दुई कार्यकालभन्दा बढी सत्तामा बस्न नपाउने चिनियाँ प्रणालीलाई अन्तर्राष्ट्रिय जगतले पनि उच्च मूल्यान गरेको थियो। चिनियाँ राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री तथा चिनियाँ राष्ट्रिय जनकंग्रेस लगायतका उच्च चिनियाँ नेतृत्वमा दुई कार्यकालभन्दा बढी बस्न नपाइने चिनियाँ संवैधानिक व्यवस्थाले पारदर्शी रुपमा नेतृत्व हस्तान्तरण गर्दै आएको र कम्युनिष्ट प्रणालीमा प्रजातान्त्रिक संस्कार विकास भएको भन्दै प्रशंसा गरिएको थियो।

विश्वले 'असल' मानेको यस्तो चिनियाँ प्रचलन अब इतिहासमा सीमित हुने भएको छ। यही फागुन २१ गते (मार्च ५) सोमबारदेखि सुरु हुने १३ औँ चिनियाँ राष्ट्रिय जनकंग्रेसको पहिलो अधिवेशनले चीनको संविधान संशोधन गर्दैछ। चीनको वर्तमान संविधान सन् १९८२ डिसेम्बर ४ मा लागू भएको हो। यो संविधानलाई सीपीसीको १९ औँ केन्द्रीय समितिको तेस्रो पूर्ण बैठकले संशोधन गर्ने निर्णय गरेको छ। सोमबारबाट सुरु हुने १३ औँ चिनियाँ राष्ट्रिय जनकंग्रेसको पहिलो अधिवेशनले औँपचारिक रुपमा संविधान संशोधन गर्नेछ। चीनका प्रमुख सरकारी पदहरु राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री लगायतका उच्च तहमा नियुक्त गर्ने काम राष्ट्रिय जनकंग्रेसको हो। तर, जनकंग्रेसलाई सीपीसीका निर्णयहरु लागू गर्ने 'रबरस्ट्याम्प' मात्र मानिन्छ।

१९ औँ सीपीसीको तेस्रो पूर्ण बैठकले गरेको निर्णय अनुसार विभिन्न ११ बुँदामा संविधानको संशोधन हुनेछ। चिनियाँ सरकारी संचारमाध्यमले संविधान संशोधनलाई नयाँ युगमा चीनको प्रवेश भएकाले समय सापेक्ष बनाउन खोजिएको कुरा उल्लेख गरेका छन्।

एघार बुँदामा संविधान संशोधन हुने भए पनि मुख्य रुपमा दुईवटा कुरालाई महत्व दिइएको छ। पहिलो वर्तमान चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङको विचारधारालाई संविधानमा प्रवेश गराइने छ भने चिनियाँ राष्ट्रपति तथा उपराष्ट्रपति दुई कार्यकालका लागि मात्र रहन पाउने समयसीमालाई हटाइँदैछ।

चिनियाँ संविधानमा नयाँ युगमा चिनियाँ चरित्रको समाजवादलाई सी चिनफिङ विचारधाराका रुपमा राखेर चीनको मौलिक कानुन बनाउने घोषणा गरिएको छ। चालु चिनियाँ संविधानको प्रस्तावनामा मार्क्सवादी-लेनिनवादी तथा माओविचारधारा र तङ स्यावोफिङ सिद्धान्तलाई चीनका मार्ग दर्शक सिद्धान्त भनेर उल्लेख गरिएको छ। अब यसमा 'नयाँ युगमा चिनियाँ चरित्रको समाजवादमा सी चिनफिङ विचारधारा' थप गरिनेछ।

संशोधनको अर्को मुख्य विषय चिनियाँ राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिको कार्यकालको सीमा हटाउनु रहेको छ। संविधानको भाग ३ को सेक्सन दुई धारा ७९ मा 'चिनियाँ राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिको कार्यकाल राष्ट्रिय जनकंग्रेसकै सरह दुई कार्यकालभन्दा बढी नरहने' भनेर उल्लेख गरिएको छ। यसलाई संशोधन गरेर 'चिनियाँ राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिको कार्यकाल राष्ट्रिय जनकंग्रेसकै सरह हुनेछ' बनाइँदैछ। संशोधनपछि चिनियाँ उच्च सरकारी नेताहरुको दुई कार्याकालको सीमा हट्नेछ। संविधानको भाग ३ सेक्सन तीन धारा ८७ मा चिनियाँ प्रधानमन्त्री तथा उपप्रधानमन्त्री र स्टेट काउनिसलरहरुको कार्यकाल राष्ट्रिय जनकंग्रेसकै सरह दुई कार्यकालभन्दा बढी नहुने उल्लेख छ। संशोधनपछि यो सीमा पनि स्वत हट्नेछ किनभने संशोधनपछि राष्ट्रिय जनकंग्रेसका सदस्यहरुलाई पनि समय सीमाको पावन्दी लागू हुने छैन।

