याङ सी प्रान्तको उत्तरी भेगमा पर्ने
लु शान् पहाड “भव्य, विलक्षण,
गगन्चुम्बी, मनोहर” भएकाले
विश्वमा यो पहाड धेरै चर्चित छ।
साँस्कृतिक क्षेत्रका अनेकौं
गण्यमान्य व्यक्तिहरुले लु शान्
पहाड पुगेर साँस्कृतिक-कलात्मक
कृतिहरुको रचना गर्नेगरेकाले लु
शान पहाडलाई चीनको ग्रामीण
वातावरणको बयान सम्बन्धी कविता
तथा पहाड, खोला-नालाको बयान
सम्बन्धी कविताको जन्मथलो तथा
पहाड र खोला-नालाको
दृश्य-चित्रका लागि एक उत्तम
श्रोत पनि बनाइदिएका छन्। ईस्वी
सम्बत आठौं शताब्दीमा थाङ
वंशकालका प्रसिद्ध कवि लि पाइले
लु शान् पहाडको बयान गर्ने
प्रसिद्ध कविता रच्नुभएको थियो।
यो कविता प्राचीनकालदेखि
अहिलेसम्म ताजै रहेको अनुभूति
मानिसहरुले गरेका छन। त्यो
कविताको विषय होः “धूपौरामा
सूर्यको कीरण परेर, मानौं वैजनी
रंगको धुवा उडिरहेको देखिन्छ,
टाढाबाट हेर्दा झण्डै डेढ
किलोमिटर अग्लो ठाउँबाट झरिरहेको
चाँदीजस्तो छहरो देखिन्छ, यसो
हेर्दा त्यो आकाशको दूधे नदी नौ
लोक पार गरी धर्तीमा खसेको जस्तो
भान हुन्छ।“ सुङ वंश [ 960-1127
] कालका प्रसिद्ध साहित्यकार सु
शले धेरै पटक लु शान् पहाडको
भ्रमण गरेका थिए र [लि लिन्
पहराको बयान] नामक एक दार्शनिक
कविता पनि रचेका थिए। कवितामा
भनिए अनुसार [तेर्सो भएर हेर्दा
पर्वतमाला र चुचुरा, टाढा र
नजीक हेर्दा अग्ला र होचाको
भिन्नता, लु शान् पहाडमा रहेर
पनि त्यसको सक्कली रुप बारे थाहा
नभएको भान हुन् ]। यस कविता
मार्फत मानिसको जीवन-दर्शनको
बयान गरिएको छ। यसबाट लु शान्
पहाडको अवलोकन गर्न मानिसहरुको
मनोभिलाषा बढाइएको छ।
लु शान् पहाडलाई “ख्वाङ लु”,“ख्वाङ शान्” पनि
भनिएको छ। जनश्रुति अनुसार,
लगभग ईसा पूर्व चौथो शताब्दीको
चाउ वंशकालमा ख्वाङ सु नामका
एकजना व्यक्ति थिए। उनले लु शान्
पहाडमा बसेर थाउ धर्म शास्त्रको
अनुसन्धान गरेका थिए। चौ वंशका
सम्राटले यो कुरा थाहा पाएपछि
ख्वाङ सुलाई पहाड छोडेर काम
गर्नजाने आज्ञा दिंदै मानिसलाई
पठाएका थिए। तर ख्वाङ सु भने
हरेक पटक सम्राटका दूतलाई भेट्न
नदिई पहाडमा लुकेर बसेका थिए।
पछि गएर ख्वाङ सु बेपत्ता भए र
उनी ऋषिमुनि बने भन्ने जनश्रुति
प्रचलित हुनथाल्यो। त्यसैले
ख्वाङ सुले देवताको पूजा-अर्चाना
गरेको ठाउँलाई“देवपुरी वा
देवालय”भनिएको छ। त्यसैले यस
पहाडलाई “लु शान्”पहाड अथवा
“ख्वाङ शान”,“ख्वाङ लु”भनिएको
हो।
सन् 381मा पूर्वी चिन् वंशताका व्है युआन्
नामक वौद्ध मार्गीहरुका एकजना
धर्माचार्य आफ्ना शिष्यसहित लु
शान् पहाड आएका थिए। उनले च्याङ
चौका प्रमुख अधिकारीको सहायतामा
तुङ लिन् वौद्ध बिहारको स्थापना
गरेका थिए र यस वौद्ध बिहारलाई
वौद्ध धर्मको “चिङ थु”भनिने
सिद्धान्तको उत्पत्ति स्थल
बनाइका थिए। चिनियाँ भाषाको
अर्थ अनुसार चिङ थु भनेको चोखो
भुवन हो। यो सिद्धान्त पहिले
प्राचीन भारतको वौद्ध धर्मको
महायान सम्प्रदायको एक शाखा थियो।
यसका साथै यो तुङ लिन् वौद्ध
बिहार चीनको दक्षिणी क्षेत्रमा
वौद्ध धर्मको प्रचार गर्ने
