चियासँग साइनो
2014-11-25 15:39:17CRI
Share with:

चियासँग साइनो

चियासँग साइनो         चीनको वल्लो सान्सी प्रान्तको सदरमुकाम थाइयुआनकी लियाङ लिनाले आफ्ना पतिको घरमा गएर सासू-ससुरालाई चिया पकाएर दिँदै भनिन्, 'आजदेखि तपाईंहरू मेरा बुबाआमा हुनुभयो। मैले यो चियामा साइनो साटेकी छु।'

          गत कात्तिक 17 गते बिबाह गरेकी लियाङले चिनियाँ संस्कृतिअनुसार चिया पकाएर दिएपछि मात्र उनी पक्का बुहारी भइन्। चिया हातमा लिएर बुहारी स्वीकार गर्दै उनका सासू-ससुराले पनि रातो खाममा केही पैसा हालेर उनको हातमा राख्दै आशीर्वाद दिए।

         चिनियाँ संस्कृतिअनुसार नवदुलहीले आफ्नो पतिको घरमा गएपछि सबैभन्दा पहिले सासू-ससुरालाई चिया पकाएर दिनुपर्छ र 'म अब तपाईंहरूलाई आमाबुबा भन्छु' भनेर अनुमति माग्नुपर्छ। हजारौं वर्षेदेखि कायम रहेको यो संस्कृतिलाई चियासँग साइनो साट्ने प्रचलनका रूपमा चीनमा लिइन्छ। त्यसैगरी दुलाहाले पनि ससुराली गएर आफ्ना सासू-ससुरालाई चिया दिएर बुबाआमा भन्ने अनुमति माग्नुपर्छ।

         यो कुराले चीनमा चियाको महत्त्व कति छ भन्ने कुरालाई पुष्टि गर्छ। चीनमा एउटा भनाइ छ, 'तीन दिनसम्म नुन नखाई बस्न सकिन्छ तर एक दिन चिया नखाईकन बस्न सकिँदैन।' चियालाई महत्त्व दिइने भएकाले नै चीनमा चियासम्बन्धी महोत्सव, प्रदर्शनी, संग्रहालय, शैक्षिक संस्था क्रियाशील छन्।

          चियाको आविस्कार आजभन्दा लगभग 5 हजार वर्षहिले चीनबाट भएको मानिन्छ। एकजना चिनियाँ बादशाह वनजंगलतिर घुम्न निस्केका बेला थकाइ लागेर सुस्ताउँदै थिए। उनलाई सुसारेले गिलासमा तातो पानी दिँदा एउटा सुख्खा पात उडेर आई त्यो गिलासमा पस्यो। त्यो पात पसेको सुसारेले देखिनन् र बादशाहले पनि देखेनन्। उनले त्यो तातो पानी खाएपछि अचम्मको फुर्ती महसुस गरे। पानी खाइसकेपछि उनले गिलासको फेदमा एउटा पात देखे। अनि त्यही वनस्पतिलाई तातो पानीमा भिजाएर खाने प्रचलन सुरु भयो। त्यो वनस्पति चिया थियो। अहिले विश्वमा चीन सबैभन्दा धेरै चिया उत्पादन गर्ने र खपत गर्ने मुलुकमा पर्छ।

चियासँग साइनो

         नेपाल, भारत र पश्चिमा मुलुकमा जस्तो रातो चिया (कालो पनि भनिन्छ) खाने प्रचलन चीनमा अत्यन्त कम छ। चीनमा प्रायःजसो ग्रिन टी (हरियो चिया), ह्वाइट टी (सेतो चिया), ओलङ टी (हरियो र कालोको सम्मिश्रण चिया) र फ्लावर टी (फूलबाट बनेको चिया) पिइन्छ। ग्रिन, ह्वाइट र ओलङ टी चीनबाट संसारभर निर्यात गरिन्छ र यी उत्पादनहरूको वनस्पति चिया नै भए पनि उत्पादन गर्ने प्रक्रियाहरू फरक छन्। तर संसारको अन्यन्त्र प्रयोग नहुने अथवा अत्यन्त कम प्रयोगमा आउने फूलको चिया चीनमा अत्यधिक लोकप्रिय छ।