संविधान संशोधन नहुँदा सी चिनफिङ सन् २०२३ सम्म मात्र चीनको राष्ट्रपति हुन पाउँथे। राष्ट्रपतिको दोस्रो कार्यकाल सुरु नगर्दै सीको तेस्रो कार्यकालको बहस सुरु भएको छ। संविधान संशोधन गरेर दुई कार्यकालभन्दा बढी सत्तामा रहने सी चिनफिङको चाहनालाई अन्तर्राष्ट्रिय जगतले विभिन्न कोणबाट हेरेको छ। कसैले उनलाई पदलोलुप भन्दै रसियाली नेता भ्लादिमिर पुटिनसँग तुलना गरेका छन् भने कसैले उनले चालेको राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय अभियानलाई सार्थक बनाउनका लागि चीनलाई उनको नेतृत्व लामो समयसम्म आवश्यक रहेको भनेर बचाउ गरेका छन्।

सीपीसीको १९ औँ महाधिवेशनले सी चिनफिङलाई महासिचवमा पुन निर्वाचित गर्दै पार्टीको विधानमा सी विचारधारालाई लेख्ने निर्णय गरेपछि उनी चीनमा माओ चतुङपछिका सर्वशक्तिमान नेतामा स्थापित भएका हुन्। तङ स्यावोफिङको सिद्धान्त तङको मृत्युपछि मात्र सीपीसीको विधान र चिनियाँ संविधानमा राखिएको हो। सीपीसीको १९ औँ महाधिवेशनपछि सीले क्रमश: शक्ति आफूमा केन्द्रित गर्न थालेका छन्। अहिले पनि वैधानिक र सैद्धान्तिक रुपमा सीका अधिकारहरु १८ औँ कार्यकालमा जस्तै हुन्। तर, व्यावहारिक रुपमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी सी चिनफिङमा केन्द्रित बनेको छ।

सी चिनफिङ सन् १९४९ अक्टोबर १ मा जनवादी गणतन्त्र चीन स्थापना भएपछि जन्मिएर चीनको राष्ट्रपति हुने पहिलो व्यक्ति हुन्। उनको जन्म १९५३ जुनमा चीनको पल्लो शान्षी प्रान्तमा भएको थियो। सी चिनफिङका बुबा सी चोङसुन सन् १९५९ मा चीनका उपप्रधानमन्त्री भएका थिए। सन् १९६६ देखि चीनमा सुरु भएको दस वर्षे सांस्कृतिक क्रान्तिताका उनी जेल परे। पिता जेल परेकै समयमा सी चिनफिङले सन् १९७४ मा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको सदस्यता लिएका थिए। सन् २००७ मा सम्पन्न सीपीसीको १७ औँ महाधिवेशनबाट केन्द्रीय पोलेटब्युरो सदस्य भएका सी सन् २०१२ मा सम्पन्न १८ औँ महाधिवेशनबाट महासचिवमा निर्वाचित भए। उनी सन् २०१३ देखि चीनको राष्ट्रपति छन्। सन् २००७ देखि नै उनलाई तत्कालीन राष्ट्रपति हु चिनथावोको उत्तराधिकारीका रुपमा पेश गरिएको थियो। हुको दोस्रो कार्यकाल सन् २००७ देखि २०१२ सम्म उनी उपराष्ट्रपति थिए। सीपीसीका महासचिवले आफ्नो दोस्रो कार्यकाल सुरु हुने महाधिवेशनको समापन समारोहमा उत्तराधिकारी तोक्ने चलन थियो। अपवादका रुपमा गत अक्टोबरमा सम्पन्न सीपीसीको १९ औँ अधिवेशनको समापन समारोहमा सी चिनफिङले आफ्नो उत्तराधिकारी तोकेका थिएनन्। त्यतिबेलै उनी तेस्रो कार्यकाल पनि सीपीसीको महासचिव हुने अडकल गरिएको थियो। अहिले संविधान संशोधन गरेर दुई कार्यकालको समय सीमा हटाउँदा त्यो अडकल यथार्थमा परिणत भएको छ।

लामो समय श्रमिक काम गरेर आएका सी चिनफिङ महासचिव हुनासाथ अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा पनि चर्चित बने। उनले सन् सन् २०१३ को सेप्टेम्बरमा कजाकस्तानको भ्रमणमा ऐतिहासिक रेशमी मार्गलाई पुनर्जागरण गर्ने घोषणा गरे। त्यसको एक महिनापछि उनी इन्डोनेसियाको भ्रमणमा जाँदा एक्काईसौँ शताब्दीको सामुद्रिक रेशमी मार्गलाई पनि पुनर्जागरण गर्ने उद्घोष गरे। त्यसको एक महिनापछि नोभेम्बरमा सम्पन्न चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी अठारौँ केन्द्रीय समितिको तेस्रो पूर्ण बैठकले सी चिन फिङले घोषणा गरेका दुवै कार्यक्रमलाई चीनको सुधार र खुला नीतिभित्र समावेश गरेर अगाडि बढाउने निर्णय गर्‍यो। रेशमी मार्ग र एक्काईसौँ शताब्दीको सामुद्रिक रेशमी मार्गलाई अहिले 'बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ' अर्थात 'बीआरआई' भन्ने गरिन्छ। उनले उरालेको चिनियाँ सपनाले पनि चीनलाई पुनर्जागरण गराएको थियो। बीआरआईको सफलतापछि सीको छविलाई अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा चम्काउने काम एसियाली पूर्वाधार लगानी बैंकले गर्‍यो। यो संस्थालाई चीनले विश्वकै सबैभन्दा ठूलो वित्तीय संस्था बनाउने महत्वाकांक्षा राखेको छ।

