CRI
हान जाति
हान जाति चीनका छपन्नवटा
जातिहरुमध्ये सबैभन्दा बढी
जनसंख्या भएको जाति मात्र नभई
विश्वमा सबैभन्दा बढी जनसंख्या
भएको जाति पनि हो। हाल हान जातिको
कूल जनसंख्या लगभग एक अरब बीस
करोड पुगेको छ। हान जातिलाई पहिले
“ह्वा स्या” भनिन्थ्यो। उनीहरु
देशको मध्य भागमा बसोबास गर्ने
मानिसहरु थिए। हान जातिको इतिहास
पाँच हजार वर्ष भन्दा पूरानो छ।
हान जातिका मानिसहरुले
विस्तारै-विस्तारै अरु जातिहरुसँग
मिलेर बस्ने-सिक्ने गरेका थिए।
हान राज बंशको शुरुआतदेखि
उनीहरुलाई हान जाति भनिन थालिएको
हो। हान जातिको आफ्नै भाषा तथा
लिपि छ। हान जातिको भाषा,
हान-तिब्बती भाषा प्रणालीको एक
भाग हो। हान भाषा पै फाङ ह्वा, उ
यु, स्याङ यु, कान यु, ख च्या ह्वा,
मिन पै ह्वा तथा य्वे यु जम्मा गरी
आठवटा स्थानीय भाषामा विभाजित भएको
छ। उनीहरुको साझा भाषा भनेको फु
थुङ ह्वा हो। हान जातिको लिपि
विश्वमा सबैभन्दा पूराना
लिपिहरुमध्येको एक हो। हान जातिको
अक्षर च्या कु अक्षरदेखि चिन
अक्षर क्रमशः आजको चौकुने आकारको
अक्षर बन्दै आएको छ। हान जातिको
लिपिमा जम्मा गरी असी हजार वटा
अक्षर छन। सामान्य रुपमा प्रयोग
गरिने अक्षर लगभग सात हजार वटा छन।
हान भाषा अहिले अन्तर्राष्ट्रिय
क्षेत्रमा साझा भाषाहरुमध्येको एक
बनेको छ। हान जातिको आधारभूत खाना
मुख्यतया भात र रोटी हो। यस बाहेक,
उनीहरु विभिन्न वन्य-जन्तुको मासु
तथा तरकारी पनि खान्छन्। हान
जातिको विकास क्रममा एक दिनमा तीन
छाक खाने बानी बसेको छ। चामल तथा
गहुँबाट बनाइएको खाद्यान्न हान
जातिका दुइवटा मुख्य खाना हुन्।
यस बाहेक, मकै, गहुँ, आलु आदि खाना
पनि विभिन्न क्षेत्रमा बसोबास
गर्ने हान जातिका मानिसहरुका
मुख्य खाना हुन। विविध अवस्थाको
आधारमा हान जातिको खानाका
भिन्ना-भिन्नै किसिमका स्वाद छन्।
चीनमा हान जाति लगायतका सबै
जातिहरु मिलेर बनेको “दक्षिणतिर
गुलियो, उत्तरतिर नूनिलो,
पूर्वतिर पिरो, पश्चिमतिर अमिलो”
भन्ने खानाको विशेषता छ। रक्सी तथा
चिया हान जातिको दुइवटा मुख्य पेय
पदार्थ हुन्। चीन चियाको जन्म थलो
मात्र होइन, विश्वमा रक्सी बनाउने
प्रविधि सबैभन्दा पहिले उत्पन्न
हुने मुलुकहरुमध्ये एक पनि हो।
रक्सी सम्बन्धी सँस्कृति तथा चिया
सम्बन्धी सँस्कृति चीनमा प्राचीन
कालमा शुरु भइसकेको थियो। चीनका
भिन्ना-भिन्नै क्षेत्र एवम्
