भूकम्पले आक्रान्त बनेको नेपालमा उद्धारको पहिलो चरणको कार्य सम्पन्न भएर अब दोस्रो चरणको कार्य थालनी भएको छ। नेपालमा भूकम्प जाँदा त्यसको प्रत्यक्ष असर नेपालका दुई छिमेकी मुलुकहरूलाई पनि परेको छ। नेपालमा गएको भूकम्पले दक्षिणतिरको छिमेकी मुलुक भारतमा केही व्यक्तिको मृत्यु भएको छ भने यसको प्रभाव नेपालको उत्तरी छिमेकी मुलुक चीनको स्वायत्त प्रदेश तिब्बतमा निकै भयानक देखिएको छ। तिब्बतमा 26 जनाको मृत्यु हुनुको साथै 3 जना हराइरहेका छन्। त्यहाँको विद्युत् आपूर्ति र सडक यातायातमा यसले गम्भीर असर पारेको छ। तर नेपालमा भएको जनधनको क्षतिको तुलनामा दुई छिमेकी मुलुकमा भएको क्षति सानो भएकाले दुवै देशले पीडित नेपालीको उद्धार र राहतमा सक्रिय भूमिका निर्बाह गरेका छन्। चिनियाँ उद्धार टोली र प्रविधिले त्यसै प्रशंसा पाएको होइन। यसका पछाडि चीनसँग भूकम्पले दिएको पीडाको लामो अनुभव र विशाल क्षतिको इतिहास रहेको छ।

अहिलेसम्म संसारमा व्यापक रूपमा जनधनको क्षति पुर्‍याउने 15 वटा ठूला भूकम्पहरूमध्ये 5 वटा चीनमा मात्र गएका छन्। सन् 1556 जनवरी 23 तारिखमा चीनको पल्लो सान्सी प्रान्तमा गएको 8 म्याग्नेच्युडको भूकम्पबाट 8 लाख 30 हजार जति व्यक्तिको मृत्यु भएको थियो भने सन् 1920 डिसेम्बर 16 मा चीनको कान्सु प्रान्तमा गएको 7 दशमलव 8 म्याग्नेच्युडको भूकम्पबाट 2 लाख 73 हजारभन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो। त्यसैगरी सन् 1976 जुलाई 28 मा चीनको हुपेई प्रान्तमा गएको 7 दशमलव 8 म्याग्नेच्युडकै भूकम्पमा 2 लाख 42 हजारभन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो। चीनले भोग्दै आएको भूकम्पको विपत्ति यतिमै सीमित छैन। निङ्छङमा गएको 6 दशमलव 8 म्याग्नेच्युटको भूकम्पबाट पनि 1 लाखभन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो भने सन् 2008 को मे 12 तारिख चीनको सिचुवान प्रान्तमा 8 म्याग्नेच्युडको भूकम्प जाँदा झन्डै एक लाख व्यक्तिको

मृत्यु भएको थियो। सम्पत्ति क्षतिका हिसाबले यो भूकम्प विश्वको तेस्रो स्थानमा रहेको छ। सन् 2011 मा गएको जापानको सुनामी र सन् 1996 मा जापानमै गएको भूकम्पपछि चीनको सिचुवान भूकम्पमा 75 अर्ब अमेरिकी डलरको क्षति भएको अनुमान छ।

ठूला भूकम्पबाट खर्बौँ डलरको क्षति र लाखौं नागरिक गुमाएको चीनले भूकम्पमा परेका पीडितको उद्धारमा विभिन्न प्रकारका प्रविधिको विकास गरेको छ। चीनले विकास गरेका त्यस्ता अत्याधुनिक प्रविधिमध्ये भग्नावशेषमा मानिस भए/नभएको र भएमा जीवित अथवा मृत रहेको पत्ता लगाउने रोबर्ट, ढलानलाई सजिलै र आवाजबिनै काट्ने मेसिन, सूक्ष्म क्यामराबाट अँध्यारा भागहरू निरीक्षण गर्न सकिने प्रविधि, जीवित व्यक्तिलाई पानी, अक्सिजन र खानेकुरा आपूर्ति गर्ने प्रणालीलाई नेपालमा उद्धार गर्दा राम्ररी सदुपयोग गरिएको छ। यस्ता प्रविधिले केही व्यक्तिलाई जीवितै उद्धार गर्न सफल भएबाट चीनको कार्यको प्रशंसा र गुणगानले स्थान प्राप्त गरेको हो।

