बेलायती लेखक जेन अस्टेनको उपन्यास“अभिमान र पूर्वाग्रह”एउटा क्लासिक काम हो। नायक र नायिकाले आ-आफ्नो घमण्ड र पूर्वाग्रहका कारण एक अर्कासँग प्रेम साटासाट गर्न सकेका छैनन्। पछि पूर्वाग्रहरहित र घमण्डलाई त्यागेपछि माया बसेको देखाइन्छ। उपन्यासले हामीलाई लगभग यस्तो विचार प्रदान गरेको हो कि घमण्डका कारण अरूलाई माया गर्न सकिँदैन र पूर्वाग्रहका कारण अरूबाट माया पाउन सकिँदैन। यो उपन्यास अमेरिकी राजनीतिज्ञलाई पढ्न सिफारिस गर्नु पर्दछ।

हाल अमेरिकाको नेतृत्वमा सिनच्याङ कपास गतिविधिको कुरा उठाएर होहल्ला मचाएको छ। जुन गतिविधि विदेशी ब्याण्डले सिनच्याङ कपास प्रतिबन्ध गरेबाट सुरू भएको हो। त्यसको पछाडि बेटर कटन इनिसिएटिभ अर्थात् बीसीआइ नामक गैर-सरकारी एकाइ रहेको छ। तिनीहरूले सिनच्याङ कपास खेतीमा तथाकथित जबरजस्ती श्रम देखिएको निहुँमा सिनच्याङ कपासको प्रतिबन्ध गर्न घोषणा गरेको छ। तर, वास्तवमा सिनच्याङमा मेशिनबाट कपास टिप्ने दर ६९.८३ प्रतिशत पुगेको छ भने उत्तरी सिनच्याङमा अझै ९५ प्रतिशत पुगिसकेको छ। साथै दोस्रो दुई महिनाको कपास टिप्ने सिजनमा श्रमिकले १० हजार चिनायाँ युआनभन्दा बढी आय आर्जन गर्नसक्छन्। अर्को शब्दमा भन्दा सिनच्याङमा कपास टिप्नका लागि त्यति धेरै श्रमिक चाहिँदैन र राम्रो आय हुने भएकोले सो काम पाउनका लागि प्रतिस्पर्धा नै हुने गर्छ।

आश्चर्य लाग्छ कि गुणस्तरको व्यवस्थापन गर्ने बीसीआइले किन राजनीतिक कुरामा हस्तक्षेप गरेको छ? खोजपछि स्पष्ट छ कि त्यस पछाडिको समर्थक अमेरिका अन्तर्राष्ट्रिय विकास एजेन्सी हो। सो एजेन्सीले अमेरिकी कुटनीतिको आधारमा गैर-सैन्य कार्यक्रमलाई समर्थन गर्ने गर्दछ र सिधा संघीय सरकारलाई सिधा सेवा प्रदान गर्ने गर्दछ। अर्थात् उक्त एजेन्सी अमेरिकी सरकारको नियन्त्रणमा रहेको छ। अमेरिकी पूर्व विदेशमन्त्री कोलिन लुथर पावेल कार्यालयका प्रमुख एवम पूर्व कर्नेल लोरेन्स विलकर्सनले भनेका थिए कि चीनको सिनच्याङमा २ करोड युगुरहरू बस्छन् यदि चीनको स्थिरतालाई भंग गर्न चाहेमा सिनच्याङमा अशान्ति मचाउन सकिन्छ जुन आन्तरिक रूपमा चीनलाई सिधा रूपमा डामाडोल गर्ने सबैभन्दा लायक छ। उनीहरूले त्यस्तो विचार मात्र गरेनन् हाल त्यस्तै गर्न खोजिरहेका छन्। निकै स्पष्ट छ, सिनच्याङको स्तम्भ उद्योगको रूपमा रहेको कपास एक निहुँ मात्रै हो र सिनच्याङ एक सुरूवात मात्रै हो। अझ स्पष्ट देखिएको त अमेरिकाको गहिरो प्रभूत्व तर्क हो।