विभिन्न ऋतुमा मानिसहरु रक्सी तथा
चिया बाहेक फलफूलबाट बनाइने केही
पेय पदार्थ पनि पिउने गर्छन। हान
जातिका धेरै चाड-पर्वहरु छन।
वसन्त चाड सबैभन्दा परम्परागत चाड
हो। यसका अतिरिक्त, चिनियाँ
परम्परागत पात्रो अनुसार, पहिलो
महिनाको पन्ध्र तारिखका दिन युआन
स्याउ चाड पर्दछ र पाँचौ महिनाको
पाँच तारिखका दिन तुआन उ चाड
पर्दछ।
चुआङ्ग जाति
चुआङ्ग जाति चीनका अल्पसंख्यक
जातिहरुमध्ये सबैभन्दा बढी
जनसंख्या भएको जाति हो। यस जातिका
मानिसहरु दक्षिणी चीनको क्वाङ सी
चुआङ्ग प्रिफेक्चरमा बसोबास
गर्दछन्। उनीहरुको भाषा
हान-तिब्बती भाषा प्रणालीको भए
भाग हो। चुआङ्ग जाति चीनको
दक्षिणी क्षेत्रको आदिबासी जाति
हो। चुआङ्ग जातिको लामो इतिहास छ।
दशौं हजार वर्षअघि चुआङ्ग जातिका
मानिसहरु चीनको दक्षिणी क्षेत्रमा
बसोबास गर्नथालेका थिए। सन् 1958
मा क्वाङ सी चुआङ्ग जातीय
प्रिफेक्चरको स्थापना गरियो।
चुआङ्ग जातिका मानिसहरु मुख्यतः
कृषि पेशामा लागेका छन। उनीहरु
मुख्यतया गहुँ, मकै आदिको खेति
गर्दछन। चुआङ्ग जातिका मानिसहरु
गीत गाउन मन पराउँछन्। चुआङ्ग
जातिको बसोबास रहेको ठाँउलाई
गीतको समुद्र भनिन्छ। चुआङ्ग चिन
अर्थात् चुआङ्ग जातिले बनाएको
कपडा चुआङ्ग जातिका मानिसहरुको
परम्परागत हस्त-कला हो। प्राचीन
कालमा चुआङ्ग जातिका मानिसहरु
प्रकृति तथा देवताको पूजा गर्ने
प्राथमिक धर्म मान्दथे। थाङ्ग तथा
सुङ्ग राजबंशदेखि बौद्ध धर्म, ताउ
धर्म एकपछि अर्को गरी चुआङ्ग
जातिको क्षेत्रमा प्रवेश भयो।
आधुनिक इतिहासमा क्रिस्चियन धर्म,
क्याथोलिक धर्मले पनि चुआङ्ग
जातिका मानिसहरुमा प्रवेश गरे
तापनि तिनीहरुको असर न्यून
देखिन्छ।
मान जाति
मान जातिका मानिसहरु चीनका
विभिन्न ठाँउमा बसोबास गर्छन्।
यस जातिका मानिसहरुको सबैभन्दा
ठूलो बसोबास ल्याउ नीन प्रान्तमा
छ। मान जातिको भाषालाई मान भाषा
भनिन्छ। यो भाषा अल्थाइ
भाषा-प्रणालीको एक भाग हो। हान
जातिका मानिसहरुसँगै बस-उठ तथा
आदान-प्रदान गर्दैआएका कारण हाल
मान जातिका मानिसहरु हान जातिको
भाषाको प्रयोग गर्दछन्। ग्रामीण
क्षेत्रमा बसोबास गर्ने मान
जातिका बुढा-बूढीहरु मात्र मान
जातिको आफ्नो भाषा बोल्न सक्छन्।
मान जातिका मानिसहरु धेरै
देव-देवता मान्ने आदिम धर्म
मान्दछन्। मान जातिको इतिहास
लामो छ। मान जातिका पुर्खा लगभग
दुइ हजार वर्षअघि देखापरेका थिए।
उनीहरु उत्तर-पूर्वी चीनमा पर्ने
