नेपालको राष्ट्रिय गौरवको आयोजना सुनकोसी–मरिण डाइभर्सनमा १ वर्षभन्दा छोटो अवधिमा ९ किलोमिटर सुरुङको काम सकिएको छ। कमलामाई नगरपालिका–२ को कुसुमटारदेखि सुनकोसी गाउँपालिका ७ को कानढुंग्रीसम्म १३ दशमलव ३ किलोमिटरमध्ये आइतबारसम्ममा ९ किलोमिटर सुरुङ खन्ने काम सकिएको आयोजनाले जनाएको छ। यो झण्डै ६८ प्रतिशत हुन आउने कान्तिपुर अनलाइनले लेखेको छ।

गत वर्ष असोज २८ गतेबाट सुरुङ खन्ने काम सुरु भएको थियो। नदीमा बाँध बाँधेर सुनकोसीको पानी मरिणखोलामा खसालेर मधेश प्रदेसका पाँच जिल्लामा सिँचाइ तथा विद्युत् उत्पादन गर्ने लक्ष्य राखिएको छ। आउोजना प्रमुख मित्र बरालका अनुसार सुरुङ खन्नको लागि २२ महिनाको लक्ष्य लिइएकोमा यही रफ्तारमा अघि बढे ४ महिना अगावै सम्पन्न हुनेछ।

‘एकवर्षको अवधिमा प्राविधिक कारणले करिब ४० दिन सुरुङ खन्ने काम बन्द हुँदा समेत लक्ष्यभन्दा बढी काम भएको छ’ आयोजना प्रमुख बरालले भन्नुभयो, ‘यतिखेर सुरुङको काम सुनकोसी गाउँपालिका ७ को मझुवा गैरीगाउँ आसपास पुगेको छ।’

चुरे क्षेत्र पार गरेर हाल सुरुङ महाभारत क्षेत्रमा प्रवेश गरेको छ। १ हजार ३२० मिटरको उचाइमा हाल खन्ने काम भइरहेको र यो सबैभन्दा बढी उचाइ रहेको आयोजनाले जनाएको छ। चुरे क्षेत्र पार गरी सुरुङ खन्ने टीबीएम मेसिन महाभारततर्फको सुरक्षित क्षेत्रमा प्रवेश गरेकाले अब कुनै समस्या नआउनेमा आयोजनाका प्राविधिकहरु ढुक्क छन्।

सरकारबाट समयमा रकम निकासा भइ निर्माण व्यवसायीलाई भुक्तानी गर्न सकियो भने आयोजनाको सुरुङ खन्ने काम लक्ष्यभन्दा अगाडि नै सम्पन्न हुने बरालले जनाए। प्रधानमन्त्री कार्यालयबाटै भर्चुअल माध्यमबाट कामको निगरानी भइरहेकाले रकम निकासामा समस्या नहुने उनको विश्वास छ। गत वर्ष आयोजनाको प्रगति लक्ष्य भौतिक र वित्तीय गरी १३ प्रतिशत रहेकोमा भौतिकतर्फ २१.४ प्रतिशत र वित्तीयतर्फ १९.२ प्रतिशत भएको थियो। यो वर्षको साढे दुई महिनाको अवधिमा प्रगति अझ बढेको आयोजनाले जनाएको छ।

आयोजनाको कुल लागत ४६ अर्ब १९ करोड रहेकोमा सरकारबाट प्राप्त ८ अर्व ८६ करोड गत आवसम्ममा खर्च भएको छ। यो आयोजनाका लागि सुरुमा २ अर्ब ८ करोड विनियोजन भएकोमा अपुग भई थप १ अर्ब ९ करोड सरकारबाट प्राप्त भएको थियो। गत आवमा ५ अर्ब ४१ करोड प्राप्त भई खर्च भएको छ।

