चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ
2017-02-21 09:59:28CRI
Share with:

चीनमा नेपाल र नेपालीलाई कसरी चिन्लान्? एउटा छिमेकी सुन्दर राष्ट। अथवा दक्षिण एसियाको एउटा अत्यन्त कम विकसित मुलुक। बुद्ध जन्मेको देश अथवा सगरमाथा भएको देश।

यस्तो चासो आम नेपालीको हुन सक्छ। सर्वसाधारणलाई नेपाल थाहा छ भनेर सोध्यो भने उनीहरुको जवाफ हुन्छ'थाहा छ नि। तिब्बतको छेउमा रहेको एउटा सुन्दर देश। पाकिस्तानपछिको हाम्रो सबैभन्दा भरपर्दो छिमेकी मुलुक।'नेपालीको अपेक्षा अनुसारको उनीहरुले सगरमाथाको नाम पनि लिँदैनन् र बुद्ध जन्मेको देश पनि भन्दैनन्। यसको खास कारण चाहिँ धेरै चिनियाँलाई सगरमाथा भारतमा जन्मिएका हुन् भन्ने रहेको छ भने सगरमाथा त चीनमै पर्छ भन्ने उनीहरुको दावी छ।

यो स्तम्भमा चाहिँ चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाली विषयले कत्तिको प्रवेश पाउँछ भन्ने कुराको सानो विश्लेषण गरिएको छ। चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपालसम्बन्धी विषयहरु अत्यन्त थोरै मात्र पाइन्छ। नेपालमा प्रधानमन्त्रीले दिएको राजीनामा अथवा सरकार परिवर्तन आदि विषय बारे चीनलाई उति चासो रहन्न। त्यसैगरी नेपालमा आयोजना गरिने ठुला मानिएका अन्तर्राष्ट्रिय उत्सव अथवा सेमिनार आदि विषयले पनि चिनियाँ संचार माध्यममा ठाउँ पाएको देखिन्न।

चीन विशाल छ। चीनको एउटा प्रान्त नै नेपालभन्दा कयौँ गुणा ठूलो छ। त्यसमाथि संस्कृति र भाषाको फरकले गर्दा नेपाली विषयको प्रभाव चीनमा नगन्य हुन्छ। पछिल्लो समय चीनले आर्थिक कुटनीतिलाई अगाडि सार्दै आएको छ। चीनमा भएका साना साना घटना पनि विश्व संचार जगतका लागि खुराक बन्न सक्छन्। किनभने त्यसको विश्वमा तीब्र प्रभाव पर्छ। तर नेपालका घटनाले चीनमा खासै प्रभाव नपार्ने हुनाले पनि चिनियाँ संचारका नजर नपरेको हुन सक्छ। नेपाली संचार माध्यमजस्तो ब्रेकिङ न्युज र लोकप्रियताको पछि चिनियाँ संचारमाध्यम कुदेको पनि देखिन्न।

चीनमा अनेकौँ टेलिभिजन च्यानल,सयौँको संख्यामा पत्रपत्रिकाहरु,रेडियो,सामाजिक संजाल र अन्य विविध खालका स्थानीय संचारमाध्यमहरु प्रचलित छन्। प्रान्तीय स्तरमा पनि थुप्रै संचारमाध्यम प्रभावकारी रुपमा कार्यरत छन्। चीनका यी सबै संचार माध्यमले नेपालको विषयलाई कसरी समेट्छन् भनेर खोजबिन गर्नु असंभव प्राय छ। तसर्थ यहाँ चीन सरकारले प्रकाशित गर्ने अंग्रेजी दैनिक पत्रिका चाइना डेलीले विगत केही वर्षदेखि के कस्ता विषयमा नेपाली विषयहरु पस्कदै छ भन्ने कुराको छोटो अध्ययन गरिएको छ। यसलाई विस्तृत रुपमा अनुसन्धान नै भन्न नमिले पनि केही प्रतिनिधिका रुपमा चाइना डेलीमा प्रकाशित नेपाल सम्बन्धी सामग्रीलाई आधार बनाइएको हुनाले त्यही अनुरुप मात्र बुझ्न आवश्यक छ।

