CRI
चिनियाँ पात्रो अनुसार, वर्षको
बाह्रौं महिनालाई “ला युए” भनिन्छ।
त्यसका आधारमा बाह्रौं महिनाको आठौं
दिनलाई “लाबा चे” चाड भनिन्छ। लाबा
चे नामक चाड चीनका हान जातिका
मानिसहरुको परम्परागत चाड हो।
त्यसलाई चीनको वसन्त चाडअघिको
संकेत पनि भनिन्छ।
ऐतिहासिक विवरण अनुसार, लाबा चे नामक
चाड सबैभन्दा पहिले प्राचीनकालमा
वर्षको बाह्रौं महिनामा देव-देवीको
पूजा-आजा गर्न, प्रार्थना गर्न
आयोजित समारोहबाट शुरु भएको हो।
त्यति बेला चीनले कृषिमा
महत्वपूर्ण ध्यान दिंदैआएको थियो।
हरेक वर्ष राम्रो अनाज भित्र्याउन
सकेका कारण त्यो आकाश,धरती र
सम्पूर्ण देव-देवीहरुबाट प्राप्त
संरक्षण र सहायताको परिणाम हो
भन्ने विश्वास त्यति बेलाका
मानिसहरुमा थियो। देवताहरुप्रति
धन्यवाद व्यक्त गर्ने उद्देष्यले
मानिसहरु भव्य “धन्यवाद समारोह”को
आयोजना गर्नेगर्दथे। यस
कार्यक्रमलाई “ला ची ”अर्थात्
बाह्रौं महिनामा पूजा-आजा समारोह
भन्दथे। उक्त समारोहपछि मानिसहरु
यस वर्षमा उब्जाइएको चामल,दाल,मकै
आदिको खोले वा लेदो बनाएर गाउँले
दाजु-भाइ,दिदी-बहिनी,इष्ट-मित्र र
छर-छिमेकीहरुलाई बोलाएर एउटै
ठाउँमा राखेर खुवाउँथे। यसरी
खुशीका साथ यो चाड मनाइन्थ्यो।
समय बित्दैजाने क्रममा“ला ची”लाई,
मुख्य रुपमा स्वर्गीय पूर्वजहरुको
सम्झनामा उनीहरुको पूजा-आजा गर्ने
चाडको रुपमा परिवर्तन गरियो। पाँचौं
शताब्दीमा त्यस बेलाको सरकारले
चिनियाँ पात्रो अनुसार बाह्रौं
महिनाको आठौं दिनलाई लाबा चे नामक
चाडको रुपमा मनाउने निर्णय गरेको
थियो।
चीनमा वौद्ध धर्मको प्रवेश भएपछि लाबा
चे नामक चाडमा पूर्वजहरुको
पूजा-आजा गर्ने र खोले खाने
लोक-चलनका आधारमा उक्त बाह्रौं
महिनाको आठौं दिन शाक्य मुनि
बुद्धको बुद्धत्व प्राप्तिको दिन
भएको विश्वास गर्नथालियो। यस
सम्बन्धी कथाका शब्द मोटामोटी
रुपमा यस प्रकार छनः शाक्य मुनिले
बुद्धत्व प्राप्त गर्नुअघि धेरै
वर्षसम्म भोकै योगाभ्यास गरे तापनि
कुनै फल पाउन नसकेकाले त्यसलाई
परित्याग गर्ने निर्णय गरे। भोकका
कारण उनी एकदमै दुब्लाए। त्यस बेला
उनले एउटा नदीको किनारमा गाई-गोरु
चराइरहेकी एउटी केटीलाई भेटे। ती
केटीले घरबाट तीन-चार किसिमका
चामलको खोले ल्याएर उनलाई दिइन्।
खाने कुरा खाएपछि उनको स्वास्थ्य
राम्रो भयो। अनि उनी अझै पनि
पिपलको बोटमुनि बसेर ध्यानमग्न भए।
अन्त्यमा बाह्रौं महिनाको आठौं
दिन उनले बुद्धत्व प्राप्त गरे।
यस घटनाको सम्झना स्वरुप वौद्ध
धर्मका अनुयायी र समर्थकहरु चामल
र केही सुकेका फल-फुल वा तिनका
बियाँ मिसाएर खोले पकाउँथे र
बुद्धलाई अर्पण गर्थे। अनि त्यसपछि
मानिसहरुले त्यस खोलेलाई“लाबा
चाउ”को नाउँ दिए।
चीनमा लाबा चाउ नामक खोले खाने चलन एक हजार
वर्षभन्दा पनि पहिले चलेको हो।
सबैभन्दा पहिले यो चाड चीनको
सुङ्ग राज-वंश कालमा शुरु भएको
भन्ने भनाइ छ। त्यस बेला हरेक
वर्षको बाह्रौं महिनाको आठौं दिनमा
दरबार र सरकारी अधिकारीका
कार्यालयहरु होस् वा गुम्बा,
मन्दिरहरु यी सबै ठाउँमा लाबा चाउ
खोले पकाइन्थ्यो। लोक-जातिमा