नेपालमा गएको भूकम्पप्रति चिनियाँहरूले उत्तिकै दु:ख प्रकट गरेका छन् र उद्धार तथा पुनर्निर्माणमा सहयोग गर्न चीनले तत्परता देखाएको छ।

भूकम्प गएको भोलिपल्टै वैशाख 13 गते आइतबार बिहानै चीनले 64 सदस्यीय उद्धार टोली र 32 लाख अमेरिकी डलर बराबरको 180 टन सामग्री तीन वटा जहाजमा नेपाल पठायो। दोस्रो चरणमा चीनले 58 सदस्यीय स्वास्थ्य टोली र 64 लाख अमेरिकी डलर बराबरको सहयोग सामग्री नेपालमा पठायो। यो टोलीमा महामारी प्रकोप नियन्त्रण विशेषज्ञ र मनोविज्ञान विशेषज्ञहरू संलग्न रहेका छन्। तेस्रो चरणमा थप सय जना चिनियाँ चिकित्सक र तीन वटा हेलिकप्टर गएर नेपालमा उद्धार सेवा गरिरहेका छन्। विशेषगरी सिन्धुपाल्चोक, काभ्रेपलान्चोक, दोलखा आदि जिल्लाहरूमा स्वास्थ्य सेवा, तालिम र उद्धार गर्नका लागि चिनियाँ स्वास्थ्यकर्मीको टोली धुलिखेल अस्पताललाई क्षेत्रीय शिविर बनाएर काम गरिरहेको छ। चिनियाँ टोलीमा चिनियाँ विज्ञान प्रतिष्ठानका 12 जना भूकम्प विशेषज्ञ वैज्ञानिकहरू पनि छन्। पहिलो चरणको सफल उद्धार कार्य सम्पन्न गरेर चिनियाँ टोली वैशाख 25 गते शुक्रबार स्वदेश फर्किएको छ। चिनियाँ आकस्मिक टोली स्वदेश फर्किए पनि भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणमा नेपाललाई सहयोग जारी राख्ने चीनले स्पष्ट पारेको छ।

नेपालमा भएको भूकम्पको क्षतिप्रति चीन सरकारको तर्फबाट मात्र होइन चिनियाँ जनताले पनि स्वस्फूर्तरूपमा सहयोग संकलन गरेका छन्। भूकम्प गएको एक हप्ताभित्रै 2 लाख 58 हजार चिनियाँले टेन्सेन्ट अनलाइन भुक्तानी प्रणालीमार्फत 32 लाख अमेरिकी डलर बराबर रकम संकलन गरेको र एक लाख दुई हजार चिनियाँ नागरिकले अलिपे अनलाइन वेभसाइटमार्फत 33 लाख अमेरिकी डलर संकलन गरेको चिनियाँ केन्द्रीय टेलिभिजनले जनाएको छ। यो बाहेक एक पटक नेपाल घुम्न गएका, नेपालसँग व्यावसायिक सम्बन्ध भएका, नेपालमा लगानी गर्ने कम्पनीका चिनियाँ अधिकारीहरू र नेपाललाई माया गर्न चिनियाँहरूले स्वयम्सेवी रूपमा नेपाली दूतावासले खोलेको खातामा सहयोग रकम जम्मा गरिरहेका छन्। हालसम्म नेपाली दूतावासको खातामा 4 करोड रुपैयाँभन्दा बढी जम्मा भइसकेको छ। जुन रकम प्रधानमन्त्री दैवीप्रकोप उद्धार तथा राहत कोषमा ट्रान्सफर गरिएको नेपाली दूतावासले जनाएको छ।