भूकम्पले चिनियाँ नेपाललाई

2072 बैशाख 12 गतेको भूकम्पले चीनमा नेपाललाई चिनाउन निकै ठूलो काम गर्‍यो। भूकम्पको क्षति तथा उद्दारका कामलाई चिनियाँ संचारमाध्यमले राम्ररी नै प्रवाह गरे। चिनियाँ टेलिभिजन पत्रपत्रिका र रेडियो तथा विभिन्न सामाजिक सन्जालहरुमा फोटो र भिडियो सहितका सामग्रीले अधिक चिनियाँलाई नेपालको बारेमा धेरथोर जानकारी दियो।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

चिनियाँ टेलिभिजनले सुरुका केही दिनमा भूकम्पको बारेमा दुईवटा तथ्यगत गलत जानकारी दिएको थियो। पहिलो भूकम्पको केन्द्रबिन्दू पोखरा भनेर प्रसारण गरियो। यसो हुनुको खास कारण चाहिँ भूकम्पको केन्द्रबिन्दू काठमाडौँबाट पश्चिममा पर्ने गोर्खा जिल्ला रहेको र यो पोखराबाट नजिकै पर्छ भन्ने ठानेर हुन सक्छ। किनकी पोखरा चिनियाँहरुका लागि नेपालको सबैभन्दा लोकप्रिय र सुनिरहेको स्थान हो। त्यसैगरी भूकम्पको मापन 8.1 रेक्टर स्केल भनियो। अहिले पनि चिनियाँ रेकर्डमा यही मापन छ। यस बारेमा चिनियाँ अधिकारीहरुसँग कुरा गर्दा चिनियाँ भूकम्प मापन यन्त्रले यही स्केल देखाएको बताउँछन्। त्यतिबेला नेपालको मापनसँग अमिरिकी मापन पनि फरक परेको थियो। यी दुई कुराबाहेक चिनियाँ संचार माध्यमले नेपाललाई चिनाउन निकै मिहिनेत गरेका थिए।

भूकम्पको समयमा चाइना डेलीले गरेको समाचार सम्प्रेषण निकै महत्वपूर्ण मानिन्छ। भूकम्प गएको पर्सिपल्ट बैशाख 14 गते सोमबारको चाइना डेलीको मुखपृष्ठमा 80 प्रतिभन्दा बढी भाग नेपालकै भूकम्पसम्बन्धी समाचारले ढाकेको थियो। त्यतिमात्र नभइ दोस्रो र तेस्रो पृष्ठभरि नै नेपालको भूकम्प बारेका सामग्री समावेश थिए। त्यसैगरी पृष्ठ 8 मा प्रकाशित सम्पादकीयमा सम्पादकीयमा पनि नेपालकै भूकम्पको सन्दर्भ थियो। नेपाली जनता प्रकोपसँग जुध्नका लागि एक्लै छैनन शीर्षकमा सो दिन चाइना डेलीले सम्पादकीय प्रकाशित गरेको थियो।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

चीन सरकारद्वारा प्रकाशित र चीनबाहिर अमेरिका बेलायत अफ्रिका हङकङ लगायतका स्थानबाट प्रकाशित पत्रिकाले मुखपृष्ठसँगै पूरै तीन पृष्ठको सामग्रीबाहेक सम्पादकीय पनि प्रकाशित गर्नु पक्कै पनि चिनियाँ संचारले नेपालप्रति दर्साएको महत्वपूर्ण सम्मान थियो। त्यसमाथि नेपालीहरुको पीडामा चिनियाँ सहयोगले पनि नेपालीको मनमस्तिष्कमा चिनियाँ छाप अमिट रुपमा परेको थियो। सम्पादकीय प्रकाशित भएकै पृष्ठमा नेपालमा भूकम्प गएको विषयमै एउटा कार्टुन पनि प्रकाशित भएको थियो। कार्टुनमा स्वयम्भूका दुईवटा आँखाबाट आँशु बगिरहेको देखाइएको थियो।

