गत मार्च ९ तारिख युरोप ब्रेकिङ न्युज अनलाइनले 'तिम्रो छोराले मसँग बिहे गर्छ?' शीर्षकमा एउटा फिचर प्रकाशन गर्‍यो। शाङहाईमा लाग्ने बिबाह मेलाका बारेमा निकै रोचक तरिकाले प्रस्तुत गरिएको उक्त फिचरमा चीनमा बिबाह सम्बन्धी बढ्दै गएको समस्यालाई

औँल्याइएको छ। फिचरको सबैभन्दा रमाइलो पक्ष के थियो भने समाचार सङ्कलन गर्न गएकी महिला पत्रकारलाई बर खोज्न आएकी भन्ठानेर अभिभावकले आफ्नी बुहारी बनाउन तँछाडमछाड गर्दै घेर्न पुगेका थिए।

शाङहाईको केन्द्र भागमा रहेको जनपार्कमा बिहे गर्ने उमेर पुगेका अथवा उमेर ढल्कदै गरेका छोराछोरीका लागि अभिभावकले बिहेको विज्ञापन गर्ने चलन छ। हरेक शनिबार र आइतबार पार्कमा भेला भएका अभिभावकले आफ्ना सन्तानका लागि जोडी खोज्न प्रयोग गरेकाले सो पार्कलाई 'म्याचमेकर कर्नर' अर्थात् 'जोडा मिलाउने कुनो' का रुपमा चिनिने गरेको छ। शाङहाईको उक्त जोडा मिलाउने कुनोमा बल्छी लिएर बसेका माझीजस्तै अभिभावकहरु आफ्ना सन्तानका लागि जोडी कुरेर लहरै बसेका थिए। ती अभिभावकहरु तातो पानीको थर्मस लिएर सानो फोल्डिङ टुलमा दैनिक ८ घण्टा बसेर आफ्ना सन्तानको विज्ञापन गरेको कुरा उक्त फिचरमा सविस्तार वर्णन छ। उनीहरुले गरेको विज्ञापनमा आफ्नो सन्तानको उमेर, शिक्षा, मासिक कमाइ, उचाइ, लगायतका अन्य विशेष गुण पनि उल्लेख गर्दै सम्पत्ति विवरण पनि उनीहरुले खुलाएका थिए।

सन् २०१७ को जुन महिनमा बेइजिङको केन्द्र भागमा पर्ने चोङशान पार्कमा पनि त्यस्तै जोडी खोज्ने मेला लागेको थियो। 'ब्लाइनडेट पार्क' नाम दिइएको उक्त जोडी खोज्ने हाटमा बर अथवा बधुको निश्चित योग्यता र मापदण्ड तोकेर गरिएका विज्ञापनहरु प्रदर्शनी गरिएको थियो। प्रदर्शनी गरिएको एकल महिला तथा पुरुषको प्रोफाइलमा बेइजिङमा घर भएको प्रमाण, आम्दानीको तह, सम्पत्ति, शैक्षिक गुणस्तर र थप केही जानकारी खुलाएर आफूलाई आवश्यक पर्ने जोडीका लागि पनि सर्तहरु राखिएको थियो। सो विज्ञापनमा एकजना उच्च वर्गकी महिलाका लागि केटासँग कम्तिमा ५६ लाख चिनियाँ युआन, बेइजिङमा स्थायी बसोबासको प्रमाणपत्र, बेइजिङको केन्द्र भागमा आफ्नै घर, स्तरीय कार र मासिक ५० हजार चिनियाँ युआनभन्दा बढी आम्दानी, स्नातकोत्तर अथवा पिएचडी अथवा विदेशमा पढेको हुनुपर्ने सर्तहरु रहेका थिए। त्यसैगरी एक पुरुषले बिहे गर्नका लागि सुन्दरी, बेइजिङमा स्थायी बसोबासको प्रमाणपत्र, बेइजिङको केन्द्रभागमा आफ्नै घर, स्तरीय कार, मासिक आम्दानी २० हजार चिनियाँ युआन, स्नातक अथवा स्नातकोत्तर तह गरेको हुनुपर्ने उल्लेख थियो। प्रेम बिबाहमा रमाउने वर्तमान चिनियाँ पुस्तामा अघिल्लो पुस्ताका अभिभावकहरु भने आफ्ना छोराछोरीका लागि जोडी खोज्ने कुरामा दत्तचित्त भएर लाग्ने गर्दछन्। कोरिया र जापानमा जस्तै चिनियाँ युवा पुस्ता बिहे गर्नमा उदासिन बन्न थालेपछि

