“वाशिंगटन पोष्ट”ले अप्रिल १० तारिख एउटा "५० वर्ष अघि एक हिप्पी, एक दन्त चिकित्सक र एक १५ वर्षीया केटीले टेबुल टेनिस प्रयोग गर्दै चीनको ढोका खोलेको" नामक लेख प्रकाशित गरेको छ। उक्त लेखमा भनिएको छ कि ५० वर्ष अघि यस दिन अमेरिकी टेबल टेनिस प्रतिनिधिमण्डलले चिनियाँ माटोमा पैदल यात्रा गरेका थिए र दुई देशबीच २० वर्ष भन्दा बढी समयदेखि बन्द गरेको आदानप्रदानको ढोका खोलेका थिए। "सानो बलले ठूलो बललाई धकेल्छ" को "टेबुल-टेनिस कूटनीति" पछिल्लो पुस्तामा एक राम्रो कथाको रूपमा पारित गरियो।
उक्त लेखमा उल्लेख गरिएको १५ वर्षीया केटीको नाम जुडी होफ्रोस्ट हो, जो अमेरिकी टेबल टेनिस टोलीका कान्छी सदस्य हुन्। सन् १९७१को अप्रिल १० तारिखमा जब उनी र अन्य १४ जना अमेरिकीले चिनियाँ माटोमा पैदल यात्रा गरेका थिए। उनी अनभिज्ञता र जिज्ञासाले भरिएकी थिइन्। उनलाई अझै थाहा छैन कि यो यात्राले गतिरोध गरिएको चीन - अमेरिका सम्बन्धको लागि उज्ज्वल बाटो खोल्नेछ। जन गणतन्त्र चीनको स्थापना भएपछि, अमेरिकाले अपनाएको “मान्यता अस्वीकार”नीतिले चीन र अमेरिकालाई लामो समयसम्म अलगाव र वैमनस्यताको स्थितिमा धकेलेको थियो। यद्यपि, इतिहासको चक्रले मानिसहरूलाई भन्छ: कुनै पनि देश जुन विकास गर्न चाहन्छ उसले समयको प्रवृत्ति पछ्याउनुपर्दछ, र अहंकार अन्ततः त्याग्नुपर्छ। चीन र अमेरिकाबीचको सामान्य आदानप्रदान र सहयोग भनेको जनताले चाहेको कुरा र सामान्य प्रवृत्ति हो, जतिसुकै टाढा भए पनि, जतिसुकै कडा बाधा भए पनि, र फरक फरक विचारधारा भए पनि चीन र अमेरिकी जनता बीचको मैत्रीपूर्ण आदानप्रदान र ‘विन-विन’ सहयोगलाई रोक्न सक्दैनन्। नतिजा स्वरूप, दुबै देशका नेताहरूको निर्णय अन्तर्गत टेबल टेनिस कन्सर्ट "खेल", चीन र अमेरिका बीचमा बगिरहेको छ।
कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना भए ४० वर्ष भन्दा बढीदेखि यस कन्सर्टले मतभेद, विरोधाभास वा अबुझका कारण आफ्नो स्वर परिवर्तन गरेको छैन। चीन र अमेरिकाका जनता बीच मैत्रीपूर्ण आदानप्रदान झन् झन् बारम्बार भएको छ र मित्रता बलियो भएको छ। दुई देशबीच जनताको आदानप्रदानले प्रतिवर्ष केही हजारदेखि ५० लाखमा वृद्धि भएको छ र दुवै देशले शिक्षा, विज्ञान र प्रविधि, संस्कृति, खेलकुद, स्वास्थ्य इत्यादिको क्षेत्रमा आदानप्रदान र सहयोगको द्रूत विकासलाई बारम्बार प्रोत्साहन गरेका छन्। र ५० जोडी मैत्रीपूर्ण प्रान्तीय-राज्य सम्बन्ध र २२७ जोडी भगिनी शहर सम्बन्ध स्थापना गरेका छन्। जसरी अमेरिकी पूर्व राष्ट्रपति कार्टरले ओबामालाई भर्खरै पदभार ग्रहण गर्दा सुझाव दिँदै भन्नुभएको थियो, ‘अमेरिका र चीनबीच आपसी सम्मान कायम राख्न र दुई देशबीच सम्भावित भिन्नता छलफलमा खुला र स्पष्ट दृष्टिकोण कायम राख्न, दुई देशहरू एक सम्मान र शान्त तरिकाले समाधान गरिनुपर्छ।’
