चितवन निकुञ्ज क्षेत्रमा प्रवेश सहज बनाइएपछि यहाँ आउने पर्यटकको संख्या वृद्धि भएको छ। चितवन निकुञ्जको पश्चिम सेक्टरमा पर्ने अमलटारीबाट निकुञ्जमा जिप सफारी संचालन गर्न अनुमति दिएको एक महिनाको अवधिमा यो क्षेत्रमा आन्तरिक तथा वाहृय पर्यटकको संख्या बढेको कान्तिपुर अनलाइनले लेखेको छ।  

निकुञ्जको पश्चिम सेक्टर अन्तर्गत रजहरको कुजौली रेन्ज पोस्ट र अमलटारीबाट निकुञ्ज प्रवेश गर्न पाइन्छ। कुजौलीबाट हरेक दिन २ वटा जिप र अमलटारीबाट ५ वटा जिपमा निकुञ्ज प्रवेश गर्न पाउने व्यवस्था छ। निकुञ्जले तोकेकै जिपबाट मात्र जंगल सफारी (प्रवेश अनुमति) पाइन्छ। एउटा जिपमा एक पटकमा १२ जनाले सफारी गर्न सकिन्छ। जसमा कम्तीमा एक जना नेचर गाइड लैजानु पर्ने व्यवस्था छ। एकजना गाइडले १५ सय देखि ३ हजारसम्म शुल्क लिन्छन्। अनुभवी गाइडले शुल्क केही बढी लिने गर्छन्।

गत माघ पहिलो साता चितवन निकुञ्जले अमलटारी क्षेत्रबाट निकुञ्जमा प्रवेश गर्न पाउने अनुमति दिएको थियो। त्यसअघि यहाँका दुई होटल टेम्पल टाइगर र थारु भिलेजले मात्र त्यस्तो अनुमति पाएका थिए। यो क्षेत्रमा रहेका दुई वटा ठूला होटल मार्फत मात्र पर्यटक निकुञ्ज छिर्न पाउने यस अघिको एकाधिकार खोसेर सबैलाई अनुमति दिइएपछि यो क्षेत्र हुँदै निकुञ्ज प्रवेश गर्नेको संख्या बढेको हो।

अमलटारीबाट चितवन निकुञ्ज हुँदै मेघौलीसम्म पुग्न १६ किलोमिटर जंगलको यात्रा गर्नुपर्छ। अमलटारी पोस्टबाट चितवनको मेघौलीसम्म पुग्न जिपमा २,३ घण्टा समय लाग्छ। निकुञ्जको पछिल्लो निर्णयपछि अमलटारी क्षेत्रबाट यहाँका सबै होटल र पर्यटन व्यवसायीका पर्यटकले निकुञ्ज आउजाउ गर्न पाउने भएका हुन्। निकुञ्ज पैदल घुम्ने, जिपमा आउजाउ गर्न पाइने, नारायणी नदीमा डुंगा सयर गर्न पाइने भएपछि नेपाली र विदेशी पर्यटकको संख्या बढेको छ।

नवलपुर पर्यटन समितिका सचिव धनिराम गुरौका अनुसार पूर्वी नवलपरासीबाट पनि निकुञ्ज प्रवेश गर्न पाइने प्रचार सुरु भएसँगै आन्तरिक र बाह्य पर्यटक आउने क्रम बढेको छ। गत तीन सातामा अमलटारीबाट निकुञ्ज प्रवेश गर्नेको संख्या ९ सय ७५ छ। यो अवधिमा यहाँबाट ७ सय ७५ नेपाली र दुई सय विदेशी पर्यटक निकुञ्ज घुमेको तथ्यांक छ। गत कात्तिकदेखि पुससम्म तीन महिनाको अवधिमा यहीं अमलटारी नाकाबाट ४ हजार २५० जनाले मध्यवर्ति क्षेत्रको जंगल घुमफिर गरेका थिए। त्यतिखेर निकुञ्ज प्रवेशको अनुमति सीमित गरिएका कारण यहाँ मध्यवर्ति क्षेत्रको जंगल घुमेर फर्किने चलन थियो। हाल मध्यवर्ति सामुदायिक वन र चितवन निकुञ्ज प्रवेश गरेर (दुवै जंगल) घुम्न पाइने भएकाले पर्यटक बढ्दै गएका छन्। मध्यवर्ति सामुदायिक वन क्षेत्रमा भन्दा निकुन्ज घुमफिर गरेको बढी शुल्क लाग्छ। निकुञ्जमा पर्यटक आउँदा लिइने पैसा सरकारी राजश्वमा जान्छ।

निकुञ्ज प्रवेशका लागि नेपालीले १५० रुपैयाँ, सार्क क्षेत्रका पर्यटकले १ हजार र अन्य देशका पर्यटकले २ हजार रुपैयाँ शुल्क तिर्नपर्छ। यो क्षेत्रबाट निकुञ्ज प्रवेश गर्ने हरेक जिपले एक पटक पाँच हजार शुल्क तिर्न पर्छ। सो शुल्क तिरेपछि हरेक जिप प्रवेश गराएवापत निकुञ्जलाई थप ५ हजार रुपैयाँ शुल्क तिर्नु पर्ने नियम छ। यहाँको नारायणी नदी फराकिलो क्षेत्रमा फैलिएका कारण डुंगा चढेर निकुञ्ज आसपासको दृष्य अवलोकन गर्ने र नदीका चरा हेर्ने पर्यटकको संख्या पनि बढ्दै गएको छ।

