धेरै वर्ष यता चीनले वन-जंगलको संरक्षण
र वृक्षारोपणको क्षेत्रमा
अपेक्षाकृत रुपमा राम्रो उपलव्धि
हासिल गरेको छ। सन् 2002 सम्मको
तथ्याँक अनुसार चीनमा वृक्षारोपण
गरिएको क्षेत्रफल चार करोड साठी
लाख हेक्टरभन्दा बढी पुगेको छर ती
कृत्रिम वन-जंगलको परिमाण सन्
1998 को चार प्रतिशतबाट बढेर सन्
2002सम्म सोह्र दशम्लब पचपन्न
प्रतिशत पुगिसकेको छ र वन-जंगलको
कुल क्षेत्रफल पन्ध्र करोड असी
लाख हेक्टर पुगेको बताइएको छ ।
दिगो विकास तथा हराभरा चीनको
निर्माण गर्ने चीनको दीर्घकालीन
परियोजना अनुसार सन् 2010मा
वन-जंगलको क्षेत्रफललाई बीस
प्रतिशत भन्दा बढी पुर्याउनका
लागि चीन प्रयासरत छ।
बालुवापनको अवस्था
विश्वमा बालुवापनबाट निकै हानि
पुर्याइएका मुलुकहरु मध्ये चीन
पनि एक हो। केही वर्षयता चीनले
केही क्षेत्रमा हुरी-बतास र बालुवा
नियन्त्रण गर्न तथा पर्यावरणको
निर्माण गर्नेतर्फ टड्कारो उपलव्धि
प्राप्त गरे तापनि पूर्णरुपमा
बिग्रदैगएको प्रवृतिलाई प्रभावकारी
रुपमा काबुमा ल्याउनसकिएको छैन
साथै जमीनको उर्वरा शक्तिमा ह्रास
हुंदैगएको छ र बालुवाले ढाकेको
क्षेत्रफलमा निरन्तर रुपमा वृद्धि
भैरहेको देखिएको छ। सन् 1999मा
सारा चीनमा बाँझोपन र बालुवापनको
दोस्रो अनुगमन सम्बन्धी नतीजा
अनुसार चीनभरि बलौटेपन भएको जमीनको
कुल क्षेत्रफल सत्र लाख चालिस
हजार वर्गकिलोमिटरभन्दा बढी पुगेको
छ र त्यसले चीनको कुल क्षेत्रफलको
लगभग बीस प्रतिशत स्थान लिएको छ।
यसका अतिरिक्त, हरेक वर्ष लगभग
तीन हजार चार सय वर्गकिलोमिटरको
दरले बालुवाकरण हुने क्रम जारी
रहेको बताइएको छ। हालसम्म अन्दाजी
सत्र करोड चिनियाँहरुको उत्पादन र
जीवनमा बालुवापनले गम्भिर धम्की
सिर्जना गरेको छ। किनभने
बालुवापनबाट पैदा भएको प्रत्यक्ष
आर्थिक नोक्सानी हरेक वर्ष चवन्न
अरब चिनियाँ युआन् भन्दा बढी भएको
बताइएको छ ।
भूक्षय
चीनको भू-श्रोतलाई नष्ट
गर्ने दिशामा भू-क्षय बारम्बार
उत्पन्न हुने भौगोलिक प्रकोप तथा
वातावरणीय समस्या हो । ती मध्ये
पहेंलो टारभूमि क्षेत्रको भूक्षयको
अवस्था सबैभन्दा गम्भीर रहेको छ र
यसबाट निकै हानी पनि ल्याइएको छ।
चीनमा भू-क्षयको सामान्य अवस्था
यस प्रकार छः आंशिक क्षेत्रमा
नियन्त्रण गरिएको छ र सामान्यतः
विस्तार पनि भएको। भू-क्षयभन्दा
नियन्त्रणको कमी भएको अवस्था
देखिएको छ। हालसम्म चीनमा लगभग एक