भूकम्प गएको पर्सपल्ट बैशाख 15 गते मंगलबारको चाइना डेलीको मुख पृष्ठमै भूकम्पपछि भत्केको घरबाट सामान झिक्दै गरेको एउटा तस्बिर प्रकाशित भएको थियो। त्यसको मुनिपटि नेपाललाई सहयोग चाहिएको छ शीर्षक आशयको काठमाडौँबाट सम्प्रेषण गरिएको सामग्री प्रकाशित थियो भने चाइना डेलीको सोही अंकको पृष्ठ 3 भरि नै नेपालको भूकम्पसम्बन्धी सामग्री समावेश थियो। यसैगरी पृष्ठ 9 मा सम्पादकीय पनि नेपालको भूकम्पकै सन्दर्भमा रहेको छ। मित्रतालाई समयले दर्शाउँछ शीर्षकमा चीनले नेपालको भूकम्प उद्दाकार लागि घोषणा गरेको सहयोगका बारेमा सम्पादकीय प्रकाशित थियो।

बैशाख 16 बुधबारको चाइना डेलीको मुख पृष्ठमा भूकम्पपीडितको उद्दार भइरहेको फोटो सहित समाचार प्रकाशित थियो भने पृष्ठ 4 को पूरै भाग नेपालको भूकम्पकै बारेमा सामग्रीले भरिएको थियो।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

2072 बैशाख 25 गते शुक्रबारको चाइना डेलको मुख पृष्ठमा चिनियाँ चिकित्सकले भूकम्पमा घाइते भएका बालबालिकाको आँखा परीक्षण गर्दै गरेको फोटो प्रकाशित थियो। यसको पूर्ण विवरण समाचार भने पृष्ठ 5 को आधा भागमा दिइएको थियो। बैशाख 26 गते शनिबारको सोही पत्रिकाको दोस्रो पृष्ठमा भूकम्पबाट प्रभावित ट्रेकिङ गाइड र हिमाल आरोहण गाइडका बारेमा समाचार राखिएको थियो भने पृष्ठ 4 मा चिनियाँ उद्दार टोली कुकुर सहित काठमाडौँ पुगेर उद्दार कार्यमा जुटेको समाचार फोटो सहित प्रकाशित गरेको थियो। बैशाख 30 को चाइड डेलीमा अघिल्लो दिन गएको अर्को भूकम्पको समाचार पहिलो पृष्ठमै फोटोसहित प्रकाशित थियो। यस सम्बन्धी अन्य विवरण पृष्ठ 4 मा पनि दिइएको थियो।

चाइना डेलीलाई यहाँ प्रतिनिधित्वका रुपमा मात्र राखिएको छ। यस्तै समाचार सामग्रीहरु पिपल्ड डेली र ग्लोबल्स टाइम दैनिकले पनि सम्प्रेषण गरेका थिए। यसबाट के देखिन्छ भने चिनियाँ संचारमाध्यमहरु नेपाली संचारमाध्यमजस्तो राजनीतिक मुद्दा,द्वन्द्व,कुर्सीको खिचातानी आदि कुरालाई प्राथमिकता दिँदैनन्। छिमेकीलाई परेको प्राकृतिक पीडा र त्यसबाट भएको हानीलाई चिनियाँ संचारमाध्यमले आफ्नै पीडा सम्झेर व्यक्त गरेको उल्लिखित समाचार प्रतिनिधिले व्यक्त गरेका छन्।

भूकम्पबाट अहिलेसम्म सबैभन्दाधेरै जनधन गुमाउने राष्ट्रमा चीन अग्रभागमा आउँछ। यसर्थ पनि भूकम्पको पीडा कस्तो हुन्छ भन्ने कुरालाई चीनले जानेर नै तत्काल उद्दारमा जुटेको हो। चीनको सहयोग र उद्दार कार्यले नेपाल र नेपालीले पनि छिमेकीपनको न्यानोपनलाई राम्ररी महसुस गर्न पाएका छन्। कुनै छिमेकीहरु प्रचारमा मात्र व्यस्त रहने,सेल्फी खिच्ने र उद्दारको नाममा आएका भीडहरु पशुपतिको दर्शनमा लस्कर लागिरहेका बेला चिनियाँले सच्चा र पवित्र दिलले उद्दार सहयोग गरेर नेपालीलाई कहिल्यै नभूल्ने छाप छोडेका छन्।

