चीनमा मासु नखाने मान्छे हुँदैनन्। अझ उनीहरु मासु बिना खानै सक्दैनन्। बेइजिङमा अत्यनत् सीमित साकाहारी रेष्टुरेन्ट त छन् तर ती चिताइ नसक्नु महङ्गा। चिनियाँ नयाँ वर्ष वसन्त चाडको एक साताको अवधिमा चिनियाँहरुले कुनै पनि हतियार चलाउँदैनन्। हतियार नचलाएर के भयो त मासु खान उनीहरुलाई कसैले रोक्दैन। किनभने एक साताका लागि मासु पहिले नै साना साना टुक्रा पारेर फ्रिजमा राख्छन्।

चीनमा शुद्ध साकाहारीलाई गरिने व्यवहारका बारेमा एउटा भनाइ निकै लोकप्रिय छ। एकपटक एकजना विदेशी व्यक्तिले होटलमा म शुद्ध साकाहारी हुँ त्यसकारण मलाई कुनै पनि जनावरबाट बनेको खानेकुरा नदिनु भनेछ। होटलको वेटरले दूध，दही，चिज，बटर जस्ता सबै खाद्यान्न उसको टेबुलबाट हटाएछ। त्यो विदेशीले आफूले मारिएको अथवा हत्या गरिएको जनावर चाहिँ नखाने भनेर बुझाउन खोजेछ। होटलको वेटरले ए बुझेँ बुझेँ भन्दै गएछ र एकैछिनमा निकै ठूलो मासुको परिकार ल्याएर उसको टेबुलमा राखेछ। हैन यो के हो भनेर सोद्धा वेटरले भनेछ यो मारिएको अथवा हत्या गरिएको होइन आफैँ मरेको हो।

सन् 2014 को अप्रिलमा सिन्धुपाल्चोकका हस्त पन्डितले मलाई फोन गरे। वैकल्पिक उर्जा प्रवर्द्धन केन्द्रका कार्यक्रम अधिकृत शेखर शर्मा र इटहरीका टंक तिम्सिना

लगायत 5 जना नेपालीहरु विश्व बैंकले आयोजना गरेको वैकल्पिक उर्जासम्बन्धी एउटा सेमिनारमा भाग लिन बेइजिङ आएका रहेछन्। उनले आपतै पर्‍यो सहयोग चाहियो भन्दै फोन गरेपछि म साँझमा उनीहरुलाई भेट्न गएँ। पाँचजनामध्ये टंक तिम्सिना र शेखर शर्मा शुद्ध साकाहारी रहेछन्।

उनीहरु बसेको पाँचतारे होटल नजिकैको एउटा सानो छाप्रो रेष्टुरेन्टमा उनीहरुसँग भेट भयो। उनीहरुले काउली साग गोलभेडा अन्य तरकारी दिँदै त्यो छाप्रे होटललाई ल राम्ररी मिठो बनाएर पकाइ दिए भने। उनीहरुले त्यसरी नेपालीमा बोलेर पकाउन अर्डर गरेको देख्दा मलाई अचम्म लाग्यो। मेरो कौतुह बुझेर साथीहरुले भने हामीलाई चिनियाँ भाषा आउँदैन अनि यो होटलवाला चिनियाँ बाहेक अरु भाषा जान्दैन। अनि यसलाई अंग्रेजीमा भन्नु र नेपालीमा भन्नुमा के फरक। आखिर यसले हामीले भने अनुसारको खानेकुरा पकाइ हाल्छ।

पाँच तारे होटलमा बसे पनि शुद्ध साकाहारी खानका लागि उनीहरुले त्यो छाप्रेहोटल रोजेछन्। सबै तरकारी आफैँले किनेर ल्याउने अनि पकाए वापत केही पैसा दिएपछि होटलवाला पनि मख्ख। साथीहरुको काइदाको बुद्धि देखेर म पनि दङ्ग परेँ।

पाँचतारे होटलमा साकाहारी खानेकुरा पाइन्छ नि भन्ने मेरो भनाइलाई उनीहरुले पत्याएनन्। काठमाडौँबाट हिँड्नु अगाडि नै उनीहरुले कार्यक्रम संयोजकलाई आफूमध्ये दुईजना प्रतिनिधि शुद्ध साकाहारी रहेको जनाउ दिएका रहेछन्। अमेरिकामा बसोबास गर्ने एकजना चिनियाँ रहेछन् कार्यक्रम संयोजक। तर होटलमा सधैँ मासु नै मासु। अनि वाध्य भएर कार्यक्रम संयोजकलाई गुनासो गरेछन्। संयोजकले होटलको वेटरलाई शुद्ध साकाहारीका रुपमा छुट्टै खानेकुरा मगाएछन्। खानेकुरा त आयो तर माथिबाट गेरु रङको साना साना टुक्राहरु छरिएर। नेपालमा खाने चनामाथि प्याज र धनियाका पातलाई मसिनो बनाएर छरेजस्तो। के रहेछ भनेर बुज्दा त्यो रहेछ विफको टुक्रा अर्थात् गोरुको मासु। यसै त नेपाली शुद्ध साकाहारी त्यसमाथि आफैँले पुज्ने गरेको गोरुको मासु। अन्तत्वोगत्वा उनीहरु छाप्रो होटल रोज्न वाध्य भएछन्।