मुख्य केन्द्र पनि बनिसकेको थियो।
धर्माचार्य व्है युआन्ले शील,
समाधि, बोधि आर्जन गर्ने
लक्ष्यअनुरुप छत्तिस वर्षसम्म
लु शान् पहाडमा बसेर देहशुद्धी
गरेका थिए। उनले गम्भीर रुपमा
शील विनय गर्दै उदारता र नैतिकता
बहाली गरेर जनताबाट प्रतिष्ठा
कमाएका थिए।
तुङ लिन् वौद्ध बिहार र व्है युआन् धर्माचार्य बारे
आजसम्म पनि वौद्ध मार्गीहरुमा
धेरै सुमधुर जनश्रुति प्रचलित
छ। तुङ लिन् वौद्ध बिहारको
स्थापना गर्दा निर्माण सामग्रीको
अभाव भएका कारण धर्माचार्य व्है
युआनलाई दिनदिनै चिन्ता
लाग्नेगर्दथ्यो। अकस्मात एक दिन
राति हावाहुरी र वर्षासँगै
चट्याङ परेको थियो। सबै
भिक्षुहरुले देवालयमै बसिरहेका
थिए, कोही पनि बाहिर जानसक्ने
अवस्था थिएन। अर्को दिन पानी
रोकियो र आकाश पनि खुला भयो। अनि
जमीनमा एउटा कुवा देखापर्यो र
कुवाको पानीको सतहमा धेरै काठहरु
तैरिइरहेका थिए। ती काठहरु
देवताले तुङ लिन् वौद्ध बिहारका
लागि ल्याइदिएको भन्ने व्है
युआनको विचार थियो। व्है युआनले
ती काठहरुको उपयोग गरी एउटा ठूलो
महल निर्माण गर्न मानिसहरुलाई
निर्देशन दिए र त्यस महल“शन्
युन् तिआन्” भन्ने नाम दिए।
अर्थात देवताले दिएको महल।
कुवाको पानीमा काठका सामानहरु
तैरिइरहने त्यस कुवालाई “ठु मु
ट्र”अर्थात काठ उत्पत्ति हुने
कुवा को नाम दिए, उनले।
तुङ लिन् वौद्ध बिहारको मूल ढोका अगाडि एउटा
श्वेत-कमलको कुवा छ। कुवाको पानी
कञ्चन देखिन्छ। हरिया पातहरुका
बीचमा कमलका सेता फूलहरु
फुलिरहेको देखिन्छ। त्यहाँको
सौम्य र सुनसान वातावरणले
मानिसहरुलाई मोहित पार्नेगरेको
छ। जनश्रुति अनुसार, यो
श्वेत-कमले कुवा पूर्वी चिन्
वंशका गण्यमान्य व्यक्ति शे लिङ
युआन्को तत्वावधानमा निर्माण
गरिएको हो। शे लिङ युआन् पूर्वी
चिन् वंशका प्रसिद्ध राजनीनिज्ञ
शे स्युआनको खनाति र प्रसिद्ध
लिपिकार वाङ सि टका भान्जा थिए।
उनी ज्यादै दक्ष र प्रतिभाशाली,
अभिमानी र आत्मविश्वासी थिए।
उनले लु शान् पहाडमा गएर व्है
युआनले स्थापना गरेको पाइ ल्यान
श अर्थात श्वेत-कमले संस्थामा
सहभागी हुन माग गरेका थिए। तर
धर्माचार्य व्है युआनले यो
प्रस्ताउ स्वीकार गरेनन। व्है
युआनले शे लिङ युआनलाई भनेः
“तपाईंको मनस्थिति निकै जटिल छ,
पहिले नै तीनवटा कमले कुवा
बनाउनु पर्छ र तपाईंको मन कमल
जस्तो कञ्चन भएपछि यो संस्थामा
सहभागी हुन पाउनुहुनेछ”। शे लिङ
युआनले कुनै सिप नलागेपछि तीनवटा
कमले कुवा बनाएर कमले संस्थामा
सहभागी हुन स्वीकृति जनाए।
धर्माचार्य व्है युआन र शे लिङ
युआनका बीच कुराकानी भएपछि एकले
अर्कालाई सम्मान गर्दै उनीहरु
इष्टमित्र बनेका थिए। व्है
युआनको निर्वाण पछि शे लिङ
युआनलाई निकै दुःख लागेको थियो।
उनले चिआन् खाङ अर्थात अहिलेको
नान् चिङ शहरबाट विशेष रुपमा लु
शान् पहाड गएर व्है युआनको
समाधिमा राखिएको स्मृति-शिलामा
लेख्नुभएको थियो।
लु शान् पहाडमा गहन मानवीय
परम्परा बाहेक त्यसको प्राकृतिक
दृश्य पनि धेरै सौन्दर्मय छ। लु
शान् पहाड चीनको प्रसिद्ध
दृश्यावलोकन स्थल हो।
|