सन् 2013 मा चीनले वृद्धवृद्धाहरुको स्वास्थ्य र मनोविज्ञानलाई ध्यानमा राखेर विशेष नीति बनायो। सो नीतिमा पाको उमेरका बुबाआमालाई छोराछोरीले आफूसँगै राख्नुपर्ने, यदि कामको सिलसिलामा घरदेखि टाढा गएर बसेको छ भने त्यस्ता छोराछोरीले हरेक हप्ता आफ्ना वृद्ध बुबाआमालाई भेट्नु पर्ने र नियमित रुपमा फोन सम्पर्क गर्नुपर्ने उल्लेख छ।

         सुधारिएको जीवनशैलीले चिनियाँहरुको उमेर बढाएको छ। पाका उमेरका बाबुआमालाई छोडेर जागिर र अवसरका खोजीमा चिनियाँ युवापुस्ता सहरकेन्द्रित बनेको छ। पश्चिमा विकसित मुलुकहरुले 'एज केयरिङ सेन्टर' खोलेर बृद्धबृद्धालाई सरकारी ढुकुटीबाट पालनपोषण गरे पनि चीनमा त्यो व्यवस्था छैन। एउटा सन्तान पनि टाढा रहेपछि बृद्धबृद्धाहरु घरमा एक्लै बस्नुपर्ने बाध्यता छ। एक्लो जीवन, असहाय शरीर, बिग्रदो स्वास्थ्य आदि कारणले त्यस्ता वृद्धबृद्धामा बढ्दै गएको नैराश्य भाव र मानसिक बिचलनले गर्दा सरकारले 'वृद्ध बुबाआमाको ख्याल गर' नीति ल्याएको हो। तर यो नीति खासै लागू भएको छैन। किनभने चीनका मुख्य ठूला सहरहरु पूर्वीभेगमा छन्। सप्तान्तमा पाउने दुई दिनको बिदामा चाहेर पनि सन्तानले आफ्ना बृद्ध बुबा आमालाई भेट्न जान सक्दैनन्। महङ्गा सहरको कष्टप्रद बसाइमा उनीहरु बुबाआमालाई आफैँ राख्न पनि सक्दैनन्।

         चिनियाँ टेलिभिजन च्यानलहरुमा बृद्ध उमेरमा पुगेका आफ्ना बुबाआमालाई रेखदेख गर्न उत्प्रेरित गर्दै दैनिक थुप्रै जनहितका विज्ञापनहरु प्रसारण हुन्छन्। यही विषयमा टेलिसिरियलहरु पनि बनाइएका छन्। चीनमा दिइने पर्व बिदा र सार्वजनिक विदाहरु सीमित हुनाले कतिपय सन्तानले चाहेर पनि आफ्ना अभिभावकलाई नियमित भेट्न सक्दैनन्। चिनियाँ राष्ट्रिय दिवस र चिनियाँ नयाँ वर्ष 'बसन्त चाड' का लामो बिदामा सबै चिनियाँहरु परिवारमा भेला हुने प्रचलनले सार्वजनिक सवारी अत्यन्त प्रभावित हुने गर्छ। पश्चिमा समाजले सिकाएको एकात्मक परिवारको धारणाले पनि चिनियाँ युवा पुस्ताका लागि बुबाआमाभन्दा प्रेमीप्रेमिका प्यारो बन्न थालेपछि सरकारले 'बृद्ध बुबाआमाको ख्याल गर' भन्ने नीति नै ल्याउनु परेको हो। 

         चीनको वर्तमान जनसङ्ख्या एक अर्ब 37 करोड पुगेको छ। त्यसमध्ये 65 वर्ष माथिका वृद्धवृद्धाको सङ्ख्या 13 करोड जति छ। चीनमा हरेक दस व्यक्तिमा सरदर एकजना वृद्ध छन्। सन् 2050 सम्ममा चीनमा 65 वर्ष कटेका वृद्धको संख्या 40 करोड नाघ्ने कुरा विभिन्न सर्वेक्षणले प्रष्ट्याएका छन्। चीनमा 60 वर्षमा सेवा निवृत्त हुने र थप पाँच वर्ष करारमा काम गर्न पाउने व्यवस्था छ। तसर्थ 65 वर्ष पुगेपछि सबैले सेवाबाट अनिवार्य अवकास लिनुपर्छ। चीनमा 65 वर्षमाथिका 23 प्रतिशत वृद्धवृद्धा विभिन्न कारणबाट छोराछोरीसँग विछोडिएर एक्लो जीवन बिताउँछन्। त्यसैगरी राजधानी बेइजिङमा 65 वर्ष माथिका वृद्ध आमाहरुमध्ये आधा मात्र आफ्ना छोराछोरीसँग बस्न पाएका छन्।

