उत्तरबाट तान्न सकिने पर्यटक
2014-08-19 16:47:57CRI
Share with:

उत्तरबाट तान्न सकिने पर्यटक

          हालैको पहिरोका कारण कोदारी नाका अवरुद्ध भएर स्थलमार्गबाट आउने चिनियाँ पर्यटकको आगमन केही समययता रोकिए पनि पछिल्ला वर्षहरुमा नेपालप्रति उनीहरुको रुचि बढ्दै गइरहेको छ। चीन सरकारले नेपाललाई पर्यटकीय गन्तव्य सूचिमा सन् 2001 नोभेम्बरमा छनोट गरेको हो। सन् 2000 अप्रिल 15 तारिख नेपाल र चीनबीचमा नेपालमा चिनियाँ पर्यटकलाई भ्रमण खुल्ला गराउने 'एमओयु'मा हस्ताक्षर भएपछि त्यसको एक वर्षपछि चीनले नेपाललाई गन्तव्य सूचिमा समावेश गरेको हो। चीन सरकारले सन् 2002 मा चीन राष्ट्रिय पर्यटन प्रशासनलाई औपचारिक रुपमा चिनियाँ पर्यटकलाई नेपाल भ्रमण गराउन निर्देशन दिएपछि सोही वर्षको जुनमा चिनियाँ नागरिकहरु पहिलोपटक पर्यटकका रुपमा नेपाल भ्रमणमा गएका थिए। त्योभन्दा अगाडि चिनियाँहरु 'अफिसियल भिजिट'का रुपमा नेपाल जाने गर्दथे। सर्वसाधारण चिनियाँ पर्यटकलाई नेपाल भ्रमण गर्न चीन सरकारले अनुमति दिएको थिएन।

           सन् 2002 देखि चिनियाँ पर्यटकहरु औपचारिक रुपमा नेपाल भ्रमण गर्न थालेका हुन्। अहिले भारतीय पर्यटकपछि नेपाल भ्रमण गर्ने विदेशी पर्यटकहरुमा चिनियाँ पर्यटक प्रथम स्थानमा आउँछन्। नेपाल पर्यटन बोर्डको तथ्याङ्क अनुसार हरेक वर्ष सरदर 35 प्रतिशतले चिनियाँ पर्यटकको संख्या बढिरहेको छ।

           नेपालले सन् 2011 मा नेपाल पर्यटन वर्ष मनायो भने सन् 2012 मा लुम्बिनी भ्रमण वर्ष मनायो। तर नेपालभित्र जति तामझाम गरेर यी दुईवटा उत्सवहरु मनाइए उति असर विदेशी पर्यटकलाई परेको देखिएन। सीएनएन र बीबीसीमार्फत नेपालले केही विज्ञापन प्रसारण गर्‍यो। यदि नेपालले चिनियाँ पर्यटकलाई लक्ष्य गरी प्रभावकारी प्रवर्द्धनात्मक कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्ने हो भने नेपाली पर्यटन बजारको कायापलट हुनेछ।

           अहिले पनि धेरैजसो चिनियाँहरुलाई नेपालका बारेमा ठोस जानकारी छैन। नेपाल पर्यटन बोर्डले चिनियाँ भाषामा वेभसाइट बनाउने भनेको धेरै वर्ष भयो। तर अहिलेसम्म त्यो परियोजनाले मूर्त रुप लिन सकेको छैन। नेपालका मुख्य पर्यटकीय स्थलहरुका बारेमा चिनियाँ भाषामा श्रव्यदृश्य सामग्री बनाएर चिनियाँ टेलिभिजनमा विज्ञापनका रुपमा प्रसारण गर्ने हो भने त्यसको तीब्र प्रभाव पर्छ भन्ने कुरा गत जनवरीमा रिलिज भएको चिनियाँ चलचित्र 'अपन द विण्ड'ले पुष्टि गरेको छ। यो चलचित्रले नेपाली पर्यटन बजारको प्रचारप्रसारसँगै नेपालमा हुने बन्द हडताल र लोडसेडिङका समस्यालाई उजागर गरेर नकारात्मक सन्देश पनि दिएको छ यद्यपि यही चलचित्र हेरेर नेपाल भ्रमण गर्ने र गर्न चाहने चिनियाँ संख्या उल्लेख्य रुपमा वृद्धि भएको समाचार विभिन्न चिनियाँ सञ्चारमाध्यमहरुमा आएका छन्।