छाङपाइ पहाडको उत्तरतिरबाट
बगिरहेको हैलुङ च्याङ नदीको
मध्य तथा तल्लो भाग एवम् उसुली
नदीको वारिपारिको फराकिलो
क्षेत्रमा बसोबास गर्दथे। बाह्रौं
शताब्दीमा त्यस बेला “न्यूचन”
नामक मान जातिले जीन राजवंशको
स्थापना गर्यो। सन् 1583मा
त्यति बेलाका प्रशासक नुर्हाचले
“न्यूचन” जातिका विभिन्न
समूहहरुलाई एकीकृत गरी “पाछी”
八旗नामक अवस्थाको शुरुवात गरेका
थिए। साथै उनले मान जातिको
अक्षर पनि सृजना गरेका थिए।
सन्1635 मा उनले मान जातिको नाम
परिवर्तन गरी “मानचौ” राखे। सन्
1636 मा उनले आफूलाई राजा घोषित
गरे र आफ्नो देशलाई “छीङ्ग ”
नामाकरण गरे। सन् 1644मा “छीङ्ग
”का सेना चीनको मुख्य भूमिमा
प्रवेश गरे र चीनलाई एकीकृत पारे।
“छीङ्ग ” राज-वंश चीनमा
केन्द्रीय अधिकारमा स्थापति
अन्तिम सामन्तवादी राज-वंश हो।
सन्1911 “सिन्हाइ” क्रान्तिपछि
न्यूचन जातिलाई औपचारिक रुपमा
“मान जाति”को नाम दिइयो। मान
जातिले चीनको एकीकरण, भू-भागको
विस्तार एवम् आर्थिक तथा
साँस्कृतिक विकास क्रममा निकै
महत्वपूर्ण योगदान गरेको छ।
ह्वै जाति
ह्वै जातिको जनसंख्या 98 लाख
भन्दा बढी छ। यस जातिका मानिसहरु
उत्तर-पश्चिमी चीनमा पर्ने नीङ
स्या ह्वै जातीय प्रिफेक्चरमा
बसोबास गर्दछन्। चीनका अन्य
क्षेत्रमा पनि ह्वै जातिका
मानिसहरुले बसोबास गरिरहेको
देखिन्छ। वास्तवमा ह्वै जातिका
मानिसहरु चीनभरि नै बस्नथालेको
देखिएको छ। ह्वै जातिलाई चीनभरि
जताततै बसोबास गरिरहेको सबैभन्दा
ठूलो अल्पसंख्यक जाति भन्न
सकिन्छ। ह्वै जाति र हान जाति
लामो समयदेखि नै एक-आपसमा मिलेर
बसोबास गरिरहेकाले उनीहरु धेरैजसो
हान जातिको भाषा बोल्छन्। अरु
जातिहरुसँग बसोबास गर्ने ह्वै
जातिका मानिसहरुले त्यहीं जातिको
भाषा बोल्ने गर्दछन। केही ह्वै
जातिका मानिसहरुले अरब तथा पार्सी
भाषा बोल्न सक्छन्। ह्वै जातिको
इतिहास सातौं शताब्दीदेखि शुरु
भएको हो। त्यस बेला चीनमा आएका
अरबेली तथा पेरुसेली व्यापारीहरु
चीनको दक्षिण-पूर्वी समुद्रतिर
पर्ने क्वाङ चौ, छ्यान चौ आदि
क्षेत्रमा बस्न थाले। सयौं
वर्षसम्मको बसोबास र विकासपछि अब
उनीहरु ह्वै जातिको एक भाग
बनिसकेका छन। यस बाहेक, तेह्रौं
शताब्दीको शुरुमा अधिकांश
मध्ये-एशियाली, फारसी तथा अरबीहरु
युद्धका कारण बाध्य भएर आ-आफ्ना
घर छोडी चीनको उत्तर-पश्चिमी
क्षेत्रतिर सरेका थिए। बिहे