चिनियाँ संचारमा नेपाली समाज

चिनियाँ संचारमाध्यमले रुचाउने विषय नेपाली रहनसहन,सामाजिक चरित्र,संस्कृति र पर्यटकीय महत्वका विषय हुन्। यस बीचमा चाइना डेलीले नेपाली विषयलाई अत्यन्त कम ठाउँ दिए पनि सामाजिक विषयलाई निकै प्राथमिकताका साथ राखेको पाइन्छ। उदाहरणका लागि केही विषयको यहाँ चर्चा गर्नु मननीय होला।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

चाइना डेलीको 2071 माघ 13 मंगलबार पहिलो पृष्ठको तल्लो भागमा एङ्कर फिचरका रुपमा एउटा नेपाल सन्दर्भ सामग्री प्रकाशित थियो। सो सामग्रीमा हुम्लाको सिमिकोटका स्थानीयहरु कसरी घोडा र खच्चरबाट मालसामान ओसार्छन् भन्ने कुरालाई निकै मार्मिक ढङ्गले प्रस्तुत गरिएको सामग्री रहेको छ। यो सामग्री चाइना डेलीले एएफपीबाट लिएको उल्लेख गरेको छ।

यो सामग्री चाइना डेलीमा समावेश हुनुको मुख्य कारण मानव अभिरुचिको विकट सामाजिक जीवन भएर मात्र होइन्। हुम्ला जिल्ला चीनको स्वायत्त प्रदेश तिब्बतसँग जोडिएको नेपालको मध्यपश्चिममा पर्ने एउटा विकट हिमाली जिल्ला हो। यहाँका स्थानीय बासिन्दाले अधिक मात्रामा यार्शागुम्बा सङ्कलन गर्छन्। उनीहरुले संकलन गरेको यार्सागुम्बाको मुख्य बजार चीन हो। उनीहरु तिब्बतबाट नुन,तेल,चामल,लत्ताकपडा,दैनिक उपभोग्य वस्तु र अन्य अतिआवश्यक वस्तु खरिद गर्दछन्। तर हुम्लाबाट तिब्बतमा यस्ता सामग्री ल्याउनका लागि महिनौ यात्रा गर्नुपर्ने हुन्छ। कतिपय स्थानीयहरु यात्राकै क्रममा मर्न गर्छन्। त्यही भएर हिमालयन लस्करहरु जसको बाटो हिँड्दा हिँड्दै बन्द हुन्छ भन्ने आशयको शीर्षकको यो फिचर हुम्लाको करुण जीवन गाथा बोकेर एउटा मार्मिक ऐना हो।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

नेपालमा यस्तो विकराल अवस्था भए पनि सीमा क्षेत्रको उत्तरतिर तिब्बतपट्टि यातायातको राम्रो सुबिधा छ। त्यहाँको सामाजिक अवस्था नेपालको भन्दा धेरै माथि छ। यदि तिब्बतको सीमा क्षेत्रका नेपाली भूभागमा राम्रो विकास हुने,यातायात लगायत अन्य पूर्वाधारको व्यवस्था हुने र चीन नेपालबीचमा सडक सन्जाल स्थापित हुने हो भने त्यसको फाइदा नेपाललाई मात्र नभइ चीनको तिब्बतलाई पनि हुन्छ। तसर्थ यो लेख चाइना डेलीका लागि उपयुक्त भयो जसले दुई देशका नीति निर्मतालाई यसले केही रुपमा भए पनि घचघच्यावोस्।

2073 बैशाख 14 गतेको चाइना डेलीको पाँचौँ पृष्ठमा नेपालको जीवनसैली बोकेको पूरै पृष्ठको एउटा फिचर समावेश थियो। सिल्भिया छाङले लेखेको यो फिचर नेपाल र चीनबीचको सीमा क्षेत्रको भौतिक पूर्वाधारका बारेमा रहेको थियो। विशेष गरी भूकम्प गएको एक वर्षपछि नेपालको पुननिर्माणको अवस्था कस्तो छ र नेपाल र चीनबीचको सीमा नाकाको व्यवस्था कस्तो गरिएको छ भन्ने कुरालाई यो लेखमा उल्लेख गरिएको थियो।