           चीनमा वौद्धधर्मावलम्बीहरुको संख्या अधिक छ। उनीहरु लुम्बिनी भ्रमण गर्न चाहन्छन्। तर धेरैजसोलाई लुम्बिनी कहाँ पर्छ भन्ने कुरा थाहा छैन। चीनको राजधानी बेइजिङको लामा मन्दिरमा नेपालमा बनेको संसारकै सबैभन्दा ठूलो काठको बुद्ध मूर्ति छ। चीनको पल्लो शान्सी प्रान्तको सिआनस्थित फामन मन्दिरमा भगवान बुद्धको साइली औँला राखिएको छ। भित्री मङ्गोलिया, छिङ्गहाइ, सिचुवान जस्ता प्रान्तमा बुद्धमन्दिर र बुद्धमूर्तिहरु प्रश्वस्त छन्। तिब्बतको जोखाङ मन्दिर नेपालकी राजकुमारी भृकुटीले बनाउन लगाएको कुरा इतिहासमा उल्लेख छ। तर पनि बुद्धधर्मको उत्पत्ति र भगवान बुद्धको जन्म भारतमा भएको हो भन्ने भ्रम चीनमा पनि व्यापक रहेको छ। महत्वपूर्ण पर्यटकीय क्षेत्रमा पथप्रदर्शकहरुले बुद्धसम्बन्धी जानकारी दिँदा उनी भारतमा जन्मिएका हुन् भनेर व्याख्या गर्छन्। कतिपय जानकारी पुस्तिका र सूचनापाटीमा पनि बुद्ध भारतमा जन्मिएका हुन् भनेर लेखिएको छ। तसर्थ चिनियाँहरु बुद्धको जन्मथलो जान चाहँदा चाहँदै पनि सूचना र जानकारीको अभावमा कुहिराको काग बनेका छन्। यस्ता भ्रमहरु हटाउनका लागि नेपालले कुटनीतिक र आर्थिक बाटो अपनाउनु पर्छ। कुटनीतिक प्रयासमा पाठ्यपुस्तक, सूचनापाटी र पर्यटक पथप्रदर्शकमार्फत भ्रम चिर्न सकिन्छ भने आर्थिक प्रयासबाट चिनियाँ टेलिभिजनहरुमा नेपाल र लुम्बिनीका बारेमा कार्यक्रमहरु प्रसारण गराउन प्रायोजन गर्न सकिन्छ।

         विश्व पर्यटन बजारमा चिनियाँ पर्यटकहरु सबैभन्दा धेरै छन् र सबैभन्दा खर्चालु पर्यटक पनि चिनियाँ पर्यटक नै हुन। नेपालमा पनि चिनियाँ पर्यटक सबैभन्दा धेरै खर्च गर्नेमा रहेका छन्। सन् 2010 मा नेपाल राष्ट्र बैकले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्क अनुसार नेपाल भ्रमण गर्ने चिनियाँ पर्यटकले दैनिक सरदर 80 अमेरिकी डलर खर्च गर्छन्। अन्य देशका पर्यटकले भने 43 डलर मात्र खर्च गर्ने गरेको सो तथ्याङ्कमा उल्लेख छ। संयुक्त राष्ट्र संघ विश्व पर्यटन संगठनको तथ्याङ्कमा पनि सन् 2012 मा चिनियाँ पर्यटकले एक खर्ब डलर खर्च गरेर विश्वको पहिलो स्थानमा रहेको उल्लेख गरेको छ। चिनियाँ पछि जमर्न र अमेरिकी पर्यटकले बराबरीजस्तै 83 अर्ब डलर खर्च गरेका छन्।