मैले उनीहरुलाई

सान्लीथुनको गंगेज नामक एउटा भारतीय रेष्टुरेन्टमा लिएर गएँ। पुग्नासाथ उनीहरुले शुद्ध साहाकारी खाने कुरा पाइन्छ कि पाइन्न भनेर रेष्टुरेन्टका भारतीय मालिकलाई हिन्दीमा सोधे। उसले पाइन्छ भनेपछि शेखर शर्माले हिन्दीमा भने मै सातदिन से भुखा हुँ। मुझे सुद्ध साहाकारी खाना खुवावो।

निकै बृद्ध देखिने रेष्टुरेन्ट मालिकले भने चिन्ता मत करो। मै यहाँ दुई साले से भुखा रहेके बाद यो रष्टुरेन्ट चला रहा हुँ। म आपको भरपेट खुवाउङ्गा।

चिनियाँहरुको बुझाइमा साकाहारी भनेको मासुका साना साना टुक्रा र झोल चाहिँ खाने तर ठूला चोक्टा नखाने भन्ने हो। चिनियाँहरु सबै कुरा खान्छन्। भ्यागुता，सर्प，गँगटा，साङ्ला，घोडा，गधा，बाँदर，कुकुर，बिच्छी，चिप्लेकिरा，गँड्यौला सबै सबै। झट्ट सुन्दा पत्याउन मुस्किल पर्छ। तर बजारमा भ्यागुता，गधा र कुकुरको मासु अन्य मासुभन्दा महङ्गो पर्छ। त्यसकारण कुनै पनि रेष्टुरेन्टमा साकाहारी भोजन अर्डर गरे पनि पकाउने भाँडो उही，चलाउने डाडुपन्यू उही अनि पकाउने तेल चाहिँ बङ्गुरको बोसो।

सन् 2015 को जनवरीमा प्याप्सनका वरिष्ठ उपाध्यक्ष बिजय सम्बाहम्फेको नेतृत्वमा दुई दर्जन नेपालीहरु बेइजिङ आएका थिए।

उनीहरुलाई बजार घुमाउने क्रममा मैले सिल्क मार्केट लिएर गएँ। सिल्क मार्केट बेइजिङ आउने विदेशी पर्यटकका लागि लोकप्रिय किनमेल ठाउँ हो। किनमेल गरेर सबैभन्दा माथिल्लो तलामा दिउँसोको खाना खानका लागि गइयो। नेपालीहरुको त्यो समूहमा पनि केही साथीहरु साकाहारी हुनुहुँदोरहेछ। हामीले केही ठाउँमा साकाहारी खानेकुरा पनि माग्यौँ। खाना ल्याउने क्रममा रेष्टुरेन्टको मान्छेले एउटै भाँडोमा पकाएको गोरुको मासु र आलुको मिसावट तरकारीबाट आलु आलु छानेर प्लेटमा राखेर ल्यायो। हामी हेरिरहेका थियौँ अझ उसले अर्को कराईबाट बंगुरको मासु पन्साउँदै काउली काउली छानेर प्लेटमा राखेर ल्यायो। के गरेको भनेर प्रश्न सोद्ध भेजिटेरियन फुड पो भन्छ। आफ्नै आँखाका सामुन्ने त्यसरी मासुबाट छुट्ट्याएर ल्याएको तरकारी ती साथीले खाने कुरै भएन।

सन् 2013 को अगष्टको एक बिहान म बेइजिङको मध्य भागमा पर्ने लामा मन्दिर नजिकै अध्यागमन कार्यालयमा भिसा आवेदनका लागि जाँदै थिएँ। राति पानी परेको थियो। बिहान बाटो ओसिलो थियो। लामा मन्दिर नजिकै पैदल हिँड्दै गर्दा केही मानिसले बाटोमा गडौँला बटुलेर प्लाष्टिकमा बोकेको देखेँ। साथीबाट थाहा पाएँ त्यो त खानलाई पो सङ्कलन गरिएको रे। रेष्टुरेन्टहरुमा गँडौँलाको मासु त निकै महङ्गो पो रहेछ।

तपाईं साकाहारी हुनुहुन्छ र चीन घुम्ने कार्यक्रममा हुनुहुन्छ भने ब्यागेजमा चाउचाउ लगायतका टन्नै खानेकुरा बोक्नुहोस् है। नत्र भोकै पर्नुहोला।

साभारः कान्तिपुर कोसेली 2073 मंसिर 18 गते (2016 डिसेम्बर 3 तारिख) शनिबार