          परम्परागत वनस्पतिको चियाबाहेक चीनमा प्रायशः फूलबाट चिया बनाइन्छ। गोदावरी, मखमली, सयपत्री, गुलाव, जाहीजुही, चिराइतो, चमेली, कुमुदिनी, जावापुष्प, सुनाखरीलगायतका फूलबाट बनाइएका चिया चीनमा लोकप्रिय छन्। यी फूलहरूको कोपिला र फूललाई टिपेर विभिन्न चरणमा प्रशोधन गरिन्छ। तर फूलमा कुनै कृत्रिम रङ, वासना, रसायन मिसाइँदैन र फूलको आकारलाई पनि जस्ताको तस्तै राखेर चियाको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यी फूललाई तातो पानीमा भिजाएर पिइन्छ। गिलास अथवा भाँडोमा राखिएको फूलमा बारम्बार तातोपानी थपिन्छ। तर उम्लिरहेको पानीमा राखेर फूललाई पकाइँदैन। यसो गर्दा यसमा भएका तत्त्वहरू नष्ट हुने भएकाले पानीमा भिजाएर पिइन्छ। चिनियाँ चियाका पारखीहरूले फूल र मौसमअनुसार पानीको तापक्रम पनि मिलाएर पिउने गर्दछन् जसले चियाको स्वादलाई थप उत्कृष्ट बनाउँछ।

          सामान्यतः यी फूलबाट बनेका चियाको मूल्य एक किलोको एक सय पचास चिनियाँ युआनदेखि एक हजार चिनियाँ युआनसम्म पर्छ। फूलको चिया र हरियो चियाको मूल्य लगभग उस्तै भए पनि खपतचाहिँ फूलको चियाको बढी हुन्छ। कुनै पनि रेस्टुरेन्टमा गएर खाना खानुभन्दा अगाडि आतिथ्य सत्कार गर्नका लागि फूलकै चिया दिइन्छ भने चिया घरमा भेटघाट गर्नेहरू पनि फूलकै चिया पिउन रुचाउँछन्। तर चीनमा एक गिलास वा दुई गिलास मात्र चिया किनेर खाने प्रचलन छैन। रेस्टुरेन्ट तथा चिया घरमा कफीको जस्तो चियाको एक कपको मूल्य नभएर एउटा भाँडोको मूल्य राखिएको हुन्छ जसमा ६ कपभन्दा बढी चिया हुने गर्छ। त्यस्तो चियामा नेपालमा तोंङ्बामा तातोपानी थप्दै खाएजस्तै चिनियाँ फूलको चियामा तातोपानी थप्दै पिइन्छ।

चियासँग साइनो

           चीनमा तौल घटाउने चिया, उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने चिया, चिनी रोगलाई नियन्त्रण गर्ने चिया, कब्जियत ठीक बनाउने चियाजस्ता औषधिजन्य चिया पनि लोकप्रिय छन् तर यिनीहरूको मूल्य अलिक महँङ्गो हुन्छ।

           तुम्लेटमा तातोपानी र झोलामा फूलको चिया बोकेर चिनियाँहरू कार्यालय जान्छन् र सुरुप सुरुप पिउँदै काम गर्छन्। रेलमा अथवा बसमा यात्रा गर्दा पनि उनीहरू चिया पिउँदै गरेका हुन्छन्। चिनियाँ ट्याक्सी चालकको छेउमा चियाको बोतल राख्ने स्थान नै निर्धारण गरिएको हुन्छ।

          लामो इतिहास बोकेको चिनियाँ चियाले चिनियाँ संस्कृतिसँग पनि अन्योन्याश्रति सम्बन्ध राखेको छ। चीनमा साथी अथवा पाहुनालाई दिइने सबैभन्दा लोकप्रिय उपहार नै चिनियाँ चिया हो भने आफन्तलाई भेट्न जाँदा अथवा बिरामी हेर्न जाँदा पनि चिया बोकेर जाने गरिन्छ। त्यसकारण चिनियाँ चिया साइनो साट्नेदेखि मित्रताको सम्बन्ध मजबुत बनाउने माध्यममा पनि स्थापित छ। 

                                              साभार कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिक, 2071 मंसिर 6 गते शनिबार (2014 नोभेम्बर 22 तारिख)

चियासँग साइनो