अभिभावकहरु आफ्ना सन्तानको बैबाहिक भविष्यमा चिन्तित हुन गरेका हुन्। विश्वविद्यालयको अध्ययन, कामको खोजी, काम पाइसकेपछिको व्यस्तता, खर्चिलो बिबाह, बिबाहपछिको द्वन्द्व, बढ्दै गएको सम्बन्ध विच्छेद, पश्चिमा संस्कृतिको प्रभाव आदि कारणले चिनियाँ नयाँ पुस्ता बिबाहबाट विमुख बन्न थालेको छ।

चीनमा सन २००० मा बिबाहको उमेर सरदर २४ वर्ष थियो। हिजोआज त्यो बढेर २८ वर्ष पुगिसकेको छ। अझ ठूला र विकसित शहरमा त ३३ वर्ष पुगिसकेको छ। ३५ वर्ष कटेपछि अभिभावकहरु आफ्ना सन्तानको बिबाहलाई लिएर पिरोलिन थाल्छन्।

चीनमा बिबाहको परम्परा नेपालकोभन्दा ठीक उल्टो रहेको छ। बिबाह गर्नका लागि केटा पक्षले केटीलाई कुस्त दाइजो दिनुपर्छ। ठाउँ र अवस्था हेरिकन नयाँ घर र गाडी अनिवार्य दिनुपर्दछ। बिबाहको सम्पूर्ण खर्च पनि केटा पक्षले नै बेहोर्नुपर्छ। शाङहाई, बेइजिङ, शनचन, नानचिङ, हाङचौ, क्वाङचौ जस्ता शहरमा घरको मूल्य असाध्य महङ्गो पर्छ। उल्लिखित शहरमा गाडी किन्न पनि मुस्किल छ। अत्यधिक सवारी चाप र प्रदूषणका कारण स्थानीय सरकारले गाडी किन्नका लागि अत्यन्त कडा मापदण्ड अगाडि सारेको छ। केटा पक्षले बिबाहको सर्त पूरा गर्न नसक्दा बिबाहबाट बन्चित हुनुपर्छ। चीनमा षुरुषलाई मात्र होइन महिलालाई पनि बिबाह गर्न उत्तिकै कठिन छ। महिलाको शैक्षिक योग्यता र आर्थिक हैसियत जति बढी भयो उपयुक्त जोडी पाउनलाई उत्तिनै कठीन हुन्छ।

चीनमा विशेष गरी पुरुषलाई बिहे गर्नका लागि महाभारत हुने गर्छ। एकातिर धेरै सम्पत्ति हुनेवाला श्रीमतीलाई दिनुपर्ने वाध्यता छ भने अर्कातिर लैङ्गिक असमानताले गर्दा महिला पाउनै मुस्किल छ। सन् १९७८ देखि ३५ वर्षसम्म लागू भएको एक सन्तानको नीतिले चीनमा लैंगिक असन्तुलन बढाएको छ। केही वर्ष अगाडिसम्म एकसय महिलाको अनुपातमा एक सय १२० पुरुष पुगेका थिए। अहिले त्यो अनुपात घटेर एक सय महिलामा ११६ पुरुष रहेका छन्। यस हिसावले चीनमा अहिले झन्डै दुई करोड पुरुषले जोडी