घर-घर र परीवार-परीवारमा आ-आफ्ना
पूर्वजहरुको सम्झनामा, उनीहरुको
पूजा-आजा गर्नका लागि लाबा चाउ
खोले पकाइन्थ्यो। त्यसका साथसाथै
उनीहरु एउटै ठाउँमा भेला भई
सँगसागै मिलेर लाबा चाउ खाने र
त्यसलाई कोसेलीका रुपमा आ-आफ्ना
नाता-कुटुम्ब र इष्ट-मित्रहरुलाई
दिनेगर्थे।
लाबा चाउ खोलेका विविध किसिम छन्।
परम्पराअनुसार, लाबा चाउ खोले
बनाउन चाहिने आठवटा मुख्य
सामग्रीहरु र आठवटा सहायक
सामग्रीहरु हुन्छन। यी आठ आठको
अंक र आठौं ठ्याक्क मिलेको हुनाले
यसको अर्थ मंगलमय हुनआउँछ। यसका
लागि आवश्यक मुख्य सामग्रीहरुमा
दलहनमा रातो
दाल,मुङ्ग,बोडी,सिमी,मटर,केराउ आदि
समावेश छन् भने अनाजहरुमा कोदो,
लेसिलो चामल, गहुँ, जौ, मकै,जुनेलो
आदि समावेश छन। यसालई पकाउँदा
पकाउने मानिसले आफूलाई
मन परेका अनाजहरु छानेर पकाउन
सक्छ।
त्यसका सहायक सामग्रीहरुमा सुकेका
आरु,खुर्पानी,ओखर हलुवावेद,
नाशपाती, किसमिस, कटुस, कमलको बियाँ,
बदाम,काजु आदि रहेका छन।
मुख्य र सहायक सामग्रीहरु छानेर
मिलाएपछि तिनलाई ठीक मात्रामा पानी
हालिएको माटाको भाँडामा राखी सानो
आगोमा विस्तारै विस्तारै पकाउनु
पर्छ। पकाइसकिएको खोलेमा
चिनी,मिस्री,मह आदि गुलियो पदार्थ
हालेपछि त्यो खोले झन् मीठो र
स्वादिलो हुन्छ। कुनै घर-परीवारले
विविध रंगको खोले मन नपराएको
खण्डमा धेरै रंगका सामग्री नछानेर
सेता वा फिक्का रंगका सामग्रीहरु,
जस्तै लेसिलो चामल र कमलको बियाँ
मात्र छानेर खोले बनाउँछन। यसरी
बनाइएको खोले हेर्दा खाउँ-खाउँ
लाग्दो र खाँदा मुखै रसाउने हुन्छ।
जाडोको मौसममा एउटै परीवारका सबै
सदस्यहरु एकै ठाउँमा बसेर यस्तो
खोले खानु कति रमाइलो कुरा है?
पैचिङ्ग नगरका बासिन्दाहरुले उक्त लाबा
चेलाई वसन्त चाड आउन लागेको संकेत
ठान्दैआएका छन्। यस दिन घर-घरमा
लाबा चाउ खोले बनाउनु पर्दछ।
पैचिङ्गमा पहिलेदेखि नै एउटा लोक
गीत प्रचलित छ। त्यसको बोल यस
प्रकार छः बुढीहरु हो, तपाईंहरुले
दिक्क मान्नुपर्दैन। लाबा चे गएपछि
वसन्त चाड आउनथाल्छ। केही
दिनभित्र लाबा चाउ खोले
खाँदा-खाँदै थाहै नभईकन बाह्रौं
महिनाको तेइस्रौं चाड आउँछ।
(वसन्त चाडअघि एकै परीवारका सबै
खाद्य-पदार्थहरुको व्यवस्थापन
सम्बन्धी एउटी देवीलाई आकाशतिर
पठाउन विदा गर्ने सानो चाड)
लाबा चे चाडका बेलामा लाबा चाउ खोले
खाने चलन बाहेक उत्तरी चीनको लोक
जातिमा चुक, अमिलो आदिमा लसुन
हालेर लसुन-वेनेकर बनाउने चलन पनि
छ। यसै दिन घरका मालिक्नी बोक्रा
छोडाइएको लसुनका पोटीहरु एउटा सानो
गाग्रीमा राखी टन्न हुनेगरी चुक,
अमिलो वा वेनेकरले भर्छिन। अनि
गाग्रीको मुख बन्द गरी कोठाको
न्यानो ठाउँमा राख्छिन। पूरानो
वर्षको अन्तिम दिन अर्थात् नयाँ
वर्षको अघिल्लो दिनको रातमा च्याओ
च नामक एक किसिमको ममचा खाँदा
त्यस लसुन-भेनेगरसँगै खाने चलन पनि
छ। यसरी बनाइएको लसुनको रंग निकै
महँगो एक किसिमको पत्थरको रंग
जस्तै हरियो देखिन्छ। रातो रंगको
भेनेगरबाट झिकिएको त्यस लसुनलाई
नखान मन कसलाई लाग्ला र! त्यसले
पनि चाडको वातावरणलाई अरु रुचीकर
बनाइदिन्छ।
|