         नेपालमा चिनियाँ पर्यटकको व्यापक सम्भावना हुँदाहुँदै पनि केही कठिनाइ देखिएका छन्। तर ती कठिनाइहरु सजिलै समाधान हुने खालका छन्। चिनियाँ भाषा जानेका दोभाषे पर्यटक पथप्रदर्शकहरु नेपालमा सीमित छन्। त्यसकारण चिनियाँ भाषा शिक्षण कार्यलाई प्रभावकारी बनाउन आवश्यक छ। नेपालमा मुख्य पर्यटकीय क्षेत्रलाई व्यापक रुपमा समेट्ने गरी चिनियाँ भाषामा परिचय दिने सामग्री उत्पादन गर्न आवश्यक छ। यसका लागि वेभसाइटदेखि ब्रोसर, सिडी, नक्सा, पुस्तिका र सम्बन्धित अन्य सामग्री पर्छन्। चिनियाँहरु जहाँ गए पनि आफ्नै संस्कृतिमा रमाउँछन्। अन्य देशका पर्यटक जुन देशमा गयो त्यही देशको खानपिनमा रमाउँछन् तर चिनियाँ पर्यटकलाई चिनियाँ खाना, परिकार र स्वाद नै चाहिन्छ। यो उनीहरुको एक प्रकारको संस्कृति जस्तै हो। तसर्थ नेपालमा विभिन्न क्षेत्रमा चिनियाँ परिकार पाइने रेष्टुरेन्टको विकास हुन आवश्यक छ। नेपालले चिनियाँ पर्यटकका लागि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमै आगमन भिसा दिने व्यवस्था मिलाएको छ। तर चीन सरकारले आफ्ना नागरिकलाई पहिले भिसा लिएर मात्र उडान गर्न अनुमति दिने नीति अलवम्बन गरेकाले पनि सबै इच्छुक चिनियाँ पर्यटकले नेपालको भ्रमण गर्न पाएका छैनन्। बेइजिङ बाहेक सांघाइ, हङकङ र तिब्बतको ल्हासाबाट चिनियाँहरुले नेपालको भिसा प्राप्त गर्न सक्छन्। अब नेपाली पर्यटन बजारका लागि खुशीको कुरा के छ भने नेपालको त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको अध्यागमन कार्यालयमा आगमन भिसा लिन पाउने गरी चीन सरकारले आफ्ना नागरिकलाई भिसा बिना उडान अनुमति दिने नीति लिएको छ। यो नीति अब लागू हुँदैछ। यो नीति लागू भएपछि नेपाल भ्रमण गर्ने चिनियाँ पर्यटकको संख्या उल्लेख्य रुपमा बढ्ने छ।

          चिनियाहरुले बिहेको हनिमुन मनाउने र वार्षिक विदा मनाउनका लागि विभिन्न देशको भ्रमण गर्छन्। चीनबाट नजिकै रहेको र संसारकै सस्तो पर्यटकीय गन्तव्यमा रहेको नेपालका बारेमा प्रचारप्रसारको अभावले गर्दा चिनियाँहरु कोरिया, जापान, हङकङ, युरोप र अन्यत्र जान बाध्य छन्। उनीहरुलाई नेपालको आतिथ्य सत्कार र नेपाल तथा नेपालीले चीन र चिनियाँप्रति गर्ने सम्मानको जानकारी मात्र दिन सकियो भने पनि थुप्रै चिनियाँको बिदा मनाउने ठाउँका रुपमा नेपाल परिचित हुन सक्छ।

           पर्यटन बजारलाई व्यवस्थित गर्न सक्दा हुने फाइदाका बारेमा चीनको स्वायत्त प्रदेश तिब्बत हेरे पुग्छ। तिब्बतको मुख्य आम्दानी श्रोत पर्यटन उद्योग हो जहाँका दस प्रतिशतभन्दा बढी नागरिक प्रत्यक्ष रुपमा पर्यटन उद्योगमा समलग्न छन् भने अप्रत्यक्ष रुपमा झण्डै चालीस प्रतिशत तिब्बतीहरु पर्यटन उद्योगमा आश्रित छन्।