केरुङ नाका चीनले पछिल्लो समय विकास गरेको नेपाल र चीनबीचको मुख्य नाका हो। यो नाकामा सन् 2020 सम्ममा चीनले रेलवे विस्तार गर्ने घोषणा पहिले नै गरिसकेको छ। भूकम्पबाट गम्भीर क्षति पुगेको खासा नाकालाई केरुङमा स्थानान्तरण गरी चीनले नेपालसँगको सबैभन्दा ठूलो नाकाका रुपमा यसलाई विकास गर्दैछ। चीनपट्टि सबै पूर्वाधारहरु निर्माण भइसकेको भए पनि नेपालपट्टि खासै कुनै पूर्वाधारहरु निर्माण भएको देखिँदैन। केरुङबाट बीरगंज हुँदै भारत जोड्ने स्थलमार्ग पनि छोटो हुने भएकाले नेपाल भएर चीनले भारतसँग व्यापार गर्नका लागि पनि यो नाकालाई उचित देखेको छ।

काठमाडौँबाट झन्डै 150 किलोमिटरको दुरीमा रहेको केरुङ पुग्नका लागि अरनिको राजमार्गजस्तो फराकिलो सडक बनिसकेको छैन। तर नेपाल सरकारले चाहने हो भने यो सडकलाई एकाध वर्षभित्रै फराकिलो बनाएर दुई लेनको बनाउन सकिने संभावना विभिन्न अध्ययनहरुले प्रष्ट्याइसकेका छन्। त्यतिमात्र होइन चीनबाट इन्धन आयात गर्नका लागि नुवाकोटमा स्टोरेज बनाउने र सुख्खा बन्दरगाह बनाउने कुरामा पनि चीनकै प्राविधिक टोलीले अध्ययन गरिसकेको छ। जसरी खासा तातोपानी नाकाले दुई देशबीचको व्यापारमा मेरुदन्डको काम गरेको थियो चाँडै केरुङले त्यो स्थान लिनेछ। त्यसमाथि केरुङ नाकासम्मै रेल पुग्ने भएकाले यसको भविष्य अझै उज्जल रहेको छ। केरुङको भौगोलिक बनाउन र संरचना खासाकोभन्दा धेरै सुरक्षित र सहज छ।

यी नै संभावनाको अध्ययन गर्दै सिल्भिया छाङले यो आलेख तयार गर्नका लागि काठमाडौँदेखि केरुङसम्मको यात्रा गरेको आफ्नो लेखमा उल्लेख गरेकी छन्। सो अवसरमा बाटोमा भेटिएका नेपालीको अवस्था,जीवनशैली,सडक,घर,खानेपानी,सामाजिक अवस्था,संस्कृति आदिलाई उनले आफ्नो लेखमा सचित्र वर्णन गरेकी छन्। बाटोमा दाउरा र घाँस बोकेका नेपाली युवायुवतीको तस्बिरसँगै धुन्चेबजार र केरुङको नाकामा भूकम्पले पुर्‍याएको क्षतिको तस्बिर पनि उनले राखेकी छन्। यसले दुई देशबीचको सडक सन्जाललाई ज्वलन्त रुपमा उठाएको छ भने आफसी आवतजावतलाई अझै घनिष्ट बनाउनु पर्ने कुरा पनि यो आलेखले समेटेको छ।

मानवीय रुचिका विषय

चाइना डेलीले नेपालका केही मानव रुचिका विषयलाई पनि समय समयमा ठाउँ दिने गरेको छ। संसारभरि नै मानवीय रुचिका विषयलाई संचारमाध्यमले प्राथमिकता दिने गरेका छन्। चिनियाँ संचारमाध्यमले पनि यस्ता विषयलाई नियमित रुपमा सम्प्रेषण गरिरहेका हुन्छन्। तर विदेशका भन्दा चिनियाँ स्थानीय मानवीय रुचिका विषयहरु नै बढी आउने गर्छन्। नेपाल एउटा सानो मुलुक हो त्यसमाथि अधिक चिनियाँहरु नेपालको बारेमा खासै चासो राख्दैनन्। यस्तो अवस्थामा पनि केही रोचक नेपाली विषय चिनियाँ संचार माध्यममा छाउनु अवस्य पनि खुशीको कुरा हो।