हो, ४० भन्दा बढी वर्षदेखि चीन र अमेरिका आपसी समझदारी र सम्मानको आधारमा एक अर्काको सबैभन्दा महत्वपूर्ण व्यापार साझेदार भएका छन्। सामानको द्विपक्षीय व्यापारको कुल रकम २०० भन्दा बढी गुणाले वृद्धि भएको छ, र दुईतर्फी लगानी स्टक २ खर्ब २० अर्ब अमेरिकी डलर भन्दा बढी भएको छ। अमेरिका-चीन व्यापार परिषदको रिपोर्टका अनुसार सन् २००९देखि सन् २०१८सम्म अमेरिकालाई चीनमा मात्र निर्यातले ११ लाख भन्दा बढी अमेरिकी रोजगारीमा सहयोग पुर्याएको छ। सर्वेक्षण गरिएको ९७ प्रतिशत अमेरिकी कम्पनीले चीनसँग व्यापार गर्नु फाइदाजनक छ भनेका छन् र चीन-अमेरिकी व्यापारले प्रत्येक वर्ष प्रति अमेरिकी परिवारमा ८५० अमेरिकी डलर बचाउँछ। स्पष्ट रूपमा, चीन र अमेरिकाले रूचिको अविभाज्य समुदायको विकास गरेका छन्। यसका साथै चीन र अमेरिकाले एक अर्कासँग मिलेर अन्तर्राष्ट्रिय मामिलामा समन्वय र सहकार्यलाई सुदृढ पारेका छन र आतंकवाद प्रतिरोध, अप्रसार, आर्थिक संकट र जलवायु जस्ता धेरै मुद्दाहरूलाई महत्वपूर्ण र सकारात्मक योगदान पुर्याएका छन्। तथ्यले देखाउँदछ कि चीन- अमेरिका सम्बन्धले द्विपक्षीय दायरा नाघ्दै विश्वव्यापी महत्त्व र प्रभाव बढाएको छ।
यद्यपि, केही वर्षहरूमा केही अमेरिकी राजनीतिज्ञहरूले निजी स्वार्थका एकतर्फी घटनालाई उक्साइरहेका छन् र द्वन्द्व पैदा गरिरहेका छन, चीन र अमेरिकाको बीचमा सामान्य आदानप्रदानमा अवरोध पुर्याइरहेका छन् र चीनप्रति पूर्वाग्रह र घृणाको कारण दुई देशबीच आपसी विश्वासको आधारलाई कमजोर पारेका छन्। विशेष गरी नयाँ कोरोना भाइरस महामारीको प्रकोप पछि, केही अमेरिकी राजनीतिज्ञहरूले बेइमानीपूर्वक चीनको बदनाम गरेका छन् र चीनमा फोहोर पानी खन्याएका छन् जसले दुई देशको मैत्रीको सामान्य विकासमा गम्भीर क्षति पुर्याएको छ। चीन-अमेरिकी सम्बन्धहरूले ४० वर्षमा अभूतपूर्व कठिनाइहरू सामना गरेको छ। जत्ति धेरै गाह्रो अवस्था आइलाग्छ, त्यति नै सही र गलत महसुस गर्नुपर्दछ, चाहे विपरीत दिशामा जाँदै छ वा एक दिशामा जाँदैछ। आशा छ कि अमेरिकी राजनीतिज्ञहरूले यो उनीहरूको हृदयले महसुस गर्नेछन्। चीन र अमेरिकाबीच सामान्य आदानप्रदान फेरि सुरु गर्न गाह्रो छैन, जित जितको भावनाको लक्ष्य लिनुपर्छ। अमेरिकामा चिनियाँ मिडियामाथिको प्रतिबन्ध हटाइने छ, चिनियाँ कम्पनीहरूको अनियन्त्रित दमन रोकिनेछ र अमेरिकामा अध्ययन गरिरहेका चिनियाँ विद्यार्थीमाथिको उपद्रो रोकिनेछ। यी चीन-अमेरिका सम्बन्ध कन्सर्टका निरन्तरतामा चलिरहेका नोटहरू हुनेछन्।
जुडी होफ्रोस्टले आफूले अनुभव गरेको "टेबुल टेनिस कूटनीति"को बारेमा भन्नुभयो कि: "चीनमा भएको अनुभवले मलाई वास्तवमै असर गरेको छ, जसले मलाई अझ चलाख र खुला बनाएको छ, कम आलोचक हुनु, आफ्नै पूर्वाग्रहहरूकाबारे सचेत रहनु, र बढी रिसेप्टिभ हुनु, जब म १५ वर्षको थिएँ, मैले यो सोचेको पनि थिइन। हो, "टेबुल टेनिस कूटनीति"को कथाले विगतको कुरा बताएको छ, र इतिहासको पाङ्ग्रा अगाडि बढिरहेको छ, चीन र अमेरिकाले यस इतिहास र बुद्धिमत्ताबाट पाठ सिक्नुपर्दछ र खुला र स्पष्ट हृदयले मानवजातिको लागि साझा भविष्यसमुदाय निर्माण गर्न मिलेर काम गर्नुपर्दछ, एक साथ नयाँ युगको लागि एक गतिशील साँगितिक मेला ल्याउने छ।