सीको पहिलो कार्यकालका मुख्य उपलब्धिमा बीआरआई, गरिबी निवारण, भ्रष्टाचार विरुद्धको अभियान, वातावरण संरक्षण, पूर्वाधार विकास, ग्रामीण र सहरी क्षेत्रको सन्तुलित विकास हुन्। भ्रष्टाचार विरुद्धको अभियानमा उनले सीपीसीका पूर्व पोलेटब्युरो सदस्यदेखि वहालवाला उपमन्त्रीसम्मलाई कारवाही गरेर चिनियाँ जनताको समर्थन र साथ पाएका छन्। सीको यो अभियानमा सीपीसीका विभिन्न तहका ७० हजारभन्दा बढी पदाधिकारीहरुले कारवाही भोगिसकेका छन्।

सीपीसीको १९ औँ महाधिवेशनले सी विचारधारालाई पार्टीको विधानमा राखेपछि अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा यसको प्रसार गर्नका लागि चीनले पहिलोपटक सीपीसी र विश्व राजनीतिक दलहरुबीचको वार्ता सम्मेलनको आयोजना गर्‍यो। गत मंसिर १४ देखि १७ सम्म बेइजिङमा आयोजना भएको सम्मेलनमा विश्वका एक सय २० देशका ३ सय राजनीतिक दलका ६ सय नेताहरु सहभागी भएका थिए। यस अगाडि सीपीसीले आफ्नो महाधिवेशनपछि पारित नीतिलाई अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा पुर्‍याउने आवश्यकता देखेको थिएन। राष्ट्रिय सत्तामा एकछत्त राज गरिरहेका सीलाई उल्लिखित गतिविधिले अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा पनि चर्चित बनायो।

अघिल्लो कार्यकालमा सीजत्तिकै प्रधानमन्त्री ली खछ्याङका समाचारहरु चिनियाँ संचारमाध्यममा आउँथे। विदेशीसँगको भेट, विदेशी नेतालाई पठाउने सन्देश, पार्टीका उच्चस्तरीय बैठकमा सम्बोधन, विभिन्न प्रान्तीय प्रतिवेदनको लेखाजोखा बैठकमा ली खछ्याङको उपस्थित र सम्बोधन हुने गर्दथ्यो। गत अक्टोबरमा सम्पन्न सीपीसीको १९ औँ महाधिवेशनले सीपीसी सी चिनफिङमा केन्द्रित रहने सैद्धान्तिक सहमति पारित गरेपछि ली खछ्याङ ओझेलमा परे।

सी चिनफिङले कसरी 'पावर एक्सरसाइज' गर्दैछन् भन्ने कुरा चिनियाँ प्रोपोगाण्डाको यो सानो नमूनाले पनि पुष्टि गर्छ। सीपीसीको १९ औँ महाधिवेशनपछि सी चिनफिङका पुराना भिडियोहरु खोजेर पुन प्रसारण गर्न थालिएको छ। सी कुन प्रान्तको गभर्नन हुँदा के गरे, प्रान्तीय सचिव हुँदा केके उपलब्धि भयो, मेयर हुँदा केकस्ता विकासका कामले जनताको मन जिते भन्ने कुरालाई हिजोआज चिनियाँ संचारमाध्यमले व्यापक रुपमा प्रचारप्रसार गरिरहेका छन्। त्यस्ता भिडियोमा अहिलेका वयोवृद्ध स्थानीयले प्रशंसा गरेको र सीको उच्च मूल्यान गरेको नयाँ सामग्री थप गरेर तीब्र प्रचार गरिएको छ। सीसीटीभीले बनाएका भिडियो फुटेजलाई सबैजसो चिनियाँ संचारमाध्यमले प्राथमिकताका साथ सम्प्रेषण गर्न थालेका छन्।

१८ औँ सीपीसीको महासचिव भएर पाँच वर्ष व्यतीत गर्दासम्म उनको यस्तो प्रशंसा गरिएको थिएन। साथै उनका समकक्षी कसैको पनि यस प्रकारको प्रशंसा र प्रचार गरिएको छैन। यसबाट के बुझिन्छ भने आम चिनियाँ जनतामा सी चिनफिङलाई देवत्वकरण गर्दै लामो समय सत्तामा राख्ने प्रपन्च गरिँदैछ।

साभारः नेपाल साप्ताहिक २०१७४ फागुन २१ गते (२०१८ मार्च ४)आइतबार।