         चिनियाँ बृद्धबृद्धाको वर्तमान समस्या तीन दसक अगाडि चीन सरकारले अवलम्बन गरेको एक सन्तानको नीतिले पनि सिर्जना गरेको हो। जनसंख्या वृद्धिदरलाई कडाइका साथ नियन्त्रण गर्नका लागि सन् 1978 मा चीनले एक सन्तानको नीति लियो। सीमित अल्पसंख्यक जाति र क्षेत्रका बासिन्दा बाहेकमा यो नियम लागू भयो। चिनियाँ अभिभावको एउटा सन्तान हुने अनि त्यो पनि हुर्केपछि अध्ययन र अवसरका नाममा आफूबाट टाढा भएपछि बृद्ध अवस्थाका बाबुआमा एक्लिनु स्वभाविक हो। एक सन्तानको चिनियाँ नीतिले एकातिर वृद्ध उमेरमा पुगेका बाबुआमाले एक्लिनु परेको छ भने अर्कातिर पछिल्लो समयमा युवा पुस्तालाई बिहे गर्नका लागि थप समस्या सिर्जना गरेको छ। उपयुक्त जोडीको खोजीमा उमेर ढल्काउने युवापुस्तासँगै आर्थिक असमानताबाट बिहेबाट बन्चित पुस्ताले नोभेम्बर 11 तारिखलाई आफ्नो उत्सवका रुपमा मनाउने गर्छन्। भ्यालेन्टाइन दिवसको बिरुद्ध जन्मिएको यो दिवस 11 औँ महिनाको 11 तारिख छानिनुको मुख्य कारण वर्षभरिमा सबैभन्दा धेरै एक सङ्ख्या हुने दिन हो जसलाई उनीहरु एकात्मक दिवस अर्थात् 'सिङ्गल डे' भनेर मनाउँछन्। पछिल्लो समय फस्टाउँदै गएको सम्बन्ध बिच्छेदले पनि एकात्मक दिवसलाई बल पुर्‍याएको छ। चीनमा दैनिक 10 हजार सम्बन्ध बिच्छेद हुने गर्छ। छिन्व्हा विश्व विद्यालयले गरेको सर्वेक्षण अनुसार सन् 2012 मा मात्र चीनमा 31 लाख 70 हजारले सम्बन्ध विच्छेद गरेका छन्। सन् 2011 को तुलनामा यो संख्या झण्डै 8 प्रतिशतले बढी हो। 

         सन् 1970 को दसकदेखि कडाइका साथ लागू भएको एक सन्तानको चिनियाँ नीतिले अहिले जनसङ्ख्यामा असन्तुलन देखिन थालेको छ। एक सन्तानको नीतिले चीनमा अत्यधिक गर्भपतन हुने गरेको र लैङ्गिक सन्तुलन पनि बिग्रिएको प्रतिवेदनहरु सार्वजनकि हुन थालेपछि चीन सरकारले दुई सन्तानको नीति अगाडि सारेको छ। तर, नयाँ नीति अनुसार सबै दम्पत्तिले दुई सन्तान जन्माउन पाउँदैनन्। दम्पत्तिमध्ये दुवैजना अथवा एकजना एक्लो सन्तान भए मात्र उनीहरुले दोस्रो सन्तान जन्माउन पाउँछन्। नयाँ चिनियाँ नीति अनुसार अहिले एक शिशु भएका 80 प्रतिशत दम्पत्तिले दोस्रो सन्तान जन्माउन सक्छन्। जसबाट हरेक वर्ष 2 करोड शिशुहरु थपिन्छन्। तर धेरैजसो चिनियाँहरु कामको व्यस्तता, व्ययभार, बदलिँदो अन्तर्राष्ट्रिय प्रचलन, झन्झट र नियमित रुपमा गराइएको गर्भपतनबाट दोस्रो सन्तान जन्माउन चाहँदैनन्। 

          चिनियाँ शिशुले एकैपटक 6 जना अभिभावकको माया पाउने गरेका छन्। आफ्ना बुबाआमा बाहेक आफ्ना घर र मावलीपट्टिका बाजेबज्यैले समय तालिका बनाएर एउटा शिशु हुर्काउने गरेका छन्। हुर्केपछि त्यही शिशुले अभिभावकलाई एक्लो बनाएको र समाजमा सन्तानप्रतिको मोह बुढेशकालमा भङ्ग भएको परिप्रेक्ष्यमा चीन सरकारले नयाँ पुस्तालाई आफ्ना अग्रजप्रतिको कर्तव्य सम्झाउन थालेको हो। तर हङकङ, अमेरिका, क्यानाडा, अष्ट्रेलिया जस्ता मुलुकमा पढ्न गएर त्यतै स्थायी बसोबास गरेका चिनियाँ दम्पतिले भने यस अगाडि नै दुई सन्तान जन्माउने गरेका छन्। 