2073 असार 2 बिहीबार प्रकाशित चाइना डेलीको पृष्ठ 11 मा एउटा रोचक नेपाली विषय समेटिएको छ। 68 वर्षका हजुरबा स्कुल पढ्न थाले शीर्षकमा छापिएको उक्त फिचरमा साङ्जाको कला भैरव उच्च माविको कक्षा 10 मा अध्ययनरत दुर्गा कामीको बारेमा सामग्री रहेको छ। प्रकाशित सो फिचरमा दुर्गा कामीले आफ्ना सहपाठीसँगै भलिभल खेल्दै गरेको फोटो पनि छ। सेतै दार्‍हीजुँगा फुलेका दुर्गा विद्यालयमा रहेका सबै शिक्षकहरुभन्दा जेठा छन्। उनका सहपाठीहरु त उनका नातिनातिनाका उमेरका छन्।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

यो विषय विभिन्न नेपाली संचार माध्यममा पनि आएको थियो। तर यो आफैँमा निकै रोचक विषय किन हो भने 68 वर्षका हजुबा विद्यालयको पोशाक लगाएर दैनिक स्कुल जाने,कक्षामा बस्ने,शिक्षकशिक्षिकाले भनेको खुरुखुरु मान्ने,गृहकार्य गर्ने,सहपाठी साथीहरुसँग खेल्ने कार्यलाई अनौठो मान्नै पर्छ। स्कुलको सर्ट,पाइन्ट,टाइ लगाएका व्यक्ति पछाडि झोला बोकेर दैनिक स्कुल जानु र कक्षामा बस्नु मात्र ठूलो कुरा होइन। उनले अन्य बालबालिकाजस्तै सबै कुरालाई नियमित पालना गर्नु मानिसको बानीबेहोरा,जीव विज्ञानको सिद्धान्त,सामाजिक परिपाटी सबै पक्षबाट पनि चुनौतिपूर्ण छ।

तपाईं आफैँ सोच्नुहोस् त कुनै पचास वर्ष माथिको व्यक्ति एकै दिन पनि माध्यमिक तहको कक्षामा गएर 8 घन्टा पूर्ण विद्यार्थी हुन कत्तिको कठिनाइ छ। त्यसमाथि उनी त 68 वर्षका सबै शिक्षक शिक्षिकाभन्दा पनि पाका त्यसमाथि दैनिक विद्यालय गएपछि अन्तर्राष्ट्रिय संचारमाध्यमको ध्यान नजाने कुरै भएन। फलस्वरुप दुर्गा कामी चीनमा पनि चम्किए।

2073 बैशाख 6 सोमबारको चाइना डेलीमा एकजना पर्वतारोही नेपाली चेलीका बारेमा फिचर प्रकाशित भएको थियो। नेपाली महिला पर्वतारोहीले लैंगिक मान्यतालाई लत्यान् शीर्षकमा प्रकाशित सो फिचरमा 31 वर्षीय पासाङ ल्हामु शेर्पा अकिताका बारेमा निकै मर्मस्पर्शी सामग्री सम्प्रेषण गरिएको छ। नेपालका पर्वतारोही शेर्पा परिवारका महिलालाई घरकै चुलोचौकोको काममा सीमित गरिए पनि केही महिलाहरु विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा आरोहणमा जुर्मुराइरहेका छन् भन्दै फिचरमा एउटी टुहरी युवतीले कसरी सगरमाथा चुमिन् भन्ने कुराको जानकारी दिइएको छ।

प्रथम नेपाली महिला सगरमाथा आरोही पासाङ ल्हामु शेर्पाबाट प्रेरित उनकै नाम गरेकी यी युवतीले 22 वर्षकै उमेरमा सगरमाथाको आरोहण गरिन्। त्यतिमात्र कहाँ हो र उनी विश्वको दोस्रो शिखर पाकिस्तानमा रहेको माउन्ट केटु आरोहण गर्ने पहिलो महिला दलमा पनि समावेश थिइन्। उनलाई नेशनल जोग्राफिक म्यागेजिनले सन् 2016 का लागि वर्षकै साहसी व्यक्तिमा पनि छनोट गरेको थियो। भूकम्पपछि सगरमाथामा गएको हिमपहिरोमा फसेकालाई उद्दार गर्ने कार्यमा पनि उनी जुटेकी थिइन्।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

