वौद्ध धर्म

       चीनमा वौद्ध धर्मको प्रवेश इस्वी सम्बतको प्रथम शताब्दीतिर भएको थियो र चौथो शताब्दीमा चीनमा यसको निकै विस्तार भएको थियो र पछिगएर विस्तारै-विस्तारै यसले चीनमा आफ्नो प्रभाव जमाएको थियो। चीनको वौद्ध धर्म तीनवटा भाषा प्रणालीबाट बनेको छ। ती तीनवटा भाषा प्रणाली यसप्रकार छनः हान भाषा प्रणालीको वौद्ध धर्म, तिब्बती भाषा प्रणालीको वौद्ध धर्म एवम् बाली भाषा प्रणालीको वौद्ध धर्म। ती तीनवटा वौद्ध धर्म मान्ने भिक्षुहरुको संख्या जम्मा जम्मी दुइ लाख पुगेको छ। हाल चीनमा खुला गरिएका वौद्ध मन्दिरहरुको संख्या जम्मा तेह्र हजार छ। त्यसैगरी वौद्ध धर्मका एकेडमीहरु जम्मा तेत्तीसवटा र वौद्ध धर्म सम्बन्धी प्रकाशन लगभग पचास किसिमका छन।

       तिब्बती वौद्ध धर्म चीनका वौद्ध धर्मको एक भाग हो। त्यसको मुख्य प्रभाव तिब्बत स्वायत्त प्रदेश, छिङ्ग हाई प्रान्त आदि क्षेत्रमा देखा परेको छ। तिब्बती, मंगोलियाली, यु कु जाति, लो पा जाति, थु जातिका मानिसहरुमध्ये धेरैजसौ तिब्बती वौद्ध धर्म मान्दछन्। तिब्बती वौद्ध धर्मावालम्बीहरुको संख्या सत्तरी लाख भन्दा बढी छ।

       बाली वौद्ध धर्म मुख्यतः दक्षिण-पश्चिमी चीनको युन नान प्रान्तको सि स्याङ पान नान ताइ प्रिफेक्चर, त हुँ ताइ जाति प्रिफेक्चर, स् माऊ आदि क्षेत्रका मानिसहरुमा लोकप्रिय छ। ताइ, पु लाङ्ग, आ छाङ्ग, वा जातिका धेरैजसो धर्मावलम्बीहरु बाली वौद्ध धर्म मान्दछन्। हालसम्म यस किसिमको वौद्ध धर्म मान्नेहरुको संख्या दश लाख भन्दा बढी छ।

       हान वौद्ध धर्म मान्नेहरु मुख्यतः हान जातिका मानिसहरु हुन्। उनीहरु चीनका विभिन्न क्षेत्रमा छरिएर रहेका छन्।
 

(चीनको बौद्ध धर्मको प्रसिद्ध मन्दिर- श्याउ लिन स्)

ताउ धर्म

       ताउ धर्मको उत्पत्ति चीनमै भएको हो। दोस्रो शताब्दीमा देखापरेको यस धर्मको इतिहास एक हजार आठ सय वर्ष पूरानो छ। चीनको प्राचीन ताउ धर्ममा प्रकृति तथा आफ्ना पूर्खाहरुको पूजा-आजा गरिन्छ। ताउ धर्मको इतिहासमा धेरै किसिमका मार्गहरु देखा परेका थिए। तीमध्यका दुइवटा मार्ग— “छ्वान चन ताउ” तथा “चन यी ताउ”ले विस्तारै-विस्तारै हान जातिमा प्रभाव पारेको देखिन्छ। ताउ धर्मावलम्बी बन्नका लागि केही कुनै नियम वा विधि पुर्‍याउनु नपर्ने भएकाले ताउ धर्मावलम्बीहरुको संख्या यत्ति छ भन्न गाह्रो छ। चीनमा ताउ धर्मका मन्दिरहरुको संख्या जम्मा एक हजार पाँच सय छ। ताउ धर्म मान्ने भिक्षु-भिक्षुणीहरुको संख्या जम्मा पच्चीस हजार भन्दा बढी छ।
 

( चीनको ताउ धर्मको पवित्र ठाँउ- स छ्युआन प्रान्तस्थित छिन छन् पहाड)
 