गर्ने, एउटै धर्म मान्ने आदि
उपायमार्फत उनीहरुले हान जाति,
युगुर जाति, मंगोलियाली जातिसँग
मिलेर अन्त्यमा ह्वै जाति बने।
ह्वै जातिका मानिसहरु इस्ला धर्म
मान्दछन्। उनीहरु बसोबास गर्ने
शहर, बस्ति अथवा गाँउमा इस्लामिक
मन्दिरहरु देख्न सकिन्छ। मन्दिरको
वरिपरि बस्ने ह्वै जातिको विशेषता
हो। उनीहरुको आफ्नो विशेष खाने
बानी छ। ह्वै जातिको आर्थिक तथा
साँस्कृतिक स्तर उच्च छ। यसले
चीनको इतिहासमा महत्वपूर्ण भूमिका
खेलेको थियो।
म्याउ जाति
म्याउ जातिको कूल जनसंख्या
89लाख 40हजार जति छ। उनीहरु
मुख्यतः क्वैचौ, युननान, स्
छ्युआन, क्वाङसी, हुनान, हुपै,
क्वाङतुङ प्रान्तमा बस्दछन्।
म्याउ जाति म्याउ भाषाको प्रयोग
गर्छन्। म्याउ भाषा हान-तिब्बती
भाषा प्रणालीको एक भाग हो।
म्याउ जातिको आफ्नै लिपि थिएन।
सन्1956 मा म्याउ जातिले चारवटा
स्थानीय भाषाका ल्याटीन
अक्षरहरुमा सुधार गरी म्याउ
जातिको एकीकृत लिपि तयार पार्यो।
चीनको इतिहासमा म्याउ जाति लामो
इतिहास भएका जातिहरुमध्येको एक
हो। लगभग चार हजार वर्षअघिको
किताबमा म्याउ जातिबारे उल्लेख
गरिएको देखिन्छ। प्राचीन
इतिहासमा सम्राट ह्वा ती र
सम्राट यान ती बीच संघर्ष भएको
“छ यौ” म्याउ जातिको पूर्खा हो।
युद्ध, भोक, रोग, मरुभूमिकरण आदि
कारण म्याउ जातिका मानिसहरु
निरन्तर रुपमा बसाइँ सर्ने
गरेकाले म्याउ जातिका मानिसहरु
चीनका विभिन्न स्थानमा छरिएर
बसिरहेको स्थिति देखिन्छ।
विभिन्न ठाँउमा बसोबास गर्ने
म्याउ जातिका मानिसहरुको भाषा,
पोशाक, चाल-चलन आदिमा पनि ठूला
भिन्नता देखिन्छ। म्याउ जातिका
मानिसहरु धेरैजसो “हरेक प्राणीको
प्रेतात्मा हुन्छ”भन्ने
मान्यतामा आधारित प्राथमिक धर्म
मान्दछन्। म्याउ जातिका मानिसहरु
मुख्यतः गहुँ, मकैको खेती
गर्नेगर्दछन् र यसका साथै तेलका
लागि थुङ वृक्ष, तोरी आदिको पनि
खेती गर्नेगर्छन। यस बाहेक,
उनीहरु “थ्यान छी, “थ्यान मा,
“तु चुङ”आदि जडिबुडी रोप्ने
गर्दछन।
यी जाति
 यी
जातिको कूल जनसंख्या 77 लाख जति
छ। उनीहरुको बसोबास, खासगरी
युननान, स् छयुआन, क्वैचौ,
क्वाङसी यी चार प्रान्तमा छ। यी
जातिका मानिसहरु यी भाषाको
प्रयोग गर्छन्। यी भाषा
हान-तिब्बती भाषा प्रणालीको एक
भाग हो। हान जातिका
मानिसहरुसँगसँगै बसोबास गरेर
आपसी सम्पर्कमा रहँदा-रहँदै यी
जातिका मानिसहरु हान जातिको भाषा
बोल्नसक्ने भए। यी जाति चीनमा