यो त घमण्ड नै हो।

अमेरिकामा एक भनाइ छ गुलामी कपास मेसिनको इन्धन हो। कपास अमेरिकी अर्थतन्त्रको स्तम्भ थियो र गुलामले सम्पूर्ण अमेरिकी कपास उद्योगलाई समर्थन गरेको थियो। कपास उद्योग विकास भएसँगै काला गुलामको चाहना निकै धेरै बढेको थियो र ठूलो मात्रामा दक्षिणी क्षेत्रमा बेचिएका थिए। सन् १८५० सम्म समस्त अमेरिकाका लगभग ३२ लाख गुलाममध्ये १८ लाखले कपास खेतीमा काम गरेका थिए। तर उनीहरूका गोरा मास्टरले गर्ने भनेको सकेसम्मको जबरजस्ती श्रम हो। कुनै प्रतिरोध भयो भने कोर्राले पिट्ने वा गोली हान्ने गर्दथ्यो। उक्त कालो इतिहास अमेरिकाले हटाउन नसक्ने ब्राण्ड बनेको छ। उस्तै कपास हो, उस्तै अल्पसंख्यक जाति हो, त्यसैले अमेरिकीलाई प्राकृतिक रूपमा लाग्छ कि उस्तै दमन चीनमा पनि देखिन्छ। त्यसपछि अमेरिकाले मानवअधिकारको निहुँमा प्रशान्त महासागर पार गरी चीनमा हस्तक्षेप गरेको छ साथै चीनलाई फाइदा हुने भनेको छ। यो नै मुख्यत प्रक्षेपण प्रभाव हो। अमेरिकी लेखक ग्राम पेकले अमेरिकी प्रक्षेपण प्रभावको मनोवैज्ञानिकताबारे विश्लेषण गर्दै एउटा मुलुकको रूपमा रहेको अमेरिकाले आफ्नो इच्छा अरू राष्ट्रमाथि जबरजस्ती रूपमा लगाउन मन परेको जस्तो लाग्छ।

यो त पूर्वाग्रह हो।

सिनच्याङमा एउटा उखान प्रचलित छ कि झूटले स्थानीयलाई ठग्न सक्दैन। गत मार्च ३० देखि अप्रिल २ तारिखसम्म शाङहाइ सहयोग संगठनका महासचिव भ्लादिमिर इमामोभिच नोरोभ र चीनका लागि अरू २० भन्दा बढी मुलुकका ३० भन्दा बढी राजदूत र कुटनीतिज्ञले सिनच्याङ युगुर स्वायत्त प्रदेशको भ्रमण गर्नुभएको छ। स्थानीयसँग कुराकानी गरेपछि ती कुटनीतिज्ञहरूले अमेरिकालगायत पश्चिमा मुलुकको कपटी धारणाबारे धेरै जानकारी पाएका छन्। चीनका लागि इरानका राजदूत महमद केशावार्जादेहले भन्नुभए जस्तै कुनै पश्चिमा मिडियाले बनाएको तथाकथित तथ्य नै वास्तवमा झूट मात्रै हो, बदनाम गर्ने मात्र हो। सिनच्याङको अवलोकन गरे झूट आफै मर्छ। चीनका लागि नेपालका राजदूत महेन्द्र बहादुर पाण्डेले भन्नुभयो कि यस सिनच्याङ भ्रमणबाट मेरा आँखाले अघि सुनेको भनाइ सबै गलत रहेछ, फरक पाएँ। मैले आफूले हेरेको र सुनेको कुरा अरूसँग शेयर गर्नेछु।

सिनच्याङको ढोका विश्वसमक्ष खुलै रहन्छ। चीनको परराष्ट्रम न्त्रालयका प्रवक्ता ह्वा छुन यिङले भन्नुभए झैँ सिनच्याङ घुमेर हेर्न विदेशका विभिन्न क्षेत्रका व्यक्तिलाई स्वागत गर्छौँ र यी आरोपहरू ज्ञानीसमक्ष स्वयं अन्त्य हुने छन्।

अमेरिकाले घमण्ड र पूर्वाग्रह लिएर विश्वमा दशौँ वर्षदेखि अत्याचार गर्दैआएको छ भने अफ्गानिस्तान, इराक, सिरियालगायत क्षेत्रमा अमेरिकाले मानवअधिकारको निहुँमा स्थानीय मानवअधिकार स्थितिलाई ध्वस्त बनाएको छ। तर यस पटक चीनसमक्ष विफल हुनेछ। उक्त उपन्यासको अन्तमा नायक र नायिकाले घमण्ड र पूर्वाग्रहलाई त्यागेपछि रोमान्टिक अन्त्य पाएका छन्। यदि अमेरिका घमण्ड र पूर्वाग्रहमा अडिग रहेमा उसको रोमान्सको अन्त्य पक्कै हुने छ उल्टै विश्वको ढोका पनि बन्द हुने छ।