सन् २०१९ मा चलचित्र “हरित पत्र”ले ओस्कार सर्वश्रेष्ठ चलचित्र पुरस्कार पाएको थियो। चलचित्रको कथा गत शताब्दीको ६०औँ दशक अर्थात् अमेरिकी काला नागरिक अधिकार आन्दोलन चर्चित अवधिमा भएको हो। कथाको विषय यस्तो छ: नाइटक्लबमा काम गर्ने टोनी नामक एक गोरो गार्डले बेरोजगार भएपछि गाडी चालकको काम पाएका थिए। थाङ नामक कालो वर्णका शास्त्रीय संगीत पियानोवादकलाई दक्षिणी अमेरिका टुरिङ कन्सर्ट अवधिमा पुर्याउने उनको काम थियो। त्यसपछि उनले कालो मान्छे मात्र खान र बस्न पाउने ठाउँहरू समेत हरित पत्र पाएका थिए। पूरा यात्रा सकिएपछि दुई जनाबीच अन्तर्जातिय र वर्गीय मित्रता जन्मेको थियो। हाल ६० वर्ष बितिसक्यो। उक्त आन्दोलन सफल भयो कि? चलचित्रमा देखिने अन्तर्जाति र वर्गको मित्रताको न्यानो दृश्य साँच्चिकै अस्तित्वमा छ कि?

चलचित्रले पुरस्कार पाएको एक वर्षपछि अर्थात सन् २०२०को मे २५ तारिख मिनियापोलिस शहरमा देखिने म सास फेर्न सकिरहेको छैन गतिबिधिले नकारात्मक जवाफ दिएको थियो। फ्रोइड नामक एक कालो मान्छेलाई सेतो पुलिसले हिंसात्मक कानून मिच्दै घाँटीमा ९ मिनेट २९ सेकेन्डसम्म घुँडाले थिचेर मारेको थियो। उक्त भिडियो इन्टर्नेटमा फैलिएपछि विश्व अचम्मित भएको थियो र त्यसपछि अमेरिकाभर ब्ल्याक लाइभ्स म्याटर आन्दोलन चर्किएको थियो। ठूलो दबावमा अन्ततः ती गोरा पुलिस दोषी पाइएका थिए र फ्रोइड परिवारले क्षतिपूर्ति पाएको थियो। तर वास्तविकताले प्रमाणित गरेको छ कि उक्त नतिजा सिङ्गल केस मात्र हो तर अमेरिकामा देखिने जातिवादी समस्यामा कुनै पनि सुधार भएको छैन।

त्यसपछिको एक वर्षमा अमेरिकामा अरू विभिन्न कालो मान्छेलक्षित हिंसात्मक गतिविधि देखिएका छन्। जस्तो भनौँ,  ९ वर्षीय केटीलाई पुलिसबाट हथकडी लगाएर मरिच स्प्रे प्रहार गरिएको थियो, १६ वर्षीय केटीलाई पुलिसद्वारा गोली हानेर मारिएको थियो, पुलिसले बन्दुकलाई स्टन गन मानेर प्रयोग गरी कालो पुरूषलाई मारेको थियो, ६० वर्षीय वृद्धाले आफ्नो घरको गिलास फुटाएपछि पुलिसले पक्राउ गरी विजुली झट्का लगाएको थियो। अमेरिकी न्यूज वीक पत्रिकाले म्यापिङ पुलिस भायलेन्स नामक स्वतन्त्र सर्वेक्षण कार्यक्रमको सूचीलाई उद्धृत गरेअनुसार, फ्रोइडको मृत्यु भएयता अरू १८१ जना कालो मानिस पुलिसबाट मारिएको कुरा दर्ता गरिएको छ, अर्को शब्दमा भनौँ अमेरिका जनसंख्याको १३ प्रतिशत पुगेको कालो वर्णका मानिसले सन्२०२०मा समस्त कानूनको पालना गर्ने क्रममा मारिएकोमध्ये १८.७ पुगेको छ।

यति मात्र होइन, एशियाली अमेरिकीको अवस्था पनि राम्रो छैन। विशेष गरी महामारी फैलिएयता अमेरिकामा एशियालीप्रतिको घृणा र एशियालीलक्षित अपराध चर्कँदै आएको देखिन्छ। एशियाली अमेरिकी घृणालाई रोकाइ नामक एनजीओको तथ्याङ्कका अनुसार, महामारी फैलिएयता समस्त अमेरिकामा एशियाली लक्षित घृणास्पद गतिविधि ६६००भन्दा बढी पुगेको छ तीमध्ये यात्रुलाई मास्क लगाउन सल्लाह दिँदा अपमान र कुटपिट गरिएका नेपाली गाडी चालक पनि समावेश छन्।

कानून प्रणालीबाट हेर्दा फ्राइड पुलिस प्रवर्तन न्याय ऐनले निषेध गरेको छ कि पुलिसले कानून प्रवर्तन गर्दा घाँटीलाई Choke गर्न पाएन, जातीय वा धार्मिक आधारित भेदभावपूर्ण कानून प्रवर्तन गर्न पाएन, पुलिसको Restricted immunityलाई क्यान्सिल गर्नेछ, पुलिसको अनुपयुक्त गतिबिधि रिकर्ड गर्न अमेरिकाभरि जोडिने डाटाबेसको स्थापना गर्नेछ। तापनि धेरैको आशा बोकेको उक्त ऐन काँग्रेसमा अस्विकारिएको छ।

वास्तविक अवस्था र सर्वसाधारणको अनुभवबाट हेर्दा एसोशिएटिड प्रेस शिकागो विश्वविद्यालयको सार्वजनिक मामिला अनुसन्धान केन्द्रले संयुक्त गरेको जनमत सर्वेक्षणका अनुसार, ५९ प्रतिशत अमेरिकीको विचारमा जातिवाद अमेरिकाको महत्वपूर्ण समस्या हो तीमध्ये ३० प्रतिशतले उक्त समस्या अत्यन्त गम्भीर भएको विचार लिएका छन् भने २९ प्रतिशतले निकै गम्भीर भएको विचार लिएका छन्। उक्त सूचि र एक वर्षअघिकोसँग बराबर देखिन्छ। अर्को शब्दमा भनौँ एक वर्ष भएपछि अमेरिकाको जातिवाद समस्या कुनै पनि सुधार भएको छैन।

तर मानवअधिकार विषयमा ठूलो समस्या देखिने अमेरिकाले विश्वमा मानवअधिकार कुलपतिको रूपमा सिकाइरहेको छ यो त साँच्चकै विडम्बना हो। दुई सय वर्षभन्दा लामो समयअघि अमेरिकी स्वतन्त्र घोषणा पत्र सार्वजनिक भएको थियो भने सबै समान हुन्छन् भन्ने विषयलाई आधारभूत सिद्धान्तको रूपमा पत्रमा राखिएको थियो। २०० वर्षभन्दा लामो समयपछिको आज २५ तारिख फ्रोइद मरेको एक वर्षको सम्झना गर्न अमेरिकामा फेरि ठूलो मात्रामा विरोध प्रदर्शन भएको छ। हरित पत्र हरायो कि? छैन तर अवस्थित रहिरहन्छ।