          चीनमा एक सय स्त्री शिशुको जन्मको अनुपातमा एक सय 20 पुरुष शिशु जन्मन्छन्। यसले चिनियाँ समाजलाई लैङ्गिक असन्तुलित बनाएको छ भने पुरुषलाई बिहे गर्नमा कठिनाइ उब्जाएको छ। लैङ्गिक असन्तुलनसँगै आर्थिक असमानताले पनि जोडी खोज्न र बिहे गर्नका लागि चुनौति भएको चिनियाँ युवापुस्ताले सजिलै स्वीकार गर्दै आएको छ। सहरमा घर हुनेले सहरमै घर भएको जोडी खोज्छ। अनि गाउँबाट सहरमा पसेकाले पनि सहरमै घर हुने जोडीको अपेक्षा गर्छ। बल्लबल्ल बिहे गर्ने जोडी भेटे पनि बिहे खर्चले गर्दा चिनियाँ युवायुवती सँगै बस्ने तर बिहे नगर्ने सम्झौता गर्न बाध्य भएका छन्।

          चिनियाँहरुको बदलिँदो जीवनशैलीसँगै बिबाह परम्परा पनि महङ्गिदै गएको छ। चिनियाँ समाजमा गत शताब्दीको 50 को दशकमा विवाह गर्न एउटा खाट मात्र भए पुग्थ्यो। 60 को दशकमा एक प्याक मिठाइको तयारीमा बिबाह सम्पन्न हुन्थ्यो। 70 को दशकमा चीनमा सांस्कृतिक क्रान्ति चलेको समयमा अध्यक्ष माओका लेखनको संकलन भएको 'रातो किताब' बिबाहका लागि अनिवार्य थियो। 80 को दशकमा चीनमा खुलापन र सुधारका कार्यक्रम लागू भएपछि बिबाहका लागि रेडियो, साइकल, सिलाइ मेशिन तथा नाडी घडी जस्ता चार वटा चीज आवश्यक हुन थाल्यो। 90 को दशकदेखि बिबाह समारोहको परिधि फैलदै गयो र एक्काइसौं शताब्दीमा आएर त्यो निकै भड्किलो र महङ्गो भयो। चीनका दश वटा ठूला शहरमा विवाह गर्ने खर्चका बारेमा विभिन्न विश्वविद्यालयहरुले इन्टरनेटमा सर्वेक्षण गर्दा पैचिङ, शाङहाई, शनचन लगायत चीनका पहिलो पंक्तिका शहरहरुमा विवाहको खर्च 20 लाख युआनभन्दा बढी पुगेको छभने

हाङ चौ, क्वाङ चौ, नानचिन आदि शहरमा विवाहको खर्च 10 लाख बराबर छ। गत वर्ष शाङहाईमा संचारमाध्यमले गरेको एक सर्वेक्षणमा विवाह गर्नका लागि महिनाको आम्दानी कम्तिमा 5 हजार चिनियाँ युआन हुनु पर्ने तथ्याङ्क बाहिर आयो। सर्वेक्षणमा सहभागी असी प्रतिशत महिलाहरुले शाङहाईमा विवाह गर्न दुलहाको आम्दानी प्रतिमहिना पाँच हजार युआन हुनुपर्ने र ऊसँग घर र गाडी अनिवार्य हुनुपर्ने बिचार व्यक्त गरे। स्नातक गरेको युवापुस्ताका लागि मासिक पाँच हजार युआनको जागिर तुरुन्तै पाउनु मुस्किल छ। बिबाहसँगै गाडी, कोशेली, उपहार, हनीमुन योजना, फोटो र भिडियो खिच्ने, भोज खुवाउने जस्ता आडम्बरी कार्यले चिनियाँ बिबाह परम्परालाई धानीनसक्नु बनाएको छ। 

          आफ्नो सन्तानको बिहे नभएकोमा अभिभावकले चिन्ता व्यक्त गर्दै परम्परागत बिबाह गर्न दवाव दिन्छन्। चिनियाँ परम्परागत बिबाहमा अभिभावकले जोडी खोजिदिने र त्यही जोडीलाई मन पराएर बिहे गर्नु पर्ने बाध्यता थियो। तर हिजोआज चिनियाँ युवापुस्ता पश्चिमा समाजको प्रभावमा अभिभावकले खोजी दिएको जोडीलाई तिरस्कार गर्दै आफ्ना इच्छा र चाहनामा अभिभावकले भाँजो हालेको भावना चिनियाँ ब्लगहरुमा यत्रतत्र पाइन्छ। चिनियाँ युवा पुस्ता पैसा कमाउने, मोजमस्ती गर्ने, घुमफिर गर्ने, नयाँ नयाँ ग्याजेटमा पैसा खर्च गर्ने र जीवन भनेकै मनोरन्जन हो भन्ने मान्यतामा अल्झिएको भनेर पुरानो पुस्ताले आरोप लगाउने गरेको छ।

            साभारः कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिक， 2014 जुन 26 तारिख बिहीबार（2071 असार 12 गते ）