यही मार्च २८ तिब्बतमा दसौँ लाख दासदासी मुक्त भएको ६३औँ वार्षिकोत्सव हो। प्रजातान्त्रिक सुधार अघि र पछि तिब्बती जनताको जीवनमा के के परिवर्तनहरू आएका छन् ?
सर्वप्रथम तिब्बती दासको जीवनको परिवर्तनबारे चर्चा गर्छु।
पुरानो तिब्बतमा शासन तथा धर्म एकिकृत सामन्ती दासत्व परिपाटी थियो। त्यसबेला दासका मालिकको संख्या कुल जनसंख्याको ५ प्रतिशत मात्र थियो, तर तिनीहरूले तिब्बती समाजमा सबै उत्पादन साधनको नियन्त्रण गर्दथे। अधिकाँश सर्वसाधारणको जीवन कठिन थियो। सन् १९५९ मार्च २८ तारिख केन्द्रिय सरकारले आदेश प्रकाशित गरेर तिब्बतमा प्रजातान्त्रिक सुधार गरेर सामन्ती दास प्रणाली हटाउन अनुरोध गरेको थियो। जसबाट पहिलाका दासहरू दासत्वबाट मुक्त भएर पठारभूमिका मालिक बनेका छन्।
सन् १९५९ मार्च २८ तारिख तिब्बतका लागि नयाँ समाज बनाउने महत्वपूर्ण समय बनेको हो।
सर्वप्रथम भूमिको सुधार गरिएको थियो। सामन्ती मालिकको जग्गा स्वामित्व खारेज गरेको थियो। जसबाट किसान र दासहरू जग्गाको मालिक बन्न पाइएको छ। तथ्याङ्कअनुसार प्रजातान्त्रिक सुधारका क्रममा सरकारले मालिकहरूबाट लगभग १ लाख ९० हजार हेक्टर भूमि जफत गर्नुका सहित केही भूमि खरिद पनि गरेको थियो। त्यसपछि सरकारले ती भूमि दुई लाख घरपरिवारका आठ लाख किसान तथा दासहरूलाई बाँडफाँड गरेको थियो। सरदरमा प्रत्येक किसान तथा दासले ०.२३ हेक्टर भूमि पाएको थियो।
त्यसै गरी तिब्बतमा लाखौँलाख दासहरू पहिलोपटक भूमि र अरू उत्पादन सामग्रीका मालिक बनेका थिए। जसले उनीहरूको उत्पादन तथा जीवनमा ज्यादै उत्साह थपेर तिब्बतको समाजिक अवस्था तथा जीवनमा तीव्र सुधार गरेको छ।
प्रजातान्त्रिक सुधारपछि तिब्बतमा पहिलोपटक निजी विद्यालय, पहिलो रात्री विद्यालय, पहिलो साक्षरता कक्षा, पहिलो चलचित्र प्रदर्शन टोली, पहिलो चिकित्सा संस्था आदिको स्थापना भएको थियो। सन् १९५९ सम्म ल्हासा शहरले मात्र ८७०० भन्दा बढी घरबारविहीन तथा भिखारीलाई रोजगार दिनुका साथै ८५०० भन्दा बढी गरिबी र १२० भन्दा बढी अनाथ, वृद्ध, बिरामी तथा अशक्तलाई सहायता प्रदान गरेको थियो। सन् १९६० मा नाचिन जल-विद्युत स्टेशनको सञ्चालनदेखि ल्हासाका सर्वसाधारणले पहिलोपटक बिजुली बत्तीको प्रयोग गरेका थिए। सन् १९५९ देखि १९६० सम्म तिब्बतमा स-साना आधुनिक कारखानाहरूको स्थापना गरेर २० हजारभन्दा बढी तिब्बती दक्ष कामदारलाई तालिम दिएको थियो।
प्रजातान्त्रिक सुधारदेखि तिब्बतका विभिन्न जातीय सर्वसाधारणको जीवनस्तरमा चौतर्फी सुधार भएको छ। हाल तिब्बतमा तरकारीको वार्षिक उत्पादन ८ लाख ४० हजार टन भन्दा बढी पुगेको छ। तिब्बतीहरू सामान्यतया सुरक्षित र उपयुक्त आवासमा बस्दै आएका छन्। फ्रिज, रंगीन टिभी, वाशिङ मेसिन, कम्प्युटर, मोबाइल फोन र कारहरू बिस्तारै सर्वसाधारणको जीवनमा प्रवेश गरेका छन्।
प्रजातान्त्रिक सुधारअघि, अर्थतन्त्र तथा स्वास्थ्य क्षेत्र कमजोर भएकोले तिब्बतको जनसंख्या वृद्धि लामो समयसम्म रोकिएको थियो। प्रजातान्त्रिक सुधारपछि तिब्बतको जनसंख्या सन् १९५९ मा १२ लाख २८ हजारबाट बढेर सन् २०२१ मा ३६ लाख ४८ हजार १०० पुगेको छ। तिब्बतको औसत आयु सन् १९५९ मा ३५.५ वर्षबाट बढेर २०२१ मा ७२.१९ वर्ष पुगेको छ।