इस्लाम धर्म

       चीनमा इस्लाम धर्मको प्रवेश सातौं शताब्दीमा भएको थियो। चीनमा ह्वै, युगुर, तातार, कर्कच, हसाक, उज्वेक, तुङ्ग स्याङ्ग, साला, पाउ आन आदि अल्पसंख्यक जातिहरुका एक करोड असी लाख जति मानिसहरु धेरैजसो इस्लाम धर्म मान्दछन। चीनमा मुसलमानहरुको बसोबास सिनच्याङ्ग युगुर स्वायत्त प्रदेश, नीङ्ग स्या ह्वै स्वायत्त प्रदेश, कान सु, छिङ्ग हाइ तथा युन नान प्रान्तमा रहेको छ। अन्य प्रान्त अथवा शहरहरुमा पनि फाटफुट मुसलमानहरुको बसोबास रहेको छ। हाल चीनमा मस्जिदहरुको संख्या तीस हजार भन्दा बढी छ। इमाम, मुल्लाको संख्या चालिस हजार छ।
 

( चीनको नीङ स्या प्रान्तस्थित थुङ सिन मस्जिद)

क्याथोलिक धर्म

       चीनमा क्याथोलिक धर्मको प्रवेश सातौं शताब्दीमा भएको हो। सन् 1840मा उत्पन्न अफिम युद्धपछि यस धर्म चीनभरि व्यापक रुपमा फैलिएको थियो। हालसम्म चीनको क्याथोलिक धार्मिक समाज अन्तर्गत एक सय वटा धार्मिक क्षेत्र छन् र क्याथोलिक धर्मावलम्बीहरुको संख्या लगभग पचास लाख छ। हाल खुला रहेका गिर्जा घरहरुको संख्या पाँच हजार जति छ। देव शास्त्र कलेज बाह्रवटा छन्। विगत बीस वर्षदेखि यता चीनको क्याथोलिक समाजबाट तालिम पाएका जवान पादरीहरुको संख्या एक हजार पाँच सय छ। तीमध्ये एक सय जना पादरीहरु थप अध्ययनका लागि क्याथोलिक धार्मिक समाज मार्फत विदेश गएका छन्। यस बाहेक, चीनको क्याथोलिक धार्मिक समाजमा जम्मा गरी तीन हजार दुइ सय भिक्षुणीले क्याथोलिक धर्मका लागि आफ्नो सम्पूर्ण जीवन समर्पण गर्ने वचन दिइसकेका छन्। चीनमा हरेक वर्ष औसतमा पचास हजारजनाले गिर्जा घरमा नाम राख्ने समारोहमा भाग लिने गरेका छन् र चीनको क्याथोलिक धार्मिक समाजले प्रति वर्ष लगभग तीस लाख बाइबल प्रकाशमा ल्याउने गरेको छ।
 

(पैचिङ्गको प्रसिद्ध सडक- वाङ्ग फु चिङ्गमा पर्ने क्याथोलिक धर्मको गिर्जा घर)

क्रिश्चियन धर्म

       चीनमा क्रिश्चियन धर्मको प्रवेश उन्नाइसौं शताब्दीमा भएको हो र सन 1840 मा भएको अफिम युद्धपछि चीनमा यसको प्रसार व्यापक रुपमा भएको थियो। सन 1950 मा क्रिश्चियन धर्मले चीनमा आन्दोलन गरी साम्राज्यवादको प्रभावलाई हटाइ देशभक्तिको भावना जगाउन आग्रह गरेको थियो। यसका साथै चीनमा क्रिश्चियन धर्मले आत्म-स्वशासन, आत्म-समर्थन तथा आफ्नो शक्तिले यसलाई विस्तार गर्ने लक्ष्यलाई साकार तुल्याउन कोशिश गर्ने कुरा पनि व्यक्त गरेको थियो। हाल चीनमा क्रिश्चियन धर्मालवम्बीहरुको संख्या लगभग दश लाख भन्दा बढी छ। यस धर्मका धर्माधिकारीहरु तथा पादरीहरुको संख्या जम्मा अठार हजार छ। गिर्जा-घरहरुको संख्या बाह्र हजार छ। यस बाहेक भेला हुने ठाँउहरुको संख्या नै पच्चीस हजार छ।