धेरै जनसंख्या भएको, चीनमा
जताततै बसोबास रहेको र लामो
इतिहास भएको अल्पसंख्यक जाति
हो। 2000 वर्षभन्दा अघि उत्तरी
चीनतिर गएको “ती छ्याङ”जाति र
दक्षिणतिरका आदिबासी
जन-जातिहरुसँगको आदान-प्रदानका
परिणामस्वरुप एउटा नयाँ जाति—
यी जाति देखापर्यो। यी जातिको
इतिहासको एउटा ठूलो विशेषता
भनेको दास प्रथालाई लामो
समयसम्म कायमै राख्नु हो।
सन्1949 मा जन-गणतन्त्र चीनको
स्थापना भएपछि यी जातिहरुमध्ये
प्रजातान्त्रिक सुधार ल्याइएर
यी जातिको समाजमा बाँकी
दासप्रस्था क्रमशः विलिन गयो।
विगतमा यी जातिले धेरै भगवानको
पूरा गर्दथ्यो।
“छीङ्ग”राजबंशताका, यी जातिमध्ये
ताउ धर्म प्रचलित थियो। उन्नाइसौं
शताब्दीको अन्तमा क्याथोलिक
धर्म, क्रिश्चियन धर्म उनीहरु
बीच प्रवेश गरे तर मान्नेहरुको
संख्या थोरै छ।
मंगोलियाली जाति
मंगोलियाली जातिको कूल जनसंख्या
अन्ठाउन्न लाख भन्दा बढी छ।
उनीहरु चीनको भित्री मंगोलिया
स्वायत्त प्रदेश, सिन्च्याङ
युगुर स्वायत्त प्रदेश,
छिङ्गहाइ, कान सु, है लुङ्ग
च्याङ्ग, ची लिन, ल्याउ नीङ
प्रान्तमा पर्ने मंगोलियाली
प्रिफेक्चर, जिल्लामा बसोबास
गर्दछन्। मंगोलियाली जातिको
भाषा मंगोलियाली हो। यो भाषा
अल-थैआइ भाषा प्रणालीमा एक भाग
हो। मंगु अर्थात् मंगोलिया यो
नाम चीनको इतिहासमा सबैभन्दा
पहिले थाङ्ग राजबंशमा देखा
परेको थियो। त्यस बेला मंगु
गोलियाली जन-जातिहरुमध्ये एकको
नाम थियो। यस जन-जातिको जन्मथलो
अर्कुना नदीको पूर्वी किनारातिर
थियो र उनीहरु
विस्तारै-विस्तारै पश्चिमतिर
सरेको थिए। मंगोलियाली विभिन्न
जन-जातिहरु बीच मानिस, जन्तु,
सम्पत्ति आदिका लागि खोसाखोस
गर्थे र अन्त्यमा अनावश्यक
युद्ध देखा पर्थ्यो। सन् 1206
थे मु चेन मंगोलियाका खाँ
हुनुभई खुबलाखाँको नाउँमा
मंगोलिया मुलुकको स्थापित
गर्नुभयो। त्यसपछि चीनको उत्तरी
क्षेत्रमा पहिलो पटक एउटा
बलियो, स्थिर तथा विकसित जाति-
मंगोलियाली जाति देखा पर्यो।
पछि खुब्लाखाँले मंगोलियाका
विभिन्न जन-जातिलाई एकततबद्ध
पारेर चीनलाई एकीकरण गरी चीनको
इतिहासमा युआन राजबंशको स्थापना
गर्नुभयो। मंगोलियाली जातिका
मानिसहरु धेरैजसौ लामा धर्म
मान्दछन्। मंगोलियाली जातिले
चीनको राजनैतिक, सैनिक, आर्थिक,
वैज्ञानिक तथा प्राविधिक,
सँस्कृति, चिकित्सा आदि विभिन्न
क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान
गरेका छन।
|