तिहाइ जमीन भू-क्षयको शिकारमा भएको
छ । हरेक वर्ष त्यसै खेर जाने
माटोको कुल परिमाण पाँच अरब टन
भन्दा बढी पुगेको छ। यो परिमाण
सारा चीनको जग्गा-जमीनबाट एक
सेन्टीमिटर माटो झिकिए बराबर छ।
त्यस माटोमा निहित उर्वरा शक्ति
चार करोड टन स्तरीय रासायनिक मल
बराबर रहेको छ अर्थात सारा चीनमा
एक वर्षमा उत्पादित रासायनिक
मलमध्ये नाइट्रोजन, फसफोरस र
पोटासियमको कुल मात्रा बराबर छ।
खेती-पातीको अनुचित तरिका र
वनस्पति नष्ट भएका कारण भू-क्षयको
समस्या देखापरेको हो । सारा चीनमा
पहाड र थुम्किलो क्षेत्रमा चिनियाँ
नाप अनुसार लगभग चालिस करोड मु
पाखो जमीन छ। त्यसमध्ये भिरालो
जग्गाको क्षेत्रफल लगभग दश करोड
मु छ। बाँकी तीस करोड मु पाखो
जमीन भिन्नै हदसम्म भू-क्षयको
मारमा पर्दैजान्छ।
सिमसार
नदी खोला बाहेक चीनको सिमसारहरुको
क्षेत्रफल लगभग छ करोड साठी लाख
हेक्टर छ भने विश्वका सिमसारहरुको
कुल क्षेत्रफलमा ती सिमसारहरुको
दश प्रतिशतको स्थान रहेको छ र
विश्वमा तीनको पहिलो स्थान र
एशियामा चौथो स्थान रहेको छ।
सिमसार सम्बन्धी चीनको चेतना बढ्दै
आएकोले नब्बेको दशक यता चीनले
सिमसारको संरक्षण र प्रयोग
गर्नेतर्फ अनेकौं प्रभावकारी
कदमहरु चाल्ने गरेको छ साथै निकै
परिधिमा सिमसार तथा जैविक
विविधताको संरक्षण पनि गर्नेगरेको
छ। बढ्दो जनघनत्व र आर्थिक
वृद्धिको दोहोरो चापमा मानव जातिको
उत्पादन र जीवनमा सिमसार श्रोतमाथि
भर पर्ने तथा सिमसारको विकास गर्ने
अवस्था पनि बढ्दै आएकोले सिमसार
तथा जैविक विविधतालाई व्यापक रुपमा
नष्ट गरिएको देखिएको छ। चालिस
वर्षयता लगभग पचास प्रतिशत समुद्री
तटवर्ती क्षेत्रका सिमसार लोप
भैसकेका थिए र सारा चीनमा लगभग
तेह्र प्रतिशत ताल-तलैया पनि
सुकिसकेका थिए। उत्तर चीनको है
लुंग च्यांग प्रान्तको सान्
च्यांग मैदानको अठहत्तर प्रतिशत
प्राकृतिक दलदले सिमसार क्षेत्र
लोप भैसकेको थियो। दक्षिणी चीनमा
पर्ने हुंग हु तालमा जलजन्य
वनस्पतिमा चौबीस जात उप-जात
घटिसकेका थिए भने माछाहरुका जातमा
पनि लगभग पचास जात घटिसकेका थिए।
सिमसारहरु नष्ट भएकोमा स्थानीय
आर्थिक विकास र बासिन्दाहरुको
अस्तित्वको वातावरणमा निकै नराम्रो
असर पर्दैगएको छ। हाल आएर सिमसार
तथा जैविक विविधताको संरक्षण गर्ने कुरा चीन सरकार
र चिनियाँ जनताका लागि निकै
महत्वपूर्ण एजेण्डा बनिसकेको छ।