           तिब्बत स्वायत्त प्रदेश चीनका प्रख्यात पर्यटकीय स्थलमध्येको एक हो। अत्यन्त विकट भौगोलिक संरचना, विशाल पठार मरुभूमि र उच्च अक्षांशका कारणले तिब्बतमा पर्यटन उद्योगको तुलनामा अन्य व्यवसाय अत्यन्त सीमित छ। तिब्बतको विकासमा चीनले जति लगानी गरेको छ त्यसको प्रतिफल त्यहाँको पर्यटन उद्योगले चाँडै दिँदैछ। चीनले निर्माण गरेको छिङ्गहाई तिब्बत रेलमार्गको विकासले पनि तिब्बतको पर्यटन उद्योगले काँचुली फेरेको छ।

           चालु वर्ष सन् 2014 को पहिला पाँच महिनामा एकाइस लाख 82 हजार चिनियाँ तथा विदेशी पर्यटकले तिब्बतको भ्रमण गरेका छन्। यो संख्या गत वर्ष सन् 2013 को सोही अवधिको तुलनामा 21.2 प्रतिशत बढेको हो। सन् 2014 को सुरुका पाँच महिनामा तिब्बत भ्रमण गर्ने पर्यटकबाट तिब्बतले दुई अर्ब 43 करोड चिनियाँ युआन आम्दानी गरेको छ। यो आम्दानी पनि गत वर्षको सुरुका पाँच महिनाको तुलनामा 24.6 प्रतिशत बढेको छ।

          यतिबेला विदेशी पर्यटकको वृद्धिदर नै तिब्बती पर्यटन बजारको प्रमुख विषय बनेको छ। तथ्याङ्कका अनुसार, चालु वर्षको पहिला पाँच महिनामा तिब्बत पुगेका विदेशी पर्यटकको संख्या छब्बीस हजार तीन सय चौबीस छ। यो संख्या गत वर्षको सोही अवधिको तुलनामा 13.3 प्रतिशत बढेको छ र विदेशी पर्यटकबाट तिब्बतले एक करोड 66 लाख अमेरिकी डलर आम्दानी गरेको छ। यो आम्दानी पनि गत वर्षको सोही अवधिको तुलनामा 19 प्रतिशतले वृद्धि भएको हो।

           उल्लिखित तथ्याङ्कबाट के पुष्टि हुन्छ भने तिब्बतमा वार्षिक सरदर 45 लाखभन्दा बढीले भ्रमण गर्छन् जसमा विदेशी पर्यटकको संख्या सरदर 60 हजारभन्दा बढी हुने गरेको छ। तिब्बतमा हिउँदे याम पर्यटन उद्योगको अपसिजन मानिन्छ। हरेक वर्ष त्यहाँ भ्रमण गर्ने पर्यटकको संख्या बढिरहेको र अप्रिलदेखि अक्टोबरबीचको समयमा तिब्बत घुम्ने पर्यटकको घुइँचो अत्यधिक हुने गर्छ।

          नेपालको उत्तरी वारपार सीमा जोडिएको चीनको स्वायत्त प्रदेश तिब्बत भ्रमण गर्ने चिनियाँ र विदेशी पर्यटकमध्ये दस प्रतिशतमात्र नेपालले आकर्षित गर्न सक्यो भने पनि वार्षिक 4 लाखभन्दा बढी पर्यटकलाई नेपाल भित्र्याउन सकिन्छ। ल्हासा काठमाडौँ उडान जम्मा एक घण्टा समयको छ भने स्थलमार्गबाट पनि पर्यटकहरु नेपाल जान सक्छन्। छिङ्गहाई तिब्बत रेलमार्ग ल्हासाबाट पश्चिमतिर बिस्तार हुँदै सिगाच्छे पुगेको छ। भविष्यमा यो रेलमार्ग नेपाली सीमा क्षेत्रसम्म पुग्यो भने चिनियाँ पर्यटकले अझै सस्तो मूल्यमा नेपाल भ्रमण गर्न सक्नेछन्।

                                                          साभारः कान्तिर राष्ट्रिय दैनिक। 2071 भदौ 3 गते मंगलबार(अगष्ट 19, 2014)