४४०० मिटर उचाई रहेको घाँसे मैदानमा तिब्बती पशुपालक प्यानपाले चिच्याउँदै भेडा बथानलाई भेडीगोठमा हुल्नुभएको छ।

४७ वर्षीय प्यानपा तिब्बती शिगात्से शहरीय चुङछो गाउँवासी हुनुहुन्छ। साथै उहाँ गाउँको काङपा भेडा पालन सहकारीका प्रथम भेडा पालक पनि हुनुहुन्छ। उहाँले कम्तीमा ३० वर्षदेखि भेडा पालन गर्दै आउनुभएको छ। तर सहकारीमा भाग लिएपछि उहाँले पहिलोपटक यति धेरै आम्दानी गर्नुभएको छ। ‘सहकार्य धेरै शक्तिशाली हो’, उहाँले भन्नुभयो।

प्यानपा बस्ने चुङछो गाउँ तिङरि जिल्लाको निस्या बस्तीमा पर्दछ। तिब्बती भाषामा निस्याको अर्थ सूर्योदय भन्ने हो। तर भौगोलिक अवस्था विकट हुनुका साथै प्राकृतिक मौसम कडा खालको भएकाले सगरमाथाबाट एक सय किमीभन्दा पनि कम दूरीमा पर्ने यस गाउँले सूर्यको न्यानो पनि अनुभव गरेको छैन।

तिब्बत स्वायत्त प्रदेशको प्रसारण विभागबाट चुङछो गाउँमा खटाइएका अधिकारी लिउ को ल्याङले पहिलेको अवस्थाबारे जानकारी दिनुभयो-

“अरू क्षेत्रमा जौ खेतीको उत्पादन हुन्थ्यो। तर चुङ छो गाउँमा धेरै परिवारको खाद्यान्न बुढी औंलाबाट उत्पादित थियो।”

किनकि हरेक वर्ष स्थानीय गाउँले सामूहिक रूपमा बाहिर भीख माग्न जान्थे।

“उनीहरू बुढी औंला देखाएर कुचिकुचि अर्थात् तिब्बती भाषामा भीख दिनुस् भन्ने गर्थे।

केही वर्षअधि चुङछो गाउँमा त्यस्तो भीख माग्ने अवस्था अन्त्य गरिएपनि गाउँको प्रतिव्यक्ति सरदर आय अझै पनि जिल्लाकै पुछारमा पर्दथ्यो।

राष्ट्रको गरिबी निवारण नीतिले उक्त गरिब गाउँलाई आशा दिएको छ।  

सन् २०१५ अप्रिलमा नेपालमा भयंकर भूकम्प गएपछि चीन र नेपालको सिमानजिकै चुङछो गाउँमा पुनर्निर्माण गर्नुपर्ने भयो। सबै गाउँलेहरूले पुरानो र कमजोर आवासबाट निस्किनुपर्ने भयो। साथै गाउँ समितिले सहकारीको स्थापना गरेर सामूहिक रूपमा भेडा पालन गर्ने निर्णय गरे।

गाउँका प्रमुख सोलाङ सहकारीको प्रमुख नियुक्त हुनुहुन्छ। गाउँका अधिकारीहरू बाहिर राम्रो अनुभव सिकेर गाउँलेलाई सहकारीमा भाग लिन प्रोत्साहन गरेका छन्। गाउँलेलाई संकोच लाग्दा प्रमुख सोलाङले सहकारीमा भाग लिने मान्छेले पैसा कमाएर आफ्नो हातमा पाउने, तर यदि विफल भएमा आफैंले पैसा फिर्ता दिने वचनवद्धता गर्नुभयो। सन् २०१९ मार्चदेखि चुङछो गाउँको पाकाङ भेडा पालन सहकारी पनि सञ्चालनमा छ।

प्यानपा चुङ्छो गाउँमा सबैभन्दा ठूलो भेडा पशुपालक हुनुहुन्छ। उहाँले आफ्ना भेडालाई शेयरको रूपमा सहकारीमा संलग्न गर्नुका साथै प्रशस्त अनुभवका कारणले सहकारीको पशुपालक नियुक्त हुनुभएको छ। सहकारीमा उहाँले पछिल्लो पशुपालन तरिका सिक्नुभयो। सहकारीले विकासे भेडा भित्र्याएर भेडा बथानको गुणस्तरलाई क्रमशः उन्नत पारेको छ। हरेक भेडालाई संतुलित रूपमा घाँस खान दिनका लागि भेडा बथान चरिरहेको बेलामा उचित तरिकाद्वारा विभाजन गर्नुपर्छ। हिउँद ऋतुमा सहकारीले बाहिर चराइको समयलाई कम पारेर भेडीगोठमा घाँस खुवाउनुपर्छ।