चिनियाँ सहयोगमा निर्माण भइरहेको पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको उडान तथा अवतरणमा अवरोध गर्ने कास्कीको रिठ्ठेपानी डाँडा कटानका लागि नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण र वन विभागबीच सहमति भएको छ। प्राधिरणका प्रवक्ता जगन्नाथ निरौलका अनुसार करिब ६ सय वटा रुख कटानका लागि सहमति भएको अनलाइन खबरले लेखेको छ।

प्राधिकरणले पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन प्रतिवेदन बनाएको थियो। प्रतिवेदन अनुसार रिठ्ठेपानी डाँडा कटान गर्दा ६ सय वटा रुख र पोल आकारका रुख काट्नु पर्ने देखिएको थियो।

‘अब रुख कटान हुने भएपछि माटो कटानका लागि टेन्डर गर्नुपर्ने हुन्छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘अब रिठ्ठेपानीको डाँडा काट्न बाटो खुलेको छ।’ निर्माणाधीन विमानस्थलको पूर्वी सिमानाबाट करिब १.३५ किलोमिटर दूरीमा यो डाँडा छ। प्रतिवेदन अनुसार यो डाँडालाई १२ देखि ४० मिटरसम्म कटान गर्नुपर्नेछ।

यसरी कटान हुने डाँडामा रहेको २.१७६ हेक्टर वनमा रहेको रुखहरु काटिने छन्। प्राधिकरणले पुस २०७७ मा वन तथा वातावरण मन्त्रालयबाट यो आयोजनाको पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन अध्ययनको सहमति प्राप्त गरेको थियो।

विमानस्थल आयोजना भने अहिले धमाधम बनिरहेको छ। विमानस्थलको भौतिक प्रगति ९७ प्रतिशत पुगिसकेको प्रवक्ता निरौलाले जानकारी दिनुभयो। ‘उपकरण जडान र फिनिसिङको काम भइरहेको छ,’ उहाँले भन्नुभयो। पोखराको छिन्नेडाँडामा बनिरहेको विमानस्थलको धावनमार्ग २५ मिटर लम्बाइ र ४५ मिटर चौडाइको रहेको छ।

तर, धावनमार्ग पूर्व–पश्चिम दिशामा रहेका कारण विमानस्थलको सामुन्नेमा रहेको रिठ्ठेपानी डाँडा कटान गर्नुपर्ने देखिएपछि प्रक्रिया अघि बढेको थियो। काम थालेको तीन महिना भित्र डाँडा कटानको काम पूरा हुने प्राधिकरणको दाबी छ।

आयोजना क्षेत्रमा अभिलेख भएका प्रमुख वनस्पतिमा साल, कटुस, चिलाउने, सिमल, पिपललगायत प्रजातिका रुख रहेका छन्। यी रुखको गणना डिभिजन वन कार्यालय कास्कीले गरेको थियो। सोही आधारमा ६ सय रुख काट्नु पर्ने देखिएको हो।

आयोजनाको ईआईए प्रतिवेदनले निर्माणाधीन विमानस्थलको निर्माण तथा सञ्चालनबाट स्थानीय क्षेत्रका साथै समग्र गण्डकी प्रदेशमा उल्लेखनीय रुपमा सकारात्मक प्रभाव पर्ने र यसले स्थानीय व्यापार–व्यवसायमा वृद्धि हुने देखिएको छ।

रोजगारीको अवसर वृद्धि, प्राविधिक सीप र क्षमतामा वृद्धि हुनुका साथै पर्यटन र अन्य व्यवसायमा वृद्धि हुने देखिएको छ। आयोजनाका लागि काटिने डाँडाका कारण भू–उपयोग तथा परिदृश्यमा आउने परिवर्तन, ढुंगा माटोको व्यवस्थापनको सवा, ध्वनि, वायु, जल तथा माटो प्रदूषणलाई समेत नकारात्मक प्रभावका रुपमा औल्याइएको छ।

यसबाट वन्यजन्तुको बासस्थानको क्षय हुनुका साथै खेतीयोग्य जमिन र कृषि उत्पादनमा समेत ह्रास आउने देखिएको छ। आयोजनामा वन्यजन्तुसँगको टक्कर, सिंचाइ कुलोमा प्रभाव यस आयोजनाबाट हुने नकारात्मक प्रभाव हो।

राष्ट्रिय गौरवको आयोजना भएकाले कटान गर्ने एक रुख बराबर १० वटा नयाँ रुख रोप्नु पर्ने छ। रुख रोप्न नसक्ने अवस्थामा वन क्षेत्र प्रयोग गरे वापत सो बराबरको वन क्षेत्रको सट्टाभर्नाका लागि डिभिजन वन कार्यालयसँग समन्वय भने आयोजनाले गर्नुपर्नेछ।

यस भेगमा रहेका चराको वासस्थान अन्यत्र सार्न वन कार्यालयले भूमिका खेल्ने छ। आयोजनाका लागि चाहिने रोजगारीमा स्थानीयलाई प्राथमिकता दिने र स्रोत साधनको व्यवस्थापन समेत आयोजनाले बेहोर्ने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

रिठ्ठेपानी डाँडा कटानको सवालमा स्थानीयसँग गरिएको अन्तरक्रियामा त्यहाँ रहेका चण्डी मन्दिरको संरक्षणको माग गरिएको छ। यसमा समेत आयोजनाले काम गर्नुपर्ने भएको छ।

डाँडा कटानपछि यस स्थानमा विमानस्थलको कुनै पनि संरचना भने बन्ने छैनन्। यो डाँडाको कटान विमान उडान र अवतरणको सुरक्षाका लागि मात्र भएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

प्रतिवेदन अनुसार स्थानीय बासिन्दाले आयोजना क्षेत्रको वरपरका मन्दिरको संरक्षण आमा समूहलाई सहयोग र विमानस्थल तथा रिठ्ठेपानी क्षेत्रमा हरियाली प्रवर्द्धन गर्न बजेट माग भएको छ।