नपाएने अवस्था छ।

चीनमा बिबाह भोजमा लाग्ने खर्च पनि थामिनसक्नुको छ। चीनमा बढ्दै गएको आर्थिक वृद्धिदरले सुविधा मात्र थपेको छैन समस्या पनि निम्त्याएको छ। शहर र ग्रामीण क्षेत्रको विकासको असन्तुलन व्यापक रहेको चिनियाँ सरकारी प्रतिवेदनहरुमा उल्लेख छ। गरिब र धनीबीचमा बढ्दै गएको आर्थिक खाडलले चिनियाँ चरित्रको समाजवादी अर्थव्यस्थालाई गिज्याउँदैछ।

चीनमा सन् १९५० को दशकमा भरखरै साम्यवादी शासन सुरु भएको थियो। त्यतिबेला विवाह गर्न एउटा खाट मात्र भए पुग्थ्यो। १९६० को दशकमा एक प्याक मिठाइको तयारीमा बिबाह सम्पन्न हुन्थ्यो भने सन् १९७० को दशकमा चीनमा सांस्कृतिक क्रान्ति चलेको समयमा अध्यक्ष माओका लेखनको संकलन भएको 'रातो किताब' बिबाहका लागि अनिवार्य मान्न थालियो। सन् १९८० देखि चीनमा खुलापन र सुधारका कार्यक्रम लागू भएपछि बिबाहका लागि रेडियो, साइकल, सिलाइ मेशिन तथा नाडी घडी जस्ता चारवटा सामग्री आवश्यक हुन थाल्यो। सन् १९९० को दशकदेखि बिबाह समारोहको परिधि फैलदै गयो र एक्काइसौं शताब्दीमा आएर त्यो निकै भड्किलो र महङ्गो भयो।

चीनका दशवटा ठूला शहरमा विवाह गर्ने खर्चका बारेमा विभिन्न विश्वविद्यालयहरुले सर्वेक्षण गरेका छन्। ती सर्वेक्षण अनुसार बेइजिङ, शाङहाई, शनचन लगायत चीनका महङ्गा शहरहरुमा विवाहको खर्च २० लाख युआनभन्दा बढी पुगेको छ भने हाङचौ, क्वाङचौ, नानचिङ आदि शहरमा विवाहको खर्च १० लाख युआन बराबर छ।

पछिल्लो समय न्युन वर्गका चिनियाँ पुरुषहरु बिबाहका लागि भियतनाम, पाकिस्तान, बंगलादेश, नेपाल जान थालेका छन्। दलालमाफत नेपालका ग्रामीण क्षेत्रका चेलीहरुलाई विभिन्न प्रलोभन देखाएर चीनमा बिबाह गरी ल्याउनेको संख्या दर्जनौ पुगिसकेको छ। चीनमा बिबाह गरेर आएका विदेशी महिलाहरुमा सबैभन्दा बढी पीडा भोग्नेमा पाकिस्तानी महिला छन्। तुलनात्मक रुपमा नेपाली महिलाहरुको पीडा केही कम छ। यद्यपि नेपाली महिलाहरुले पनि शारीरिक तथा मानसिक हिंसा बेहर्दै आएका छन्। तीन वर्ष अगाडि चीनमा बिबाह गरेर आएका केही नेपाली महिलालाई बेइजिङस्थित नेपाली दूताबासले उद्दार गरेर नेपाल फर्काएको थियो। अहिले चीनमा बिबाह गरेर बसेका अधिकांश नेपाली चेलीहरुको अवस्था सन्तोषजनक रहेको छ। केही नेपाली चेलीको अवस्था नेपालको जीवनशैलीको तुलनामा उत्कृष्ट रहेको उनीहरु बताउँछन्। मध्य चीनमा बिबाह गरेर बसेकी एकजना नेपाली चेली आफ्नी बहिनीलाई पनि चिनियाँसँग बिबाह गराउने सोचाइमा रहेको बताउँछिन्। एक अर्ब ४० करोड जनसंख्या भएको चीनमा केही नेपाली महिलाले बिहे गरेर आउँदैमा चिनियाँको बैबाहिक समस्या समाधान हुने चाहिँ होइन। आर्थिक तथा सामाजिक दवावका कारण चीनमा बिबाह परम्परा जटिल बन्न थालेको छ।

साभारः नागरिक दैनिक। २०७६ भदौ १२ गते (२०१९ अगष्ट २९) बिहीबार।