डुंगा चढ्नका लागि प्रत्येक नेपालीले ३ सय, सार्क क्षेत्रका पर्यटकले ३ हजार र अन्य देशका विदेशीले ४ हजार रुपैयाँ शुल्क तिर्छन्। जिप सफारी, डुंगा सयर र जंगलमा पैदल यात्रा गर्ने व्यवस्थाले पर्यटकको बसाई लम्बिँदै गएको र यसले रोजगारीको व्यवस्था थप मजबुत भएको पर्यटन व्यवसायी तथा थारु कम्युनिटी लजका संचालक बुद्धिसेन थारु बताउनुहुन्छ। ती सेवा लिएर गएका पर्यटकले गरेको प्रचारसँगै यहाँ आउने पर्यटकको बसाई लम्बिएको उहाँको अनुभव छ।

पर्यटकको संख्या बढ्दै गएपछि रोजगारी पनि बढ्दै गएको छ। निकुञ्ज प्रवेश गर्दा पैदलयात्रीहरुले अनिवार्य दुई जना नेचर गाइड लैजानु पर्ने भएकाले स्थानीय तहमा रोजगारी बढेको पर्यटन समितिका सचिव धनिराम गुरौको भनाइ छ। अमलटारी आसपासको क्षेत्रमा वन्यजन्तुको आहारका लागि ठूला ठूला घाँसे मैदान बनाइएको छ। घाँसे मैदानमा जनावर चर्न आउने भएकाले अवलोकनका लागि सजिलो भएको हो। अमलटारी पोस्टनजिक पर्ने नमुना मध्यवर्ति सामुदायिक वन, कृष्णसार मध्यवर्ति, शान्तिकुन्ज गुन्द्रही ढकाह सामुदायिक वन क्षेत्र ठूलो र फराकिलो छ। यी ४ वटा सामुदायिक वन २ हजार २२ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको छ।

केही वर्षदेखि गैंडाको वासस्थान यो क्षेत्रमा बढेको छ। खुल्ला घाँसे मैदान, आहाल बस्ने घोल (सिमसार क्षेत्र) यतै धेरै भएकाले वन्यजन्तुको संख्या यो क्षेत्रमा बढ्दै गएको पर्यटन व्यवसायी धनीराम गुरौ बताउनुहुन्छ। सौराह भन्दा पूर्वी नवलपरासी क्षेत्र तुलनात्मक रुपमा कम कोलाहल हुने भएकाले वन्यजन्तुको चाप यो क्षेत्रमा बढी छ। चितवन निकुञ्जको पश्चिमी क्षेत्रलाई अमलटारी क्षेत्र भनिन्छ। यो निकुञ्जको पश्चिमतिर पर्दछ। अमलटारीमा थारु समुदायले संचालन गरेका अमलटारी थारु होमस्टे, बरौली होमस्टे, गैंडा होमस्टे, चिलाहा र तौल सामुदायिक होमस्टे संचालनमा छन्। यहाँ सबै होमस्टेमा प्रतिरात ५ सय जना बस्न मिल्छ।

यो क्षेत्रमा नेपालमै घेरै सुविधा दिने र महँगा मानिने होटलहरु संचालनमा छन्। ति सबैमा थारु समुदायको व्यवस्थापन रहेको छ। थारु संस्कृति, नाचगान, खानपिन थारु समुदायकै भएका कारण सो अवलोकनका लागि आउने पर्यटक बढी छन्। अमलटारी क्षेत्रमा संसारभर कहलिएका टाइगर टप्स, टेम्पल टाइगर, मचान कन्ट्री भिल्ला, नाना होलिडेज, हिमालय सेन्चुरी , थारु कम्युनिटी लज, थारु गाउँ रिसोर्ट, बोटगाउ रिसोर्ट, रेनफरेस्ट थारु लज लगायतका होटल संचालनमा छन्।

यहाँका सबै होमस्टे र ठूला होटलमा थारु समुदायको संस्कृतिसँग जोडिएका गतिविधि बढी हुने गरेका कारण पर्यटकको संख्या बढ्दै गएको पर्यटन व्यवसायी बुद्धिसेन थारु बताउनुहुन्छ। पछिल्लो समय थारु संस्कृतिको अध्ययन गर्ने विदेशी विद्यार्थीहरुको संख्या बढ्दै गएको छ। यहाँ बोटे, माझी, मुसहर र थारु समुदायको बाहुल्यता रहेका कारण ती समुदायको रहनसहन, पौराणिकता, जीविकोपार्जनको तौरतरिका र साँस्कृतिक गतिविधि अध्ययन अवलोकन गर्न बेलायत, अस्ट्रेलिया, अमेरिका, इटली र भारतबाट समेत विद्यार्थी आउने गरेका छन्।