सन् २०१३ मा उत्तर तिब्बती घाँसेमैदानमा पहिलो विशेष शिक्षा विद्यालय स्थापना भएको थियो। चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको बीसौँ महाधिवेशनका प्रतिनिधि ट्रेरेन राम यो नाछ्यु शहरीय विशेष शिक्षा विद्यालयका प्रमुख हुनुहुन्छ। आजको कार्यक्रममा उहाँ सँगसँगै नान छ्यु शहरमा विशेष शिक्षाको शुन्यबाट विकासको अनुभव सुन्नेछौँ।

छ वर्षअघि ट्रेरेन रामले एक बहिरा तथा लाटा विद्यार्थीको घरमा गएर शिक्षा सामग्री दिनुभएको थियो। उक्त विद्यार्थी स्कूलको पोशाक देखेर ज्यादै उत्साहित भएका थिए। उनले इशारामार्फत् आमासँग आफूलाई लुगा लगाइदिन अनुरोध गरेका थिए। यो दृश्यले ट्रेरेन रामलाई निकै गहिरो छाप परेको थियो। उहाँले भन्नुभयो-

“अपाङ्ग विद्यार्थीमा पनि शिक्षा आर्जन गर्ने आकाँक्षा देखेर मलाई राम्रो लाग्यो। उनीहरूप्रति भाग्य असमान छ। विशेषरूपमा मायामार्फत उनीहरूलाई समान शिक्षा लिने अधिकार बाँड्नुपर्छ। जसले बच्चाहरूको जीवनलाई अझै बढी छनौट दिनेछ।”

ट्रेरेन राम समुद्रबाट ४५०० मिटरको उचाइमा पर्ने ना छ्यु शहरमा हुर्कनुभएको हो। सन् १९९४ मा उहाँ तिब्बती जातीय विद्यालयबाट स्नातक भएपछि जन्मथलोमा शिक्षण कार्य थाल्नुभएको हो। सन् २००३ मा नान छ्यु शहरीय आनत्व जिल्ला माध्यमिक विद्यालयमा शिक्षिका हुनु भएपछि ट्रेरेन रामले पहिलोपटक विशेष शिक्षाबारे थाहा पाउनुभएको थियो।

 उहाँले भन्नुभयो-

“शिक्षिकाको हैसियतमा म हरेक बालबालिकाले राम्रो शिक्षा लिनसक्ने आशा गर्छु। अपाङ्ग बालबालिकाले पनि शिक्षा लिनुपर्छ। त्यसैले मलाई विशेष शिक्षाको ज्यादै अर्थ रहेको लाग्यो। त्यति बेला यदि नाछ्युमा विशेष विद्यालय भएमा म त्यहाँ काम गर्ने इच्छा थियो। ”

 सन् २०१३ मा ट्रेरेन रामको सपना साकार भएको थियो। सोहि साल अगष्टमा नाछ्यु विशेष शिक्षा विद्यालयको स्थापना भयो। विभिन्न प्रकारका अपाङ्ग बालबालिकाका लागि एउटा विशेष शिक्षा दिने विद्यालय खुलेको थियो। ट्रेरेन राम उक्त विद्यालयका प्रमुखमा नियुक्त हुनुभयो।

“अधिकाँश मान्छेहरूलाई विशेष विद्यालय भएको थाहा थिएन। विद्यालयको स्थापनापछि प्रथम कार्य विद्यार्थी खोज्नु थियो।”

कुनै अपाङ्ग बालबालिकालाई शिक्षा लिने मौका छुट्न नदिनका लागि ट्रेरेन राम र अरू शिक्षक-शिक्षिकाहरूले दुई महिनाको समयमा नाछ्युका सबै जिल्ला, बस्ती र गाउँ घुम्नुभएको थियो।

“सन् २०१३ मा हामी बिरू जिल्ला बाइज्ञा बस्ती गएको बेला केही क्षेत्रमा औपचारिक बाटो थिएन। पहाड ज्यादै ठाडो थियो। बाटोनजिकै भीर थियो। बाटोबाट पहाडको तल्लो भागसम्म पूरा देखिन्थ्यो। हाल सम्झना गर्दा पनि डर लाग्छ।”

ट्रेरन रामले विशेष शिक्षा विद्यालयका लागि विद्यार्थी खोज्ने क्रममा अरू कुनै कठिनाइ भेटेको छ कि? समय अभावका कारणले आगामी साताको कार्यक्रममा म निरन्तर जानकारी दिनेछु।