यस्तो सामग्रीले साहसी नेपाली नारीको कथालाई अन्तर्राष्ट्रिय करण गर्नका लागि चाइना डेलीले महत्वपूर्ण काम गरेको छ। विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा नेपाल र चीनको सीमामा पर्छ। यसलाई चिनियाँ भाषामा चोमोलाङ्मा भनिन्छ। सगरमाथाको चुचुरो चाहिँ नेपालमा पर्ने भएकाले यो नेपालको सम्पदा हो। यसर्थ पनि सगरमाथाका बारेमा आउने हरेकजसो सामग्रीले चिनियाँहरुलाई छुने गर्छ। त्यसमाथि नेपाली पर्वतारोही महिलाको गाथा चीनमा उच्च मानवीय रुचिको विषय हुने नै भयो।

नेपाली सेलीब्रिटी

एक अर्ब 37 करोड जनसंख्या भएको चीनमा विश्वस्तरीय सेलिब्रिटीको संख्या नै सयौँको रहेको छ। त्यसमाथि पछिल्लो समय हलिउड र बलिउडका कलाकारहरु चीनतिर प्रवेश गर्न थालेका छन्। आम नेपालीहरुले नै नेपालका सेलिब्रिटीलाई भन्दा भारतीय सेलिब्रिटीलाई रुचाउने गरेको तीतो यर्थाथ हाम्रा सामु छँदैछ। त्यसमाथि नेपाली सेलिब्रिटीले चीनमा स्थान पाउनु असम्भव प्राय छ। भाषा र संस्कृतिको फरकले पनि चीनमा नेपाली गीत संगीतको कुनै स्थान नै छैन भन्दा पनि हुन्छ।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

यस्तो परिस्थितिका वावजुद पनि चीनमा केही नेपाली गीतहरु निकै लोकप्रिय छन्। रेसम फिरिरी र फूलको आँखामा फूलै संसार गीतलाई उदाहरणका रुपमा लिन सकिन्छ। यी गीतहरु चिनियाँ भाषामा अनुवाद भएर विभिन्न माइक्रोब्लगमा पनि समावेश भएका छन्। कहिलेकाही चिनियाँ कलाकारले पनि नेपाली संगीत प्रस्तुत गरेको सीसीटीभीमा देख्न पाइन्छ।

2073 असोज 28 शुक्रबारको चाइना डेलीको 10 औँ पृष्ठमा आइन छोइङ डोल्माका बारेमा एउटा फिचर प्रकाशन भएको छ। बौद्ध भिक्षुणी विद्रोह गर्दै म्युजिक स्टार शीर्षकमा आइन छोइङको बारेमा एउटा प्रोफाइल फिचर प्रस्तुत गरिएको छ। त्यसो त आइन छोइङले गाएको फूलको आँखामा फूलै संसार बोलको गीत चीनमा निकै लोकप्रिय छ। आनी छोइडले अहिलेसम्म धेरैपटक चीनको भ्रमण गरेकी छन् र उनले चीनका थुप्रै प्रान्तका मन्चमा उभिएर सांगितिक प्रस्तुति दिएकी छन्।

चाइना डेलीले प्रस्तुत गरेको उक्त सामग्रीमा आनी छोइङ डोल्मा शान्ति र स्थिरताका लागि गीत गाएको कुरालाई उनको फूलको आँखामा फूलै संसार गीतको भावार्थसहित राखिएको छ। उनले यही गीत गाउँदै गर्दा चिनियाँ भाषामा दोभाषेले अर्थाएको भिडियो पनि चिनियाँ सामाजिक सन्जालमा निकै रुचाइएको थियो।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

