४५०० मिटरको उचाइमा अवस्थित ना छ्यु शहरमा एउटा विशेष शिक्षा विद्यालय छ। उक्त विद्यालय कान नसुन्ने तथा बोली नफुटेका, दृष्टिबिहिन र सुस्त मनस्थितिका व्यक्तिलाई ९ वर्षे निःशुल्क शिक्षा दिनका लागि स्थापित विशेष विद्यालय हो। ट्रेरेन राम यो विद्यालयका प्रमुख हुनुहुन्छ।

सन् २०१३ मा यो विशेष शिक्षा विद्यालयको स्थापनाको प्रारम्भमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण कार्य विद्यार्थी खोज्नु थियो। त्यसपछिका दुई महिनामा ट्रेरेन राम र अरू शिक्षक-शिक्षिकाहरूले नाछ्युका सबै जिल्ला, बस्ती र गाउँ घुम्नुभएको थियो। त्यसमध्ये धेरै यातायात अवस्था गम्भीर रहेका ठाउँहरू थिए।

यातायातको कठिनाइबाहेक अपाङ्ग बालबालिकाका बुवा-आमाबाट कसरी विश्वास पाउनु यो दोस्रो कठिनाइ हो। 

“सुरूमा बुवा-आमाहरूलाई धेरै चिन्ता र शंका लागेको थियो। यसरी कान नसुन्ने तथा बोली नफुटेका बालबालिकाले कसरी वैचारिक आदानप्रदान गर्छन्? दृष्टिबिहिन बालबालिका हेर्नसक्दैनन्। के सिक्ने?” ट्रेरेन रामले भन्नुभयो। “त्यसैले म सहनशील भएर व्याख्या गर्छु। कसैलाई फोटो र भिडियो देखाएर बुझाउँछु।”

तिब्बती पशुपालक च्युछ्यौ की दोस्रो छोरी ट्रेरेन याङचुङ र नाती लोसाङ ट्रेछन दुवै सुस्त मनस्थितिका हुन्। विद्यालयमा शिक्षा लिने विषयबारे च्युछ्यौलाई ज्यादै शंका र चिन्ता लागेको थियो।

“उनीहरू घरमा कुनै काम गर्नसक्दैनन्। विद्यालयमा साँचिक्कै सिक्नसक्छन्?” 

ट्रेरेन रामले उनीहरूलाई देशको नीति र विद्यालयको सिकाउने तरिकाबारे विस्तार रूपमा व्याख्या गर्नुभयो। ट्रेरेन याङचुङ र लोसाङ ट्रेछन अन्त्यमा विद्यालय गएर शिक्षा लिएका छन्। हाल उनीहरूले विद्यालयको जीवन राम्ररी अनुभव गरेका छन्। हिउँदे विदामा घर जाँदा उनीहरूले विद्यालयमा सिकेर बनाएका सामग्रीहरू उपहारस्वरूप लगेका छन्। विद्यालयको पोशाक लगाएका र झन् झन् विश्वासिलो बालबालिका देखेर उत्साहित च्युछ्यौको आँखाभरि आँसु देख्नसकिन्छ।

विशेष शिक्षा विद्यालयको पहिलो चरणका विद्यार्थीहरूमा सबैभन्दा कम उमेरमा ७ वर्ष र सबैभन्दा बढी १६ वर्षका छन्। ती विद्यार्थीहरूलाई दृष्टि समस्या, कान समस्या र आवाज समस्या गरी तीन प्रकारमा विभाजन गरेका छन्। हरेक प्रकारका बालबालिकाको अपाङ्गता अवस्था र उमेरबमोजिम विशेष शिक्षा दिनुपर्छ। 

शिक्षक-शिक्षिकाहरूले सामान्य शिक्षकभन्दा अझ बढी धैर्य र प्रयास गर्नुपर्छ। उनीहरूले पटक-पटक विद्यार्थीलाई खाना खान र लूगा लगाउन सिकाउनुपर्छ। केही समयपछि उनीहरू बुवाआमाको हैसियत पनि वहन गर्नुपर्छ। उनीहरूले बालबालिकालाई खाना खुवाउने, नुहाउने र लूगा धुन्ने गर्नेछन्।

अपाङ्ग बालबालिकाको जीवन के कसरी हेर्चाह गर्ने र उनीहरूलाई के-कस्तो शिक्षा दिने? आगामी साता निरन्तर रूपमा जानकारी दिनेछु।