भूकम्पपीडितका

लागि धेरै सहयोग गर्ने चिनियाँ गैरसरकारी संस्थाहरूमा चाइना गुजेवा कम्पनीले 12 लाख 38 हजार 220 युआन अर्थात् दुई करोड रुपैयाँभन्दा बढी सहयोग प्रदान गरेको छ। त्यसैगरी चीनको फुचियान प्रान्तमा रहेको हेरेन च्यारिटी फाउन्डेसनले दूतावासलाई एक करोड युआन अर्थात् साढे 16 करोड रुपैयाँ दिने प्रतिबद्धता स्वरूप डमी चेक हस्तान्तरण गरिसकेको छ। हेरेन च्यारिटी फाउन्डेसन सामाजिक सेवामा सहयोग गर्ने चीनकै सबैभन्दा ठूलो संस्था हो। पहिलो चरणमा चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो सीआरआईले 47 हजार युआन अर्थात् झन्डै आठ लाख रुपैयाँ नेपाली दूतावासको खातामा जम्मा गरेको थियो। त्यसपछि चीनका विभिन्न विश्वविद्यालयमा अध्यययन गर्ने नेपाली विद्यार्थीहरूले संकलन गरेको नगद दिनहुँ नेपाली दूतावासको खातामा जम्मा भइरहेको छ। त्यसैगरी विभिन्न व्यवसाय गरिरहेका चिनियाँहरूले नेपाली दूतावासमा गएर दैनिकजसो सहयोग हस्तान्तरण गरिरहेका छन्। चीनको केन्द्रीय सरकारका साथै विभिन्न प्रान्तहरूले पनि नेपाललाई सहयोग गर्ने घोषणा गरिसकेका छन्। अहिलेसम्म युन्नान प्रान्त र तिब्बतले पचास लाख युआन अर्थात् साढे आठ करोड रुपैयाँको दरले सहयोग गर्ने घोषणा गरेका छन्।

चिनियाँ सशस्त्र प्रहरीको एउटा टोली नेपाल प्रवेश गरेर अवरुद्ध रहेको अरनिको राजमार्ग खुलाउन सफल भएको छ। उनीहरूको रात–दिन खटेर वैशाख 25 गते नै राजमार्ग सुचारु गराएका हुन्। चीनले भूकम्प प्रभावित क्षेत्रमा सञ्चालित अस्पताल र स्वास्थ्य संस्थाहरूको मर्मत गर्ने र पुनर्निर्माण गरेर पहिले भन्दा राम्रो बनाउने लक्ष्य राखेको छ। जसका लागि अस्पताल स्थापना गर्न चाहिने अत्यन्त गह्रौं सामग्रीहरू हवाईजहाजबाट लान नसकिने हुनाले सडक प्रयोग गर्नुको विकल्प छैन। त्यसकारण चीनले कोदारी राजमार्गलाई तत्काल मर्मत गर्ने जमर्को देखाएको हो। चीनका लागि नेपाली राजदूत डा. महेशकुमार मास्केका अनुसार नेपालले चीनसँग 2 लाख त्रिपाल र मेडिकल पूर्वाधार निर्माणको अनुरोध गरेको छ जसप्रति चीन सकारात्मक छ। मेडिकल पूर्वाधार निर्माणमा ध्वस्त भएका र निस्क्रिय रहेका स्वास्थ्य संस्थाहरूको पुनर्निर्माण रहेको छ।

नेपालको गएको विनाशकारी भूकम्पमा राहत दिने कुरामा नेपालका दुई ठूला छिमेकी मुलुकहरूबीचमा प्रतिस्पर्धा चलेको कुरा सञ्चार माध्यमहरूमा आएको थियो। यस विषयमा चिनियाँ समसामयिक अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध अध्ययन संस्थाका एसिया तथा ओसियानिक विभागका निर्देशक प्राध्यापक हु सिसेङ भन्छन्, 'नेपालमा भूकम्पको प्रकोप हुँदा दुई छिमेकी मुलुकहरूबीचमा सहयोग गर्ने प्रतिस्पर्धा हुन्छ भने त्यो नेपालका लागि फाइदाजनक नै हुनेछ। चीन र भारतबीचमा प्रतिस्पर्धा होइन पहिलोपटक अत्यन्त राम्रो समन्वय देखिएको छ र दुवै राष्ट्रले मिलेर नेपाललाई सहयोग गरिरहेका छन्।' नेपाललाई चीनले सधैँ नि:स्वार्थी भावले सहयोग गरेको र यसबाट कुनै प्रकारको राजनीतिक, आर्थिक र भौगोलिक फाइदा चीनले नहेरेको उनी बताउँछन्। उनी भन्छन्, 'चीन आफैं भूकम्पको भुक्तभोगी छ र पीडा के हो भन्ने कुरा राम्ररी बुझेको छ। यस्तो बेला छिमेकीलाई सहयोग गर्नु चीनको कर्तव्य हो।'

साभारः कान्तिपुर दैनिक। 2072 बैशाख 30 गते ( 2015 मे 13) बुधबार