चीनमा अहिले पनि तावो धर्मपछि दोस्रो धर्मका रुपमा बौद्ध धर्मलाई लिइन्छ। नेपाल र चीनबीचको सांस्कृतिक सेतुका रुपमा बौद्ध धर्म रहँदै आएको छ। अरनिकोले बनाएको श्वेत चैत्य,भृकुटीको योगदानसँगै महान चिनियाँ बौद्धभिक्षुहरुले नेपालमा गएर गरेको खोज अनुसन्धानले पनि बौद्ध धर्मले दुई देशलाई युगौँदेखि जोड्दै आएको छ। आइन छोइङ डोल्मा मूलतः बौद्ध भिक्षुणी हुन्। उनको पोशाक,आनीबानी,बोलीबचन,व्यवहार,समाज सेवाले पनि यो कुरालाई प्रष्ट्याउने गर्छ। एउटी भिक्षुणीले गीत गाउँदै हिँड्नु चाहिँ यसभित्रको विद्रोहका रुपमा लिन सकिन्छ। त्यसकारण पनि आइन छोडङ डोल्मा भित्र भिक्षुणी भएर पनि भिक्षुणीप्रतिको बिद्रोही भाव पनि रहेको छ। यस्तै आशयबाट चाइना डेलीले उनलाई उतारेको छ। उनी चिनियाँ संचारमा छाउने संभवतः पहिलो सेलिब्रिटी हुन सक्छिन्।

युन्नान प्रान्तीय पत्रिका लिङक टाइम

पछिल्लो समय चीनको युन्नान प्रान्तसँग नेपालको सम्बन्ध अनौठो रुपले विकास भइरहेको छ। विशेष गरी चाइना इस्टर्न एयरलाइन्सले काठमाडौँबाट खुन्मिङमा उडान गर्न थालेपछि नेपाल र युन्नान प्रान्तबीचमा घनिष्टता बढेको हो। युन्नानको खुन्मिङमा आयोजना हुने चीन दक्षिण एसिया एक्स्पोमा नेपालले उच्च प्राथमिकता पाउने गरेको छ।

चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपाल सन्दर्भ

नेपालमा गएको विनासकारी भूकम्पको समयमा पनि युन्नान प्रान्तको सहयोग उदाहरणीय रह्यो। यही सन्दर्भमा युन्नान प्रान्तबाट प्रकाशित लिङ्क टाइम अंग्रेजी भाषाको म्यागेजिनले भूकम्पको समयमा नेपाललाई विशेष स्थान दियो। लिङ्क टाइम पत्रिकाको सन् 2015 मे महिनामा प्रकाशित 52 औँ अंकमा आवरण कथा नै नेपालको भूकम्पलाई बनाइएको छ। आवरण पृष्ठमा शोकमग्न दुईजना नेपाली महिलाको फोटो छ भने पृष्ठ 24 देखि 31 सम्म नेपालको भूकम्पका बारेमा विस्तृत विवरण दिइएको छ। यसैगरी 2015 जुनमा प्रकाशित यही पत्रिकाको 53 औँ अंकमा पनि 40 देखि 43 पृष्ठसम्म नेपालको भूकम्पको कथा राखिएको छ।

अन्तमा…

उल्लिखित सामग्री केही उदाहरण मात्र हुन्। चाइना पिक्चोरियल,बेइजिङ रिभ्यू,चाइना टुडे लगायतका अन्य कयौँ पत्रपत्रिकाले पनि नेपाल सम्बन्धी सामग्री राख्ने गरेका छन्। तुलनात्मक रुपमा सबै पत्रपत्रिकाले भूकम्पको समयको कभरेजलाई विस्तारित बनाएका थिए भने अन्य समयमा कहिले काहीँ नेपाल सामग्रीले प्रवेश पाउने गरेको देखिन्छ। समय अभाव र सन्दर्भ सामग्री अभावले गर्दा यहाँ चाइना डेलीलाई प्रमुख साधन र लिङ्क टाइम्सलाई मात्र लिइएकोमा यसको सीमितता बुझ्नुपर्ने हुन्छ। चिनियाँ समाचार एजेन्सी सिन्ह्वा लगायत केही चिनियाँ पत्रपत्रिकाले नेपालमा संवाददाता तथा ब्युरो अफिस नै राखेर पनि काम गरिरहेका छन्। तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको चीन भ्रमणमा भएको पारवहन सम्झौता र त्यसपछि भएका नेपाल चीन सम्बन्धमा देखिएको विकाससँगै चिनियाँ संचारमाध्यममा नेपालले विस्तारै प्रवेश पाउन थालेको छ।

साभारः संहिता (प्रेस काउन्सिल नेपालको त्रैमासिक प्रकाशन) 2073 पुष।