चालु आवका लागि सरकारले विनियोजन गरेको रकम ४ अर्ब ३९ करोड ५४ लाख रहेकोमा काम अनुसार ११ अर्ब खर्च हुने देखिएको छ। आयोजनाको कामका रफ्तार अनुसारको अपुग बजेट माग गर्ने जनाइएको छ। प्राप्त बजेटबाट सुरुङ निर्माणदेखि विद्युत गृह, सिँचाइ, सामाजिक लगायतका काम भएको आयोजनाले जनाएको छ। सुनकोसी र तामाकोसीको संगमस्थलभन्दा ९ सय मिटर तल कानढुंग्रीमा सुनकोसीमा बाँध बाध्नका लागि ठेक्का सम्झौता भइ निर्माण व्यवसायीले काम सुरु गरेका छन्। मूल्यवृद्धिसँगै २०८४ सालमा आयोजना सम्पन्न हुँदा कुल लागत बढेर ४९ अर्ब ४२ करोड पुग्ने आँकलन गरिएको छ।

सुरुङ निर्माणमा हालसम्म एकाध बाहेक कुनै समस्या नआएको भन्दै आयोजना सिनियर डिभिजन इन्जिनियर अशोकराज गौतमले चुरेको भूभागमा सकिएर महाभारत क्षेत्रतर्फ सुरुङ खन्न थालेको जानकारी दिनुभयो। सुरुङ निर्माणमा खटिएका प्राविधिक कर्मचारी तथा कामदारहरुलाई सहज होस भनेर ठूलो पाइपमा अक्सिजन सहित हावा पास गर्ने क्षेत्र बनाइएको छ। ‘सुरुङ निर्माण क्षेत्रमा ठाउँ ठाउँबाट पानी निस्किए पनि ठूलो मुल भेटिएर कामै रोक्नुपर्ने अवस्था आएको छैन’ उहाँले भन्नुभयो। सुनकोसीमा हेडवर्क्स निर्माणको ठेक्का सम्झौता भई निर्माण व्यवसायीले क्याम्प निर्माण सुरु गरेका छन्। उच्च प्रविधिबाट ५.५ डायमिटरको सुरुङ मार्गमा गुणस्तरीय सेगमेन्ट प्रयोग भइरहेको इन्जिनियर गौतमले जनाए। ल्याब परीक्षणबाट स्वीकृत भएका सेगमेन्ट मात्र सुरुङ निर्माणमा प्रयोग भएकाले कुनै समस्या आउने आँकलन नगरिएको उनको भनाइ छ।

सुरुङ निर्माणका लागि ठेक्का पाएको चिनियाँ कम्पनी चाइना ओभरसिज इन्जिनियरिङ (कोभेक) अहिले दैनिक सरदर १० मिटर र कुनै दिन १५ देखि २० मिटरसम्म टनेल बोरिङ मेसिनले सुरुङ खनेको छ। सुरुङ खन्न मात्रै चाइना ओभरसिज कम्पनी कोभेकले १० अर्ब ५ करोड ६८ लाखमा ठेक्का लिएको हो। १५ अर्ब ५९ करोड ४० लाख रुपैयाँ अनुमान रहेकोमा सुरुङ निर्माण गर्न कोभेकले ३६ प्रतिशत घटेर ठेक्का लिएको हो। सुनकोसीमा बाँध निर्माण लगायतका कामका लागि १७ अर्ब ७५ करोडसम्मको ठेक्का प्रस्ताव गरिएकोमा रमण–पटेल जेभीले ३२ प्रतिशत घटेर १२ अर्बमा सकारेको हो।

आयोजनाका अनुसार खुर्कोटमा सुनकोसी नदीमा ३० मिटर उचाइ र १५८ मिटर लम्बाइको बाँध निर्माण गरी सुरुङ मार्फत प्रतिसेकेण्ड ६७ क्यूसेक पानी कमलामाई नगरपालिका–२ कुसुमटार स्थित मरिणखोलामा खसालिने छ। त्यहाँ ६६ मिटर हेटेडबाट पानी झारेर ३१.०७ मेगावाट विद्युत उत्पादन गरिने छ। आयोजनाको मुख्य उद्देश्य विद्युत् उत्पादनसँगै तराईका बारा, रौतहट, सर्लाही, महोत्तरी र धनुषा जिल्लामा गरी १ लाख २२ हजार हेक्टर क्षेत्रमा सिँचाइ सुविधा पुर्‍याउने रहेको छ।